ارزش شبیه‌سازی اخلاقی به پیامبر خدا (ص)

آخرین و بهترین پیامبر خدا، حضرت محمد مصطفی (ص)، برای توسعه و اتمام و اکمال مکارم اخلاقی برانگیخته شدند، بنابراین فلسفه بعثت، آموزش مکارم و فضایل اخلاقی و آراستگی جهانیان به ارزش‌های اخلاقی است. همه مردم جهان باید از گفتار و رفتار پیامبر اسلام، فضایل و مکارم زیبای اخلاقی را بشناسند و تلاش کنند آنها را در خود ایجاد کنند.

وظیفه عموم انسان‌ها «شبیه‌سازی» است. سزاوار است بندگان خدا خودسازی کنند و شباهت‌های اخلاقی خویش با پیامبر خدا را افزایش دهند. این شبیه‌سازی، مقدس و دارای ارزش فراوان است؛ زیرا پیامبر اسلام خود بر شبیه‌سازی اخلاقی تأکید کرده و در سخنان خویش، شبیه‌ترین افراد به خود از منظر اخلاق را توصیف و معرفی کرده‌اند. انسان‌ها همواره نیازمند اسوه حسنه و الگوی عالی اخلاقی‌اند تا با پیروی از وی و سرمشق قرار دادن او و شباهت‌سازی با او، در طریق رشد و کمال و سعادت گام بردارند.

شبیه‌ترین افراد به پیامبر (ص) در اخلاق

پیامبر خدا در آموزه‌های اخلاقی به اصحاب خویش، بر ضرورت تقویت شباهت‌های اخلاقی مسلمانان به اخلاق نبوی، تأکید می‌کردند.

روزی پیامبر خدا، حضرت محمد (ص)، از اصحاب پرسیدند: «الا اخبرکم باشبهکم بی اخلاقا؟ آیا به شما از شبیه‌ترینتان به خودم در اخلاق، خبر ندهم؟ اصحاب گفتند: بلی یا رسول‌ا.. سپس پیامبر فرمودند: احسنکم اخلاقا و اعظمکم حلما و ابرکم بقرابته و اشدکم انصافا من نفسه فی الغضب و الرضا: خوش‌اخلاق‌ترین شما و بردبارترین و حلیم‌ترینتان، نیکوکارترینتان به نزدیکانش، و باانصاف‌ترینتان در خشم و خشنودی است». (تحف‌العقول عن آل‌الرسول، ابن‌شعبه حرانی، ص ۴۹، بحارالانوار، ج ۷۷، ص ۱۵۲). در این حدیث نبوی چهار فضیلت اخلاقی ذکر شده است و با صیغه افعل تفضیل، بالاترین و بهترین اشخاص در آن صفات، نزدیک‌ترین انسان‌ها در اخلاق به پیامبر اعظم، توصیف شده‌اند.

چهار صفت زیبای اخلاقی که در این حدیث نبوی، معیار شباهت اخلاقی انسان‌ها با پیامبر اعظم قرار گرفته است، برترین و مهم‌ترین آنهاست.

حسن خلق عالی

حسن‌خلق و خوش‌اخلاقی و برخورد نرم و ملایم و با روی گشاده و سخنان زیبا و دل‌نشین برخورد کردن، از اصول اخلاق اجتماعی است. پیامبر خدا (ص) خوش‌اخلاق‌ترین انسان الهی بوده‌اند و شبیه‌ترین انسان‌ها به پیامبر در حسن‌خلق، نیز نزدیک‌ترین آنان به رسول‌ا... است. پیامبر خدا (ص) با به‌کار بردن صیغه افعل تفضیل از واژه «حسن‌خلق» و با تعبیر «احسنکم اخلاقا»، ضرورت تلاش حداکثری و خودسازی در آرایش خلق خویش به حسن‌خلق را آموخته‌اند. بهترین افراد در حسن‌خلق، شبیه‌ترین آنان به پیامبر اکرم است. مؤمنان باید در خوش‌اخلاقی پیشگام باشند و با حسن‌خلق، جهانیان را به‌سوی دین اسلام و سنت نبوی جذب کنند.

در ادامه حتما بخوانید حقوق متقابل والدین و فرزندان در کلام امام علی (ع)

حلم عظیم

بزرگ‌ترین حلم را بزرگ‌ترین شخصیت الهی یعنی پیامبر اسلام دانسته‌اند. اکنون به هر میزان حلم انسان بزرگ‌تر شود، حلم عظیم موجب تشابه اخلاقی افزون‌تر با پیامبر اعظم می‌شود. جمله «اعظمکم حلما»، ضرورت بردباری و تحمل زیاد و مدارا و نرمش و پیشرفت در آن و افزودن را نشان می‌دهد. اصل حلم، زیباست، اما بزرگ‌ترین اشخاص در حلم و بردبارترین آنان، شبیه‌ترین آنان در اخلاق به پیامبر است.

انصاف در غضب و رضایت

گاهی خشم و گاهی خشنودی، موجب سرکشی و زیر پا گذاشتن خط قرمز‌ها می‌شود و مستی غضب یا رضایت، انسان‌ها را از برخورد عادلانه و رعایت انصاف بازمی‌دارد. هرکه در ارتباطات و معاشرت‌هایش، هرگز از عدالت و انصاف خارج نشود، در راه شبیه‌سازی خویش به پیامبر اکرم تلاش می‌کند.

شدیدترین اشخاص در پای‌بندی به انصاف و رعایت عدالت، هم در خشم و هم در خوشحالی، شبیه‌ترین آنان به پیامبر خداست. «اشدکم انصافا من نفسه فی الغضب و الرضا»، معیار شباهت در سطح عالی با پیامبر خداست. انصاف و عدالت، زیبا و خوب است، اما شدت انصاف آن‌هم در هنگام خشم و خشنودی، موجب بیشترین شباهت به رسول‌ا... می‌شود. پیامبر عدالت، شدیدترین انسان‌ها در رعایت انصاف را، شبیه‌ترین آنان در اخلاق به خود می‌داند.