درباره کلیه ها که عملکرد نادرستش حیات فرد را به خطر می‌اندازد

به گزارش شهرآرانیوز، آب شربی که روزانه مصرف می‌کنیم و این همه از کیفیت آن گله داریم، آبی است که در چندین مرحله تصفیه و بخش زیادی از مواد زائد و ناسالم آن گرفته می‌شود. وظیفه‌ای که در بدنمان کلیه‌ها آن را برعهده دارند. حالا تصور کنید؛ این اندام‌های حیاتی از کار افتاده‌اند یا کارشان را به درستی انجام نمی‌دهند. اندام‌هایی که روزانه وظیفه تصفیه ۲۰۰ لیتر از مایعات بدن را برعهده دارند و آنقدر کارکردشان در سلامت دیگر اندام‌های بدن اهمیت دارد که در تقویم بهداشتی امروز با نام روز جهانی کلیه نامگذاری شده‌است.

از کلیه‌ها چه می‌دانیم؟

کلیه‌ها اندام‌هایی لوبیایی شکل هستند که در دو طرف پهلو قرار دارند. مهم‌ترین وظیفه آن‌ها حذف مواد زائد از خون و بازگرداندن خون تصفیه شده به بدن است. برای این منظور در هردقیقه حدود یک لیتر خون ازطریق سرخرگ کلیوی وارد کلیه‌ها شده و پس از تصفیه دوباره به بدن باز می‌گردد. حفظ سطح الکترولیت بدن، کنترل تولید گلبول‌های قرمز، تقویت استخوان و تولید ویتامین D، متعادل نگه‌داشتن سطح مایعات بدن و تنظیم فشارخون از دیگر وظایف مهم این عضو حیاتی است.

۳۰۰۰ بیمار
به گفته دکتر ابراهیم خالقی، مسئول فراهم‌آوری پیوند اعضای دانشگاه علوم پزشکی مشهد، تعداد ۳ هزار بیمار در فهرست انتظار پیوند کلیه هستند که از این تعداد ۲۵۰ نفر آماده پیوند، سی نفر در فهرست پیوند هم‌زمان کلیه و پانکراس و دو نفر در فهرست انتظار هم‌زمان کلیه و کبد هستند.

۳+۱ پیوند
امسال ۳۵ پیوند برای گردشگران سلامت که بیشتر از کشور عراق بوده‌اند، در مشهد انجام شده است که سه مورد آن پیوند هم‌زمان کلیه و پانکراس و یک پیوند هم‌زمان کلیه و کبد بود.

عوارض بیماری‌های کلیوی

• دیابت
• فشارخون
• کم‌خونی
• بیماری‌های گلومری (گلومرول‌ها فیلتر‌های کوچکی در کلیه‌ها هستند)
• علائم نارسایی مزمن
• ورم زیرچشم
• تکرر ادرار شبانه
• ورم پا بی‌حسی و گزگز ساق پا
• بی‌حالی خواب‌آلودگی
• تنگی‌نفس بوی بد تنفس
• خارش پوست

نکته ۱: وقتی فردی به نارسایی کلیه مبتلا می‌شود، دیگر کلیه‌ها نمی‌توانند به‌خوبی آب اضافی و سایر مواد زائد را از خون جذب و از طریق ادرار دفع کنند که منجر به ورم اندام‌ها، پف‌کردن صورت و اطراف چشم‌ها به ویژه هنگام صبح می‌شود.

نکته ۲: کلیه‌های ناتوان دیگر قادر به فعال‌کردن ویتامین‌D نیستند، درنتیجه کلسیم نیز کمتر جذب بدن می‌شود و درنهایت، فرد در معرض خطر پوکی‌استخوان قرار می‌گیرد.

دیالیز با یک‌چهارم کلیه!

اگر در درمان بیماری‌های کلیوی مانند سنگ کلیه یا مثانه کوتاهی شود، نتیجه آن ازکارافتادگی کلیه‌ها و دیالیز خواهد بود. بی‌نظمی در روند درمان دیالیز هم باعث شدت‌گرفتن بیماری و خطر مرگ خواهد شد.
انجام دیالیز فقط در شرایطی که یک‌چهارم از کلیه‌ها باقی‌مانده باشد، جایز است که آن هم مدت زیادی نمی‌تواند ادامه پیدا کند؛ چراکه بیمار دچار عوارضی مانند کم‌خونی، عفونت و مشکلات استخوانی خواهد شد؛ ازاین‌رو پیوند کلیه تنها راه برای زنده‌ماندن خواهد بود.

تغذیه سالم در گرو کلیه‌های سالم

زمانی که کلیه‌های سالمی داریم روند تصفیه خون و مواد دفعی حاصل از مواد غذایی به‌درستی انجام می‌شود. تغذیه مناسب و سبک زندگی سالم نقش مهم و تأثیرگذاری در کنترل عوامل ایجادکننده نارسایی مزمن کلیوی دارد، به ویژه به‌این‌علت که دو بیماری دیابت و فشارخون که تغذیه، نقشی اساسی در به‌وجودآمدن یا پیشگیری و کنترل آن‌ها دارد، تهدیدکننده اصلی سلامت کلیه‌ها هستند. ازاین‌رو، لازم است بیماران کلیوی در کنار دارودرمانی از یک متخصص تغذیه یا پزشک خود بخواهند یک رژیم غذایی سالم برای آ‌ن‌ها تجویز کند.

رابطه بیماری کلیوی با کرونا

درست است که روز‌های سخت کرونایی را پشت سر گذاشته‌ایم؛ اما همچنان با سویه‌های پنهان و آشکار جدید این بیماری دست‌وپنجه نرم می‌کنیم. از آنجا که با حمله ویروس کووید ۱۹ به بدن، علائمی مانند تب، سرفه و تنگی‌نفس به‌سراغ فرد می‌آید، این امر طبیعی است که شاهد مشکلات تنفسی حاد و در موارد شدیدتر نارسایی‌های کلیوی شویم.

ازآنجاکه علم پزشکی اثبات کرده است که احتمال واگیری ویروس کووید ۱۹ در این افراد بیشتر نیست، بلکه خطر بروز علائم شدیدتر در صورت سرایت ویروس در آن‌ها بیشتر است با این حساب آن‌دسته افراد که از بیماری کلیوی رنج می‌برند باید بیش از دیگران دستور‌های بهداشتی را جدی بگیرند. برای نمونه، افرادی که پیوند کلیه دریافت کرده‌اند به مصرف دارو‌های ضد رد پیوند نیاز دارند. به این دارو‌ها سرکوب‌کننده ایمنی هم گفته می‌شود. این دارو‌ها فعالیت سیستم ایمنی بدن را کم می‌کنند. ازاین‌رو، مبارزه با عفونت‌ها برای آن‌ها دشوار خواهد بود.

رژیم غذایی مفید

در بین رژیم‌های مختلف غذایی، رژیم renal یک برنامه غذایی مناسب برای کمک به تقویت کلیه‌ها در این بیماران است. باید‌ها و نباید‌های این رژیم غذایی را با هم مرور می‌کنیم.

پروتئین

افرادی که هنوز در مراحل پایانی بیماری‌های کلیوی نیستند، باید مصرف پروتئین خود را محدود کنند، چون ترکیبات حاصل از متابولیسم پروتئین‌ها نمی‌تواند از طریق کلیه‌ها دفع شود و در خون تجمع می‌کند، اما افرادی که به مرحله دیالیز کلیه می‌رسند، باید مصرف پروتئین را افزایش دهند.

سدیم

با وجود اهمیت سدیم (نمک) برای عملکرد مناسب بدن، در بیماران کلیوی، سدیم به‌خوبی فیلتر نمی‌شود. درنتیجه، میزان آن در خون افزایش می‌یابد. افزایش سدیم در بدن هم به تجمع مایعات بافتی منجر می‌شود و آسیب‌زاست. در واقع، محدودکردن مصرف سدیم نخستین اقدام تغذیه‌ای در کمک به عملکرد کلیه‌هاست.

پتاسیم

مصرف این عنصر، با اهمیتی که به‌ویژه در کارکرد قلب دارد، برای بیماران کلیوی خوب نیست و باید محدود شود. مصرف بیش ازحد پتاسیم باعث افزایش این عنصر در خون و نامنظمی ریتم قلب و توقف کامل آن می‌شود. از جمله موادخوراکی غنی از پتاسیم میوه‌هایی مانند موز، پرتقال، زردآلو، طالبی و گوجه فرنگی است.

فسفر

در بدن افراد سالم، فسفر در توازن با کلسیم است و باید مقدار اضافی آن از بدن دفع شود. وقتی کلیه‌ها آسیب دیده باشند، امکان دفع این عنصر کم می‌شود. درنتیجه، بدن برای نگهداشتن توازن این دوعنصر مجبور است از کلسیم استخوان‌ها برداشت کند. منابع سرشار از فسفر مانند انواع لبنیات، ماهی ساردین و جگر است.

خوردنی‌های مجاز

سفیده تخم‌مرغ
یک منبع پروتئینی عالی با میزان کمی فسفر است که باید مقدار مصرفی آن را متخصص تغذیه برای هر بیمار جداگانه مشخص کند.
گل‌کلم و کلم‌پیچ
این سبزیجات در خروج مواد سمی از بدن نقش دارند.
فلفل قرمز
این ماده غذایی مفید به تجزیه مواد زائد در خون کمک بسزایی می‌کند.
ماهی
ماهی‌ها دارای اسید‌های چرب ضدالتهابی هستند و به بهبود التهابات کلیه کمک می‌کنند.
آب‌میوه‌های تازه و طبیعی
آب میوه‌هایی که سرشار از پتاسیم نباشند به تشکیل‌نشدن بیش از اندازه اسید در کلیه‌ها کمک خواهند کرد.

۸۰%
۸۰ درصد افراد دیالیزی را بیماران دیابتی و فشارخون تشکیل می‌دهند.

۱۰%
بیش از ١٠درصد جمعیت جهان به‌نوعی دچار مشکلات کلیوی هستند.

چاقی
چاقی یکی از دلایل بروز مشکلات کلیوی است.