عضویت در بریکس برای ایران چه امتیازاتی دارد؟

به گزارش شهرآرانیوز، طرح نخست ایجاد گروه بریکس با نزدیکی چهار قدرت اقتصادی در حال ظهور جهان شامل برزیل، روسیه، چین و هند در دوران اوج یک جانبه گرایی آمریکا در اواسط دهه۱۹۹۰ میلادی شکل گرفت. سابقه شکل گیری این گروه به سال۲۰۰۱ بازمی گردد و درنهایت «گروه بریک» در ۱۶ژوئن ۲۰۰۹ به طور رسمی تأسیس شد و با اضافه شدن آفریقای جنوبی در ۲۱سپتامبر ۲۰۱۰ نام آن پس از پیوستن این کشور از «بریک» به «بریکس» تغییر یافت. مهم‌ترین شاخصه در این گروه کارکرد‌های اقتصادی، مالی و پولی و همچنین گستره فرامنطقه‌ای و جهانی بودن اعضا و اثرگذاری آن بوده که به گروه «قدرت‌های اقتصادی نوظهور» معروف است.

درحال حاضر، پنج کشور «بریکس» حدود ۳۱ درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی را تشکیل می‌دهند؛ درحالی که سهم کشور‌های «جی۷» کمتر از ۳۰درصد است و پیش بینی می‌شود که سهم کشور‌های بریکس از تولید ناخالص داخلی جهانی تا سال۲۰۳۰ از ۵۰درصد عبور کند و توسعه پیشنهادی گروه بریکس به شدت این هدف را تقویت خواهد کرد. ذخایر ارزی پنج کشور عضو بریکس بالغ بر ۴.۴ تریلیون دلار برآورد شده است. مساحت کشور‌های عضو بریکس درمجموع بیش از ۳۹ میلیون کیلومترمربع (افزون بر ۱۵ میلیون مایل مربع) و جمعیت کل حدود ۳.۲۱ میلیارد، یا حدود ۲۷ درصد از سطح زمین و ۴۲ درصد از جمعیت جهان است. برزیل، روسیه، هند و چین جزو ۱۰ کشور بزرگ جهان از نظر جمعیت، مساحت و تولید ناخالص داخلی هستند.

در ادامه حتما بخوانید «بریکس» چیست و چرا عضویت ایران در آن مهم است؟

در حال حاضر دو کشور عضو بریکس، عضویت دائم شورای امنیت را داشته و سه کشور دیگر داعیه عضویت دائم در شورای امنیت و اصلاح ساختار‌های سیاسی و مالی جهانی را دارند. گروه بریکس ایده یک سیستم جهانی را تشویق می‌کند که شامل چندین قطب سیاسی و اقتصادی است که در آن، منافع کشور‌ها به بهترین شکل از طریق توازن قوا و تعدد شرکا به جای سیستم تک قطبی آمریکا تضمین می‌شود و درنهایت به گفته «جوزف دبلیو. سالیوان» اقتصاددان دولت «دونالد ترامپ» رئیس جمهور سابق آمریکا، ایجاد واحد ارز جدید بریکس تهدیدی برای سلطه دلار آمریکاست و ممکن است دگرگونی نظم جهانی را تسهیل کند.

رئیس جمهوری آفریقای جنوبی از موافقت گروه بریکس با عضویت کامل ایران و چند کشور دیگر در این گروه اقتصادی خبر داده و گفته است که تصمیم گرفته ایم از آرژانتین، مصر، اتیوپی، ایران، عربستان سعودی و امارات برای عضویت در بریکس دعوت کنیم. بنابر اعلام رامافوسا، عضویت شش کشور یادشده در گروه بریکس از اول ژانویه سال آینده میلادی آغاز خواهد شد تا به پنج عضو کنونی این گروه یعنی برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی بپیوندند.

عضویت ایران در بریکس

نکته‌ای که باید درباره عضویت ایران در بریکس به آن توجه کرد، همسویی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با اهداف و چشم اندازی است که بریکس برای خود تعریف کرده است. شاهد مثال این موضوع تلاش و رویکرد بریکس در کم رنگ کردن یک جانبه گرایی در معادلات جهان است؛ سیاستی که جمهوری اسلامی ایران به ویژه در دولت سیزدهم، سرلوحه اقدامات و برنامه‌های وزارت امور خارجه خود قرار داده است.

تلاش برای دلارزدایی از مبادلات اعضا، رویکرد دومی است که همسو با سیاست‌های ایران تعبیر می‌شود؛ مسیری که جمهوری اسلامی ایران سال‌ها به دلیل تشدید تحریم‌های غرب آن را دنبال می‌کند و سهم دلار را در تجارت خارجی خود به حداقل رسانده است. اما سؤال اساسی اینجاست که عضویت در بریکس چه منافعی برای ایران دارد؟ در پاسخ به این سؤال باید به نقش این سازمان‌های بین المللی در بزنگاه‌های رویداد‌های جهانی اشاره کرد.

برای نمونه منزوی کردن ایران سیاست محتوم غرب در دهه اخیر علیه کشورمان بوده که عضویت در سازمان همکاری شانگهای، حضور در اتحادیه اوراسیا و تدوین برنامه‌های جامع همکاری با کشورها، موفقیت این سیاست را با چالش جدی روبه رو کرده است. به طورکلی عضویت در سازمان‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای علاوه بر منافع جالبی که برای ایران در حوزه اقتصاد و سیاست دارد، یک فرصت سازی برای اعضا در مناسبات منطقه‌ای و بین المللی تعبیر می‌شود. وجود چند کشور در یک مجموعه تعهد نانوشته بین اعضا ایجاد می‌کند که در موضوعات جهانی به ویژه مسائل چالش برانگیز از اعضای یکدیگر دفاع کنند و اجازه ندهند هژمونی غرب استیلا یابد.

اهداف ۵کشور عضو بریکس

برزیل

برزیل تا ۳۰سال پیش، یکی از بدهکارترین کشور‌های جهان بود، اما اکنون برزیل قدرت ششم اقتصاد جهان است. باتوجه به سیاست‌های برزیل، این کشور تبدیل به یک کشور صنعتی و قدرت ششم اقتصاد جهان در سال۲۰۱۳ شد و در واقع جای انگلیس را در رتبه بندی اقتصاد جهانی گرفت. بحث حمایت از تولید داخلی و ایجاد بنگاه‌های زودبازده و ایجاد تعاونی‌های تولیدی و کشاورزی از مهم‌ترین کار‌های برزیل بود که توانست با همکاری کشور‌های عضو بریکس انجام دهد. برزیل از لحاظ کشاورزی، دامداری، صنعتی و فنی مهندسی یکی از کشور‌های بسیار قوی در جهان است.  این کشور در قالب سازمان بریکس توانسته جایگاهی برای خود پیدا کند.

روسیه

بعد از فروپاشی شوروی، روسیه بدترین وضعیت اقتصادی را از نظر تولید داخلی داشت. مسکو از نظر جهانی و رقابت با اروپایی‌ها و فشار اقتصاد جهانی بر روسیه، یک دهه مشکلات داشت، اما با تشکیل سازمان بریکس و عضویت پنج قطبی کشورها، روسیه جان تازه‌ای گرفت و توانست این مشکلات را به تدریج کنار بگذارد و از تجربیات این کشور‌ها در ورود به جامعه تجارت جهانی بهره بگیرد. در این حال روسیه با دارابودن مواد خام، ذخایر نفتی، گازی و معدنی و توانمندی تکنولوژی، با رویکرد تبادل اقتصادی و تجاری و فنی توانست خود را وارد بازار جهانی کند و اصول تجارت را یاد گرفته و کشوری قدرتمند شود.

هند

هند با ایجاد اتحاد با دیگر اعضای بریکس و  تبادل تجربیات، توانسته به نتایج و پیشرفت‌های خوبی برسد و اکنون یک قطب تکنولوژی اقتصادی در جهان است. هند به مدت ۱۸ سال رشد اقتصادی درخور توجهی را ثبت کرده و از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۲۱، نرخ رشد تولید ناخالص داخلی هند فقط سه سال زیر ۶ درصد بوده است. صندوق جهانی پول پیش بینی می‌کند که رشد اقتصادی هند ادامه دار خواهد بود تا جایی که رشد اقتصادی این کشور را در پنج سال آینده بین ۶.۲ تا ۶.۸ درصد تخمین زده است. هند مانند چین یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان نفت و گاز جهان است و با وجود جمعیت زیادی که دارد، بهره چندانی از منابع زیرزمینی ندارد. همین مسئله سبب می‌شود تا این کشور از عضویت ایران، امارات و عربستان در بریکس حمایت کند.

چین

چین به عنوان کشوری درحال توسعه، به دنبال شرکای جدیدی برای خود است. کشوری که آمریکا و اروپا رقیب آن هستند و سعی دارند به نوعی توسعه اش را مدیریت کنند. به همین دلیل چین به دنبال شرکایی در راستای ارتباطات خود می‌گردد تا بتواند توسعه پیدا کند. ازاین رو چین با کشور‌ها تعاملاتی داشته و توانسته توسعه بیشتری پیدا کند و رشد خود را تسریع دهد و بازار‌های جدیدی پیدا کند و شرکای جدیدی در صحنه بین المللی داشته باشد. این امر موفقیت بزرگی برای چین بوده است.

آفریقای جنوبی

آفریقای جنوبی به دنبال توسعه یافتگی است و در شرایط فعلی سعی دارد درراستای منافع ملی، تولید ناخالص داخلی و رشد اقتصادی خود را توسعه داده و در صحنه بین المللی حضور داشته باشد. آفریقای جنوبی بعد از عضویت در بریکس و تبادل با چهار کشور دیگر آن، توانسته در بخش سرمایه گذاری داخلی و رشد ناخالص تولید ملی و در بحث مدیریت صادرات جهانی و بخش خصوصی سازی موفقیت داشته باشد.

مزایای ایران برای بریکس

بر اساس آنچه مقامات وزارت امور خارجه ایران اعلام کرده اند، شراکت بین ایران و بریکس، در برخی حوزه‌ها عملا آغاز شده که دراین ارتباط می‌توان به موضوع حمل ونقل اشاره کرد. در این حوزه، کریدور شمال-جنوب که هند را از طریق ایران به روسیه متصل می‌کند، عملا بخشی از یک پروژه حمل ونقل در قالب بریکس است. همکاری‌های ایران و چین برای اتصال چین به خلیج فارس، دریای عمان و اقیانوس هند، عملا چین و هند را به خلیج فارس وصل می‌کند و از طریق حمل ونقل ترکیبی می‌تواند چین را به آفریقای جنوبی و برزیل متصل کند.

مقامات جمهوری اسلامی ایران همواره اعلام کرده اند که عضویت ایران در گروه بریکس و ارتقای همکاری‌های ایران با این گروه یک منفعت دوجانبه، هم برای ایران و هم برای اعضای بریکس است و دراین ارتباط معتقد هستند در حوزه انرژی و تأمین امنیت پایدار آن، ایران یک ارزش افزوده مطلق برای اعضای بریکس و اعضای آتی آن است و حضور ایران و کشور‌هایی مانند عربستان سعودی، امارات و برخی دیگر کشور‌ها به عنوان دارندگان مهم ذخایر انرژی در جهان، در کنار بریکس و مشارکت در حوزه انرژی، موقعیت این بلوک اقتصادی را تقویت خواهد کرد. بریکس در حوزه مسائل اقتصاد بین الملل فعال است و تصمیمات مهم این گروه می‌تواند در آینده تأثیر مهمی در حوزه تجارت جهانی داشته باشد. حضور ایران در این گروه عملا به معنای مشارکت در تصمیمات و فعالیت‌های مهم در سطوح جهانی است.

بریکس ساز وکاری برای تقویت روابط دو و چندجانبه میان کشور‌های عضو است. بدیهی است که جمهوری اسلامی ایران از طریق عضویت در بریکس می‌تواند روابط خود را با کشور‌های عضو گسترش دهد. دراین بین گسترش همکاری‌های ایران با کشور‌های قدرتمندی همچون روسیه، چین و هند در چارچوب گروه بریکس می‌تواند بر توان تأثیرگذاری ایران در معادلات منطقه‌ای و جهانی بیفزاید.

باتوجه به افزایش مصرف انرژی در جهان و حضور کشور‌های مصرف کننده انرژی در گروه بریکس، زمینه مناسبی برای همکاری دراین خصوص وجود دارد که جایگاه و نقش ممتاز ایران را تقویت خواهد کرد. زیرا ایران علاوه برآنکه دارای منابع درخور توجه انرژی است، از گذشته صادر کننده سنتی به برخی کشور‌های عضو گروه بریکس نیز محسوب می‌شود. عضویت ایران در گروه بریکس می‌تواند موجب مشارکت فعال تهران در پروژه «جاده ـ کمربند» چین شود. در این زمینه ایران می‌تواند به مثابه پل شرق ـ غرب و برعکس عمل کند.

درحالی که بیشتر کشور‌های رقیب ایران عضو نهاد‌های منطقه‌ای و بین المللی هستند و بخشی از مسائل خود را در این نهاد‌ها مطرح کرده و از این رهگذر به مسائل منطقه‌ای و چندجانبه تبدیل و ایجاد اجماع می‌کنند، عضویت در گروه بریکس می‌تواند موجب ارتقای منزلت و جایگاه منطقه‌ای و بین المللی ایران شود؛ بنابراین عضویت در گروه بریکس که یکی از مهم‌ترین سازوکار‌های اقتصادی در جهان به شمار می‌آید، با منافع ملی ایران همسویی دارد. باتوجه به وجود سازوکار‌های اقتصادی در بریکس همچون بانک توسعه جدید و صندوق ذخیره، ایران می‌تواند با سهولت بیشتری از این نهاد‌ها وام بگیرد یا مشارکت آن‌ها را برای سرمایه گذاری در طرح‌های زیربنایی خود جلب کند.

محور‌های کلی موردتوجه بریکس

• افزایش مبادلات تجاری بین کشور‌های عضو و درنتیجه تقلیل وابستگی اقتصادی به اروپا و آمریکا
• تشکیل بانک توسعه و ذخیره ارزی در برابر نهاد‌های غربی، همچون بانک جهانی و صندوق بین المللی پول
• ایجاد روابط جنوب–جنوب (کشور‌های در حال توسعه)
• استفاده از پتانسیل کشور‌های درحال توسعه برای تغییر مناسبات اقتصاد جهانی و عادلانه ترکردن آن
• تأثیرگذاری مثبت بر بحران‌های اقتصادی مهم جهانی
• ایفای نقش مؤثر در کمک کردن به کشور‌های در حال ورشکستگی