نگاهی به دستاوردهای تعاونی دانش‌بنیان انگاره فیزیک توس | دانش ایرانی؛ از زمین تا آسمان
نگاهی به اقدامات یک گروه دانش بنیان در مشهد که دستاوردهایشان در حوزه های مختلف پرچم ایران را بالا برده است.
به گزارش شهرآرانیوز؛ مزه خاک تا سال‌ها می‌ماند؛ هم برای آنهایی که زنده از زیر آوار بیرون آمده‌اند و هم برای کسانی که مات‌ومبهوت به خانه‌های ویران و نیمه‌ویرانشان زل زده‌اند و هنوز هم نمی‌دانند زلزله از کجا سر رسید و چطور غافلگیرشان کرد. همیشه که نباید بعد از یک اتفاق، کمک‌های خودجوش برسد، آن‌هم درحالی‌که سوگ جمعیِ اتفاق را هیچ گروه و امدادرسانی نمی‌تواند کمرنگ کند.
زلزله و مدیریت کردن این حادثه، یکی از محور‌های اقدامات یک گروه پرتلاش در مشهد است؛ اتفاقی افتخارآمیز و کم‌نظیر در حوزه کاهش خطر و مدیریت بحران توسط تیم تعاونی دانش‌بنیان «انگاره فیزیک توس». دهه فجر و روز‌های پیروزی انقلاب اسلامی فرصت خوبی است تا برویم سراغ دستاوردهای بزرگ و کوچک افتخارآمیز و بومی، و درست‌وحسابی این موضوع را تحلیل کنیم. حیف است خبر موفقیت‌های بزرگ نخبه‌های شهر در این ایام، کام ما را شیرین نکند.
ایران؛ در جمع ۱۱ کشور مجهز به سامانه هشدار سریع زلزله
محمدهادی طباطبایی یزدی، مدیرعامل تعاونی دانش‌بنیان انگاره فیزیک توس، اتاق محل کارشان در کارخانه نوآوری را برای صحبت کردن درباره اقدامات و دستاوردهایشان انتخاب می‌کند. به قول خودش، تیم شصت وپنج نفره شان در محل‌های مختلف مشغول کار هستند و اینجا دفتر مرکزی و ستادی شان است و همه درگیرند؛ از تولید محتوا گرفته تا ساخت پویانمایی و....
راه اندازی سامانه هشدار سریع زلزله در تهران، پرهیجان‌ترین خبری است که از زبان او می‌شنویم. مدیرعامل تعاونی دانش‌بنیان انگاره فیزیک توس صحبتش را با اشاره‌ای کوتاه به پیشینه این کار شروع می‌کند و می‌گوید: دوازده سال پیش، شرکت ما پایه گذاری شد تا بتواند برای نیاز‌هایی که در حوزه‌های مختلف وجود دارد، تحقیق و پژوهش کند و بعد هم راه حل بدهد، آن هم بر مبنای علم فیزیک.
او بلافاصله پشت بندش ادامه می‌دهد: قدم بعدی، اجرایی کردن و توسعه دادن راه حل هاست که تیم به صورت گروهی برای رسیدن به آن تلاش می‌کنند.
او با طرح همین مقدمه کوتاه، سراغ اصل موضوع می‌رود و می‌گوید: یکی از راهکار‌های مهم کاهش خطر در حوزه مدیریت بحران، راه اندازی سامانه هشدار سریع و انجام اقدامات پس از اعلام هشدار است که تأثیرش بر کاهش خسارات و تلفات، چشمگیر است. باتوجه به اینکه بسیاری از شهر‌های ایران روی گسل زلزله قرار دارند و در هر لحظه امکان وقوع یک حادثه وجود دارد، تحقق این موضوع اتفاق مهمی است.
طباطبایی توضیح می‌دهد: در این راستا، سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهرداری تهران با مشارکت آژانس همکاری‌های بین المللی ژاپن در سال ۱۳۹۲ برنامه‌ای برای بهره برداری از سامانه هشدار سریع زلزله آغاز کرد و پایتخت، مرکز و دروازه اجرای این طرح شد. چند ایستگاه هم در نقاط مختلف این شهر پایه گذاری شد.
بعد از قطع همکاری ژاپن، تصمیم گرفته شد این کار به تیم‌های دانشگاهی داخل کشور سپرده شود. دراصل این پروژه باید به جایی واگذار می‌شد که شبکه لرزه نگاری داشته باشد و دانشگاه فردوسی مشهد این ویژگی را دارد و در سال ۱۳۹۹ پروژه تحویل دانشگاه داده شد و همکاری ما از این سال با دانشگاه آغاز شد و ایران به جمع کشور‌هایی پیوست که سامانه هشدارسریع زلزله دارند.
او بعد از دادن این اطلاعات تأکید می‌کند: کشور‌هایی که در کمربند و مناطق زلزله خیز قرار دارند، یا مجهز به سامانه هشدارسریع هستند یا کشور‌های جهان سومی‌اند که در حال تجهیز به این سامانه هستند. درحال حاضر یازده کشور دنیا مجهز به این سامانه هستند که ایران یکی از آن هاست.
مدیرعامل تعاونی دانش‌بنیان انگاره فیزیک توس در تشریح بیشتر فرایند می‌گوید: سامانه گفته شده که متشکل از مجموعه ابزار‌های پایشی، محاسباتی و مخابراتی است، با دریافت آنلاین سیگنال‌های لرزه‌ای از ایستگاه‌های شتاب نگاری و پردازش موج اولیه به صورت برخط، رسیدن امواج مخرب را هشدار می‌دهد و پس از رخداد اولین موج زلزله، ایستگاه‌های شتاب نگاری، اطلاعات اولیه را به سرور مرکزی می‌فرستند و براساس اطلاعات دریافت شده، درباره اعلام هشدار تصمیم گیری می‌شود.
طباطبایی این نکته را نیز گوشزد می‌کند که: این ابزار به گونه‌ای طراحی شده است که پیام هشدار را دریافت می‌کند و پارامتر‌های زمین لرزه را به صورت گرافیکی بر روی نمایشگر‌های مراکز فرماندهی نشان می‌دهد و صرفا به منظور نمایش پیام‌های هشداردهنده طراحی شده است و کاری انجام نمی‌دهد.
او در ادامه می‌گوید: در تهران ۲۴ ایستگاه برای رصد هشدار جانمایی شده بود که در طول این سال ها، تعداد ایستگاه‌ها به عدد ۵۰ رسیده است و ما درحال رایزنی هستیم تا این برنامه در کلان شهر‌های دیگر نظیر مشهد نیز اجرا شود.
فرصتی برای نجات جان و مال
به گفته طباطبایی، اعلام هشدارسریع زلزله، فرصتی را برای زیرساخت‌های شهری و متولیان آن آماده می‌کند. گرچه بعد از دریافت پیام هشداردهنده، زمان برای انجام کار محدود و کم است، در همان فرصت محدود هم می‌توان برای ایمنی و نجات جان افراد اقدام کرد و باز شدن در‌های اضطراری در محل‌های پرتجمع، جزو کار‌هایی است که می‌توان انجام داد و به محض احساس خطر، این پیام به مجموعه‌های مختلف مخابره می‌شود.
ما امیدواریم با توسعه این سامانه بتوانیم هم نجات دهنده جان انسان‌ها باشیم و هم خسارت زلزله را کم کنیم. کسانی که تیم آن‌ها را همراهی می‌کنند، افرادی خبره در رشته‌های فیزیک، برق، مکانیک، متالورژی مواد و یک تیم حرفه‌ای در زمینه کامپیوتر و برنامه نویسی هستند.
مدیرعامل تعاونی دانش‌بنیان انگاره فیزیک توس می‌گوید: تمرکز ما بر فناوری‌هایی است که اجرا کردن آن توسط کشور‌های دیگر در ایران، مقرون به صرفه نیست یا به دلیل تحریم‌ها به مشکل خورده است تا با استفاده از راهکار‌های بومی، آن‌ها را به نتیجه برسانیم.
اجرای این سامانه در کلان شهری مثل مشهد نیز باتوجه به بافت فرسوده‌ای که دارد، ضروری است و ما برای استفاده از این فناوری با شهرداری مذاکره کردیم، اما درحال حاضر ظاهرا مسئله سیل در نقاط ییلاقی مثل طرقبه و شاندیز اهمیت بیشتری دارد و متولیان به دنبال راهکار‌هایی برای حل این مسئله هستند. امیدواریم باتوجه به بافت فرسوده این شهر، قبل از اینکه دیر شود، متولیان برای زلزله هم کاری انجام دهند.
آسمان را به زمین آوردیم!
افراد تیم در بخش‌های مختلف، سخت مشغول کار هستند. بروبچه‌های تیم در سال‌های گذشته، پروژه‌های مختلفی را با تکیه بر دانش و علم فیزیک اجرا کرده‌اند؛ البته رشته‌های دیگر هم فعال هستند و کارآیی زیادی دارند. واحد تصویرسازی و انیمیشن، یکی دیگر از بخش‌های تعاونی دانش‌بنیان انگاره فیزیک توس است که در زمینه نرم افزار و سخت افزار فعالیت می‌کند. ساخت آسمان نمای دیجیتال با قابلیت‌های بسیار نیز از کار‌های فعالان این حوزه است.
مدیرعامل تعاونی دانش‌بنیان انگاره فیزیک توس می‌گوید: توسعه فناوری آسمان نما، یکی دیگر از فعالیت‌های مجموعه است؛ البته پیش از این هم آسمان نماها وجود داشت و برای موضوعات آموزشی استفاده می‌شد تا به دانش آموزان در درک مفاهیم و اصول پیچیده مثل نجوم کمک کند. نشان دادن تصویر صورت‌های فلکی و بزرگ نمایی اجرام، آن‌ها را به هیجان می‌آورد.
حالا فکر کنید این فناوری در مورد موضوعات مهم و اساسی باشد و در فضایی مهیج و تماشایی. آسمان نماها، سالن‌های بزرگ و شبیه سازی شده هستند و افراد با حضور در آن ها، می‌توانند چیز‌هایی را تجربه کنند که در حالت عادی امکان آن نیست؛ مثل رفتن به فضا یا عمق اقیانوس‌ها و حتی رفتن به گذشته و زندگی کردن در آن دوران.
افراد در سالن‌ها بر روی صندلی‌ها دراز می‌کشند، درحالی که با پروژکتور‌های مختلف احاطه شده‌اند و این پروژکتور‌ها براساس محتوایی که به آن‌ها داده شده است، محیط‌های مختلفی را شبیه سازی می‌کنند. طباطبایی توضیح می‌دهد: قبل از این، آسمان نما‌های بزرگ را کشور‌های خارجی می‌ساختند؛ مثل افلاک نمای خیام نیشابوری که زایس آلمان آن را تجهیز کرد و پس از آن، ما وارد میدان و دست به کار شدیم و خوشبختانه به نتیجه‌های خوبی رسیدیم. اولین آسمان نما سال ۱۳۹۷ در دانشگاه فردوسی مشهد ساخته شد و بعد از آن در‌های دو آسمان نمای دیگر در رشت و... به روی مردم باز شد.
آسمان نماها از معدود نقاط مورد علاقه افراد است. انسان‌ها می‌توانند با حضور در آسمان نما، مرز‌های جغرافیایی را بشکنند و به همه جای دنیا سفر کنند، ساعتی بدون دغدغه در سفری خیالی، پا در کهکشان راه شیری بگذارند و از زیبایی صور فلکی لذت ببرند. در این سفر، به خوبی می‌توانند آسمان را حس کنند و ستارگانی را که به آن سنجاق شده است، حتی می‌توانند قدم روی کره ماه بگذارند و به سیاره‌های دیگر سفر کنند.
از این فناوری برای دانشجویان پزشکی هم استفاده می‌شود و جنبه آموزشی و علمی دارد. آن‌ها بدون کالبدشکافی و تشریح، می‌توانند به داخل بدن سفر کنند.
طباطبایی می‌گوید: در دوران همه گیری کرونا با کمک همین روش، حدود ۳ هزار خانواده، سفر راهیان نور را در دانشگاه فردوسی مشهد تجربه کردند و لذت بردند.
مدیرعامل تعاونی دانش‌بنیان انگاره فیزیک توس تأکید می‌کند: سردمداران تولید این فناوری، شرکت‌های آمریکایی و ژاپنی بودند و ایران سهم زیادی در تولید آن نداشت و الان پنج تا شش آسمان نمای بزرگ، نام کشور ما را هم بلند کرده است.
بررسی‌های غیرمخرب فلز و کاربرد در قطارشهری
ساخت دستگاهی که روی ریل قطار حرکت و آن را پایش کند، دستاورد دیگری است که بروبچه‌های تیم تعاونی دانش بنیان به آن رسیده‌اند و مدیرعامل تعاونی دانش‌بنیان انگاره فیزیک توس لازم می‌داند در این باره نیز توضیح بدهد و به بروبچه‌های تیمش خداقوت بگوید.
طباطبایی تعریف می‌کند: کار‌های حوزه بررسی‌های غیرمخرب را فعالان و متخصصان متالوژی مواد انجام می‌دهند و پیش می‌برند. کارشان این است که تغییرات فلز را بدون برش دادن آن، تشخیص می‌دهند و اگر فلز زنگ زده باشد یا استحکام کافی نداشته باشد، با بررسی خواص مغناطیسی متوجه می‌شوند و برای رفع مشکل اقدام می‌کنند.
او یادآوری می‌کند: این برنامه نیز کاربرد‌های زیادی در صنعت دارد؛ مثلا در صنعت خودروسازی با بهره گیری از آن، می‌توان ایمنی و استحکام قطعات را تشخیص داد. طباطبایی توضیح می‌دهد: شرکت قطارشهری مشهد یکی از مجموعه‌هایی است که برای پایش ریل از ما کمک خواسته است و بررسی‌های غیرمخرب به آن‌ها خیلی کمک می‌کند تا فضا‌های آسیب دیده را شناسایی کنند، بدون اینکه لازم باشد ریل را بردارند و آن را تعویض کنند، آن هم فقط با حرکت دستگاهی روی ریل و پایش آن.
شرکت قطارشهری مشهد یکی از مجموعه‌هایی است که برای پایش ریل از ما کمک خواسته است و بررسی‌های غیرمخرب به آن‌ها خیلی کمک می‌کند تا فضا‌های آسیب دیده را شناسایی کنند
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
