نگاهی به ضعف‌های گردشگری سلامت در مشهد | نجات گردشگری سلامت از تورِ لیدر‌ها

به گزارش شهرآرانیوز؛ بارگاه و مضجع شریف رضوی، مشهد را قلب تپنده زمین کرده است. علاوه‌بر آدم‌هایی که دوری آقا دلتنگشان می‌کند و هوای زیارت به سرشان می‌‎زند و راهی این شهر می‌شوند، مشهد، مقصد گروه دیگری از مسافران هم هست؛ آنها که به قول خودشان با یک تیر، دو نشان می‌زنند؛ هم زیارت و هم درمان. حضور آن‌‎ها می‌تواند مرهمی بر زخم‌های اقتصاد شهر هم باشد.

چند ساعت حضورمان در مناطقی از شهر که مطب پزشکان در آن تراکم بیشتری دارد، ثابت می‌کند بسیاری از آنها که با بینی‌های چسب‌زده، موی کاشته و... در این مطب‌ها و کلینیک‌ها رفت‌وآمد می‌کنند، ایرانی نیستند؛ چون زبان فارسی را نمی‌دانند و درکنار برخی‌هایشان یک «لیدر» هم حضور دارد؛ شغلی که گویا برایشان پول‌ساز است و سود این شغل را در صنعت گردشگری سلامت به حدود ۳۰ درصد هم می‌رساند. شما هم در این گزارش همراهمان باشید تا نگاهی بیندازیم به تاریک‌وروشن‌های فعالیت لیدر‌ها در این صنعت.

هم زیارت، هم سلامت، هم زیبایی

کلینیک‌های خیابان احمدآباد، پرستار، عارف و پاستور مشهد جزو شلوغ‌ترین مجموعه‌ها به لحاظ پذیرش بیمار هستند. برخی از این کلینیک‌ها ظاهری شیک و مدرن دارند که حضور کافی شاپ‌ها و رستوران‌های اطرافشان، این تصویر را تکمیل کرده است. بیمار در این مراکز می‌تواند با صرف قهوه یا کشیدن سیگار، وقت انتظارش را سپری کند. 

با امیرحافظ، پسر جوان عراقی، در یکی از همین کافه‌ها مواجه می‌شویم. او برای کاشت مو به ایران آمده است و فارسی را خیلی خوب حرف می‌زند: «۳۸ سالم است و‌ می‌خواهم ازدواج کنم. مشکلم کم مویی است. دوست ندارم این طوری به خواستگاری بروم. دوستم از تخصص یکی از پزشکان مشهدی در زمینه کاشت مو تعریف کرد و شماره یک لیدر را هم داد. از طریق فضای مجازی با او قرار گذاشتم، اما هنوز او را ندیده‌ام».   

امیرحافظ می‌گوید: تعداد متقاضیان عمل‌های زیبایی در بین دختران و زنان جوان عراقی، خیلی زیاد است. انگار مسری است و خیلی‌ها را مبتلا کرده است؛ به همین دلیل بیشتر کسانی که برای زیارت امام رضا (ع) می‌آیند، معمولا عمل جراحی زیبایی یا لاغری هم انجام می‌دهند. شنیده‌ام هزینه زیادی دارد، اما انگار مد شده است؛ برای زن‌ها جراحی بینی و لاغری و برای مرد‌ها هم کاشت مو.   

در ادامه حتما بخوانید رتبه نخست مشهد در جذب بیشترین گردشگر سلامت در کشور

بیمار معرفی کن درصد بگیر 

بعضی کلینیک‌ها اصلا انگار خاص گردشگران سلامت هستند. تابلو‌های ورودی شان همه شامل عبارات عربی و انگلیسی است. همین موضوع کنجکاوم می‌کند فضای داخل را از نزدیک ببینم. همین کار را هم می‌کنم. اولین نکته‌ای را که به ذهنم می‌رسد، می‌پرسم: «معرفی بیمار برای کاشت مو کدام طبقه انجام می‌شود؟». نگهبان مجموعه انگار به شنیدن این پرسش‌ها عادت دارد؛ کوتاه و خلاصه می‌گوید: مترجم هستی و بی آنکه منتظر پاسخی باشد، فورا آسانسور را نشانم می‌دهد و به طبقه پنجم راهنمایی‌ام می‌کند.   

کلینیک، فضای بزرگ و دلبازی دارد، اما شلوغ به نظر نمی‌رسد. عقربه‌های ساعت، عدد ۱۰ را نشان می‌دهد. یاد حرف یکی از کسبه این حوالی می‌افتم که چند دقیقه قبل، از او درمورد بیماران خارجی اطلاعات خواسته بودم و گفته بود «معمولا کلینیک‌ها و مطب ها، عصر‌ها شلوغ ترند». 

با این حال ترجیح می‌دهم کمی بیشتر بمانم. بخش پذیرش را چند دختر جوان می‌گردانند. برخی هایشان کاملا به زبان عربی مسلط هستند و با همان تعداد معدود مراجعه کننده گفت‌و‌گو می‌کنند؛ روان و بی هیچ مکثی. به یکی شان می‌گویم که بیماری برای کاشت مو دارم. سرش را کمی بالا می‌آورد و‌ می‌گوید: به ازای هر بیمار، حدود ۳۰درصد از هزینه درمان، به عنوان پورسانت به خودت تعلق می‌گیرد.

به کلینیک دوم هم به عنوان فردی که چند بیمار برای معرفی دارد، مراجعه می‌کنم. استقبال می‌کنند و‌ می‌گویند که به ازای هر بیماری که معرفی کنم، ۳۰ درصد از آن سهم خودم می‌شود. به دانستن همین اندازه اطلاعات، بسنده می‌کنم و بیرون می‌آیم.    

فضای خیابان احمدآباد تا عارف را با دقت بیشتری قدم می‌زنم. دو زن و یک مرد بور و سفیدپوست، توجهم را جلب می‌کنند. وقت سلام و احوال پرسی کردن با تعجب تماشایم می‌کنند. تازه متوجه می‌شوم که گرجستانی هستند. لیدرشان دختر جوان کم سن وسالی است که ظاهر شیک و آراسته‌ای دارد و از داخل داروخانه‌ای همان حوالی بیرون می‌آید. به او می‌گویم که خبرنگارم. موضوع گزارش را که‌ می‌شنود، زیر بار حرف زدن نمی‌رود. به دو زن و مرد سفیدپوست همراهش چیزی می‌گوید که من متوجه نمی‌شوم و بعد هم دور می‌شوند.   

زن جوان دیگری که گویا شاهد مکالمه ما بوده است، نزدیک می‌آید و‌ می‌گوید: لیدر بود و معلوم است که دوست ندارد حرف بزند. من مثل خیلی از بانوان دیگر، طرفدار کار‌های زیبایی پوست هستم و به همین خاطر زیاد به کلینیک‌های مربوط به این کار مراجعه می‌کنم. از نزدیک دیده‌ام که لیدر‌ها بیمار عراقی و کویتی زیاد معرفی می‌کنند و همان جا پولشان را به دلار می‌گیرند.

با خنده ادامه می‌دهد: شاید باورتان نشود برخی اوقات فکر می‌کنم که این شغل را امتحان کنم. به نظر خیلی پول ساز‌ می‌رسد، اما مسئله این است که زبان عربی را بلد نیستم. این موضوع را هم فهمیده‌ام که لیدر‌ها بیشترشان جنوبی هستند یا عرب زبان‌هایی که برای این کار به مشهد آمده‌اند و معمولا با آژانس‌های گردشگری و مطب پزشکان و کلینیک‌های زیبایی، همکاری می‌کنند و برایشان بیمار غیرایرانی می‌آورند. برخی هایشان کاربلدانه دو یا سه برابر قیمت درمان را از بیماران می‌گیرند، بی آنکه بیمار متوجه شود.   

بیشتر کسانی که داخل داروخانه مشغول کارند، نمی‌خواهند درباره کار لیدر‌ها حرفی بزنند. بعضی هایشان قاطع می‌گویند: «مراجعه کننده غیرایرانی نداریم». اما بین آن ها، کسانی هم پیدا می‌شوند که خوش برخوردترند. دختر جوان فروشنده در یکی از داروخانه‌های خیابان عارف، کوتاه و خلاصه می‌گوید: بیشتر مشتری‌ها از عراق و کویت می‌آیند؛ البته تابستان‌ها تعدادشان بیشتر است. مرد‌ها برای کاشت مو و زن‌ها برای عمل‌های زیبایی بدن مثل پیکرتراشی، ابدومینوپلاستی (برداشتن چربی شکم) و عمل بینی مراجعه می‌کنند؛ البته تزریق ژل و فیلر و بوتاکس و لیفت صورت و شقیقه و کاشت ابرو هم از کار‌هایی است که برای دست گرمی انجام می‌شود.   

خیابان پاستور، پرستار و عارف را قدم زنان می‌آیم. نمی‌فهمم کی به میدان تقی آباد رسیده‌ام. «اسد» را بر حسب معرفی کسبه اطراف در آن حوالی می‌بینم. از آن لیدر‌های قدیمی است که بیشتر پزشک‌های متخصص را‌ می‌شناسد. سر صحبت را با او با سفارش سه بیمار برای پزشک‌های متخصص باز‌ می‌کنم و جدی‌تر ادامه می‌دهم: «یکی از آن‌ها تومور دارد و حالش خوب نیست و باید به زودی جراحی شود».

اصلا شک نمی‌کند، باحوصله شماره تماس می‌دهد و‌ می‌گوید که هر وقت بیمار به مشهد رسید، به او خبر بدهم و نگران هیچ چیز نباشم و برای فردای آن روز، نوبت پزشک و حتی عمل آماده است. با تعجب می‌پرسم به همین زودی؟ قاطع پاسخ می‌دهد: تردید نکن! انگار همه حساب وکتاب‌ها دستش است.

از هزینه عمل که‌ می‌پرسم، فورا پاسخ می‌دهد شصت برگ؛ یعنی ۶ هزار دلار که بیش از ۴۰۰ میلیون تومان می‌شود. می‎ پرسم چقدر سهم من می‌شود؟ پاسخ می‎ شنوم: بابت هر بیماری که به او معرفی کنم، ۳۰ درصد به من می‌رسد. خداحافظی می‌کنم. اسد شماره تلفنش را تکرار می‌کند و‌ می‌گوید: «بیمار معرفی کن تا ۵۰ درصد هم برای خودت باشد».   

ضعف‌های گردشگری سلامت

ماجرا پیچیده می‌شود. انگار مافیای لیدر‌ها وجود دارد. لیدر‌های کاربلدتر، چند نفر دیگر را زیردست دارند و با آن‌ها کار می‌کنند. به گفته برخی مردم، این موضوع در مشهد قوت بیشتری دارد و البته این گروه را به عنوان واسطه نمی‌توان حذف کرد.   
به اعتقاد مدیر یکی از بیمارستان‌های خصوصی مشهد، ایراد‌ها و اشکالات حوزه گردشگری سلامت زیاد است، با این حال او حاضر نمی‌شود مفصل‌تر در این باره صحبت کند.

فقط وقتی حرف از گردشگری سلامت به میان می‌آید، سری از روی تأسف تکان می‌دهد و‌ می‌گوید: ضعف‌ها و اشکالات در این حوزه بی شمار است؛ از رزرو مهمانداری و هتلینگ که برای قبل و بعد از عمل‌های جراحی و درمان شروع می‌شود تا دلال‌هایی که معمولا فضای بین پزشکان و بیماران را پر می‌کنند و دولت باید در این زمینه سیاست گذاری کند، اما اراده‌ای جدی در این زمینه وجود ندارد. این نکته را هم اضافه کنم که متأسفانه برخی کلینیک‌ها و مطب‌ها به خاطر سود بیشتر، تمرکز خود را بر جذب بیماران خارجی و به خصوص عرب زبان‌ها می‌گذارند.   

آغاز سامان دهی لیدر‌ها

وزارت‌های بهداشت و میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اقداماتی انجام داده‌اند تا حوزه گردشگری سلامت را سامان دهی کنند، اما حضور همیشگی این واسطه‌ها و لیدرها، آسیب‌هایی را به همراه دارد؛ برای مثال این دلالان معمولا به دنبال سود بیشتر هستند که ممکن است بیمار خارجی را به مراکز بی کیفیت و بدون امتیازات لازم ارجاع دهند. نتیجه آنکه این مسئله در درازمدت موجب کاهش اعتماد بیماران خارجی و خدشه به چهره بهداشت و درمان شهر می‌شود و ازسوی دیگر، بیماران را به کشور‌های رقیب متمایل می‌کند و به سودآوری این صنعت برای اقتصاد شهر هم آسیب می‌زند.   

خبری که مدیر گردشگری سلامت دانشگاه علوم پزشکی مشهد برای سامان دهی این حوزه می‌دهد، تا حدی دغدغه‌ها را کمرنگ می‌کند و همه امیدوارند دست دلالان و سوءاستفاده گران را از صنعت گردشگری سلامت کوتاه کند.   

داوود خوش شکن می‌گوید: اهمیت این مسئله برای ما تا اندازه‌ای است که سامانه جامع ثبت اطلاعات گردشگران سلامت، راه اندازی شده است و با فعالیت آن، روند خدمت رسانی به این گردشگران از زمان ورود به کشور تا خروج آن ها، مشخص می‌شود و درحقیقت این سامانه، کل گردشگری کشور را رصد می‌کند.   

او با اشاره به اینکه مشهد به عنوان یکی از قطب‌های گردشگری سلامت در کشور مطرح است، یادآوری می‌کند: لیدر‌ها هم از فعالان این حوزه هستند که‌ نمی‌توان نقش آن‌ها را نادیده گرفت و سامان دهی شان، بخش مهمی از مشکلات را حل می‌کند.   
تأکید بیشتر خوش شکن بر این است که لیدر‌های حوزه گردشگری سلامت، باید ادبیات اولیه پزشکی را بدانند و برخورد صحیح با مسافر را آموزش ببینند؛ اینکه اگر حال مسافری در هتل و محل اقامتش بد شد، چه باید بکنند.

آموزش ۱۵۰۰ لیدر

او بیان می‌کند: از زمانی که این طرح اجرا شده است، حدود هزارو ۵۰۰ نفر از مجموع ۳ تا ۴ هزار لیدری که در مشهد مشغول فعالیت هستند، دوره‌های آموزشی را گذرانده‌اند و کارت شناسایی معتبر با تأیید وزارت گردشگری را گرفته‌اند.   

خوش شکن تأکید می‌کند: از این پس هیچ فردی بدون کارت معتبر، نمی‌تواند بیمار به حوزه درمانی معرفی کند و با این دستورالعمل تمام کسانی که در این حوزه مشغول فعالیت هستند، شناسایی و سامان دهی می‌شوند. سامان دهی مترجمان و لیدر‌های حوزه گردشگری سلامت با صدور کارت، از برنامه‌های مقدماتی است و در ادامه و برای تمدید مجدد کارتشان، هر شش ماه آزمایش می‌شوند و با این فرایند، با افرادی که خارج از چارچوب‌های مشخص شده فعالیت می‌کنند، برخورد می‌شود.   
او ابراز امیدواری می‌کند که با این طرح، بتوانیم جلوی اتفاقات ناگواری را که در حوزه درمان می‌افتد، بگیریم.   

خوش شکن اشاره کوتاهی به مشکلاتی می‌کند که گردشگران خارجی تا قبل از راه اندازی این سامانه، با آن مواجه بودند؛ اینکه افردی با عنوان لیدر و راهنما به خاطر اینکه سهم ریالی بیشتری بگیرند، افراد را به مراکزی معرفی می‌کردند که خدمات تخصصی نمی‌دادند یا به مجموعه‌های اقامتی راهنمایی می‌کردند که مورد تأیید میراث فرهنگی نیستند. 

در همین راستا، بخش نامه راه اندازی این سامانه در مراکز درمانی و بیمارستان‌های مشهد صادر شده است که شامل ۴۶ مرکز درمانی، ۲۲ بیمارستان خصوصی و ۱۲ بیمارستان دولتی می‌شود. به عبارت دیگر بیشتر بیمارستان‌های مهم مشهد، مجوز درمان بیماران خارجی را دارند، اما بدون مراجعه به سامانه، نمی‌توانند بیمار پذیرش کنند.

پذیرش بیمار خارجی از ۶۸ ملیت

به گفته او، مشهد در بیشترین شاخه‌های درمانی مانند چشم پزشکی، جراحی عمومی و قلب و عروق و زنان و نازایی، انواع بیماری‌های ارتوپدی و... بیمار خارجی پذیرش می‌کند. گردشگری سلامت یکی از صنعت‌های پول ساز و ارز آور برای هر کشور است و این موضوع اهمیت کار لیدر‌ها و مترجم‌ها را بیشتر می‌کند.   

او این توضیح را هم به صحبت هایش اضافه می‌کند که در سال جاری از ۶۸ ملیت به مراکز درمانی زیرپوشش این دانشگاه مراجعه کرده‌اند که بیشترین آن‌ها از کشور‌های افغانستان، عراق، ترکمنستان، بحرین، تاجیکستان، عربستان سعودی، کویت، پاکستان، عمان، لبنان و ترکیه بوده‌اند و در سه ماهه نخست امسال، رتبه نخست را از آن دانشگاه علوم پزشکی مشهد در میان دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور کرده‌اند و رتبه‌های بعدی به استان‌های قم و تهران اختصاص دارد.

۱۰۰۰ میلیارد تومان؛ درآمد مشهد از گردشگری سلامت

خوش شکن با استناد به آماری که در سامانه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ثبت شده است، اعلام می‌کند: ۳۵ هزارو ۹۰ گردشگر سلامت (بیمار غیرایرانی) در نیمه اول امسال به مراکز درمانی دارای مجوز پذیرش گردشگر سلامت در مناطق زیرپوشش این دانشگاه مراجعه کرده‌اند که نسبت به مدت مشابه سال گذشته، ۲۷درصد رشد داشته است. 

در این مدت، قریب به هزار میلیارد تومان از محل گردشگری سلامت در بیمارستان ها، مراکز درمانی و کلینیک‌های تخصصی زیرپوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد، درآمد حاصل شده است.  به گفته او، همه گردشگرانی که مشهد را به عنوان مرکز درمان انتخاب می‌کنند، از طریق این سامانه به همه اطلاعات مربوط به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی معتبر و پزشکان متخصص، لیدر‌ها و مترجم‌ها دسترسی دارند و‌ می‌توانند گزینش کنند. 

از سوی دیگر متولیان حوزه درمان نیز باید با مراجعه بیمار خارجی حتما به سامانه سر بزنند و ببینند که آیا آن‌ها ازسوی شرکت‌های معتبر معرفی شده‌اند یا نه. بیمارانی که نیاز به ویزا دارند، هم باید مدارک خود را در سامانه بارگذاری کنند و برای بیمارستان مدنظر بفرستند تا پس از تأیید، از طریق سامانه برای وزارت امورخارجه برود و ویزا آماده شود.   

در ادامه حتما بخوانید تحقق ۲۰ درصد از ظرفیت درآمد صنعت گردشگری سلامت در کشور

۱۵۴ دفتر مسافرتی مجاز برای گردشگری سلامت

یوسف بیدخوری، معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی، هم اعتقاد دارد توسعه صنعت گردشگری و جذب توریست به ارتقای هویت ملی و ارزآوری کشور کمک می‌کند و در ایجاد فرصت‌های شغلی جدید مؤثر است.   
وی می‌گوید: ۱۵۴ دفتر مسافرتی دارای مجوز گردشگری سلامت در استان متمرکز شده‌اند. وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، متولی حوزه ورود، اقامت و خدمات گردشگری به گردشگران خارجی و حوزه درمان در حوزه اختیارات وزارت بهداشت است.