روزشمار ۱۴ روز مانده به پیروزی انقلاب ۵۷ به روایت روزنامه‌های مشهد

هما سعادتمند | شهرآرانیوز؛ انقلاب اسلامی ۵۷ در ایران درپی سال‌ها تحولات و رخداد‌های کوچک و بزرگ، به دست مردم پیروز شد. اما ۱۴ روز پایانی مبارزات خود را متفاوت‌تر از همه سال‌هایش پشت سر گذاشت، روز‌هایی که شادی و برنامه‌ریزی برای ساختن ایرانی تازه در آن مشهود است. این بیم‌وامید‌ها در مشهد تیتر روزنامه‌ها و مطبوعات شده‌اند، تیتر‌هایی که روایت‌کننده کامل‌شدن قرص ماه انقلاب در ایران اسلامی است.

 

۷ بهمن‌ماه که مصادف با ۲۸ صفر بوده است، گروه‌های مختلف مردم مشهد در دمای ۱۵ درجه زیر صفر، شعارگویان از مسیر خیابان‌های نادری، فلکه حضرت، خیابان طبرسی و کمربندی (بولوار وحدت) وارد پایین‌خیابان می‌شوند. روزنامه خراسان این حرکت را با تیتر «مشهد؛ تظاهرات عظیم پرشوری بود.» بازتاب می‌دهد و می‌نویسد: در این تظاهرات تنی چند از آیات عظام و علمای اعلام پیشاپیش جمعیت در حرکت بودند. چون گروه‌های متعدد شرکت‌کننده بیش از اندازه پیش‌بینی شده بود، هرکدام مستقل شعار‌هایی ملی و مذهبی را برای خود انتخاب کرده بودند و بلندگو‌هایی مجزا را حمل می‌کردند.

 

بیشتر شعار‌ها حاکی از پشتیبانی مردم از ایجاد جمهوری اسلامی و مخالفت با قانون اساسی و ادامه رژیم بود. یکی از شعار‌هایی که بیش از همه جلب‌توجه می‌کرد، به این صورت بود: «برنامه بختیار یک حیله جدید است/ برنامه خمینی برچیدن یزید است». ناگفته نماند که عنوان «اگر قرار است خونم بریزد، بگذار در میان جوانان ایران بریزد» تیتر دیگر این روزنامه در این روز است که از قول حضرت امام (ره) بیان شده است.

در روز ۹ بهمن‌ماه نیز که مصادف با آخر صفر و سالگرد شهادت حضرت‌رضا (ع) بوده است، راهپیمایان که تعداد آن‌ها را یک‌میلیون نفر تخمین زده‌اند، از مسیر چهارراه نادری به‌سمت حرم مطهر رضوی حرکت می‌کنند. در این روز به‌مناسبت کشتار مردم تهران در ۷ بهمن‌ماه عزای عمومی اعلام شده بوده‌است. مغازه‌ها و ادارات در مشهد تعطیل و مراسم بزرگداشتی در دانشکده ادبیات مشهد با سخنرانی آقای‌هاشمی‌نژاد برگزار می‌شود. همچنین در این روز گروهی از علمای مشهد به‌تبعیت از علمای قم و تهران در اعتراض به ممانعت ورود امام به ایران در دارالزهد حرم مطهر رضوی تحصن کرده و گروه‌های مختلف مردم مشهد هم پس از آگاهی از این تحصن گروه‌گروه به آنان می‌پیوندند. خبر‌های روزنامه‌های مشهد در ۱۰ بهمن‌ماه به این رویداد‌ها اختصاص دارد.

 

روزنامه خراسان بار دیگر عکسی از تظاهرات بزرگ مردم مشهد را در روز رحلت حضرت‌رضا (ع) چاپ کرده و نوشته است: «تظاهرات یک‌میلیون نفری در مشهد / بار دیگر شهر مشهد زیر پای یک‌میلیون نفر لرزید.» با‌این‌همه، تیتر بیشتر روزنامه‌های شهر در این روز به حاشیه‌های پیش از ورود امام‌خمینی (ره) به ایران اختصاص دارد. همین روزنامه در تیتری دیگر از قول امام‌خمینی (ره) آورده است: «از هیاهوی دژخمیان نهراسید.» متن این خبر به فرمایشات امام (ره) درباره مقاومت برای پیروزی اختصاص دارد. یکی از خبر‌ها که در صفحه روزنامه‌های این روز می‌درخشد، به افشاگری‌های آیت‌ا... خامنه‌ای درباره موانع ایجادشده برای ورود امام به ایران اختصاص دارد.

از دیگر خبر‌های روزنامه خراسان که در صفحات میانی آن به چاپ رسیده، انتشار تصویر شهید «عباس عباسپور» است. در متن این خبر آمده است: «شهید در روز یکشنبه ۱۰ دی‌ماه امسال در یورش نیرو‌های حکومت نظامی در جلو منزل آیت‌ا... العظمی شیرازی هدف گلوله قرار گرفت و شربت شهادت نوشید. وی تا هنگام شهادت بار‌ها به هنگامی که پیشاپیش صفوف تظاهرکنندگان حرکت می‌کرد، هدف ضربات خردکننده باتوم‌های پلیس و مأموران انتظامی قرار گرفته بود.»

شوق واژه دیگری است که می‌شود در توصیف روز‌های پایانی مبارزه مردمی برای پیروزی انقلاب اسلامی آورد. شوقی که در روز‌های پیش و پس از ورود امام (ره) به ایران فزونی می‌گیرد. طبق تیتر و متن روزنامه خراسان در این روز که شرح رویداد‌های ۱۱ بهمن‌ماه مشهد در آن آمده است، تحصن علما همچنان ادامه دارد. این رویداد با تیتر «تحصن جامعه روحانیت مبارز مشهد» از دیگر خبر‌های این روز مجزا شده و در آن به ۲ موضوع پیوستن دانشجویان به متحصنان و فراهم‌کردن زمینه‌های ورود امام‌خمینی (ره) به ایران اشاره شده است.

 

این روزنامه چنین نوشته است: «روحانیون مبارز در صحن امام‌خمینی متحصن شدند. آیت‌ا... شیرازی نیز پس از اقامه نماز دقایقی را در میان متحصنان گذراندند.» هدف این تحصن نیز اعتراض به ایجاد موانع در راه بازگشت امام‌خمینی، اعتراض به کشتار بیرحمانه جمعه تهران و آگاهی‌بخشیدن بیشتر به جامعه بیان شده است. طبق نوشته این روزنامه، جامعه دانشگاهیان برای شرکت در تحصن جامعه روحانیت، دسته‌جمعی و با نظمی خاص از باشگاه دانشگاه حرکت کرده و در مسیر ضمن اعلام شعار‌های مختلف، شاخه‌های گل به سربازان و پاسبان‌ها داده‌اند.

 

همچنین در روزنامه این روز می‌خوانیم: «عصر دیروز نیز پس از تماس با پاریس از سوی حجت‌الاسلام هاشمی‌نژاد، اعلام داشتند که بنا بر آخرین خبر، حضرت آیت‌ا... العظمی امام خمینی ساعت یک‌ونیم بامداد صبح پنجشنبه (موافق با ساعت ۱۱ به وقت پاریس) به‌سوی تهران پرواز خواهند کرد. این مذاکره به‌عنوان مژده به حضار تلقی شد، ولی پس از مذاکره با روحانیان دیگر قرار شده است که تا ورود معظم‌له به فرودگاه مهرآباد تحصن ادامه پیدا کند.» تیتر «بازگشت امام‌خمینی به ایران» عنوان درشت دیگر این روزنامه است که در آن از موافقت دولت با درخواست ایرفرانس برای ورود به تهران گفته شده است.

صبح ۱۲ بهمن‌ماه هزاران نفر از مردم مشهد درحالی‌که سبد‌هایی از گل و عکس‌های امام را در دست دارند، به خیابان‌ها می‌آیند. فردای این روز، روزنامه خراسان چنین تیر می‌زند: «عید ما امروز است / خمینی پیروز است.» این روز در کاغذ اخبار با این کلمات به یادگار می‌ماند: «کاروان اتومبیل‌ها، چراغ‌های روشن، بوق‌های موزون و دست‌تکان‌دادن‌ها سراسر مشهد را زیباتر و شادتر از هر روزش کرده بود. دست‌های صمیمیت و هم‌بستگی از پنجره‌ها و شیشه‌های مقابل به‌سوی یکدیگر دراز می‌شد.

 

شعار‌ها به گوش ملائک می‌رسید و شهر به‌واقع دیدنی شده بود، زیرا حضرت آیت‌ا... العظمی امام خمینی بازگشته‌اند.» یکی دیگر از حوادث روز ۱۲ بهمن ۱۳۵۷، پخش‌نشدن مراسم ورود امام‌خمینی (ره) به کشور از طریق تلویزیون است. این اتفاق آن‌قدر مردم را عصبانی می‌کند که جعبه‌های جادو را می‌شکنند. همین می‌شود که یکی‌دیگر از تیتر‌های روز سیزدهم به این اتفاق اختصاص پیدا می‌کند. خراسان درشت می‌نویسد: «در ساعت ۹:۴۵ دقیقه دیروز بیش از ۲۰۰ تلویزیون در مشهد خرد شد.»

شادی ورود امام‌خمینی (ره) ادامه‌دار است و نشانه‌هایش را در روز‌های پس از آن هم می‌توان دید. در مشهد خبری جز شادی نیست و تیتر روزنامه به انعکاس اخبار ایران در نخستین روز‌های ورود امام اختصاص دارد. روزنامه آفتاب شرق با فونت درشت می‌نویسد: «حضرت آیت‌ا... العظمی خمینی در بهشت‌زهرا فرمودند به شاه اجازه بازگشت به ایران داده نخواهد شد. دولت دکتر بختیار باید کنار برود. در آینده جایی برای مستشاران نظامی آمریکا نخواهد بود.»

روزنامه خراسان در تیتر یک این روز به یکی از بیانات امام‌خمینی در جمع مردم پرداخته است: «برای جهاد می‌توانیم اسلحه تهیه کنیم.» شرح سخنرانی شهیدهاشمی‌نژاد در محوطه بیمارستان دکترمصدق که با استقبال مشهدی‌ها روبه‌رو بوده، تنها خبر شهری این روزنامه است. روزنامه آفتاب شرق هم در ادامه تیتر‌های طولانی و درشتش، این‌گونه نوشته است: «امام‌خمینی: اگر بختیار استعفا ندهد و راه‌حل سیاسی به نتیجه نرسد، به جهاد می‌رسیم. به‌موقع می‌توانیم برای جهاد اسلحه تهیه کنیم. حکومت موقت مقدمات رفراندم را فراهم می‌کند.» دستگیری وزرای رژیم طاغوت از دیگر اخبار مهم این روز است: «دستگیری ۲ نفر از وزیران سابق: ظهر دیروز خبرگزاری پارس خبر داد که هوشنگ نهاوندی، وزیر سابق علوم، و عبدالمجید مجیدی، وزیر سابق برنامه و بودجه، بازداشت شدند.»

مشهد از این به بعد شاهد تظاهراتی چندروزه خواهد بود. امام در این روز در حکمی مهندس مهدی بازرگان را به‌عنوان نخست‌وزیر قانونی ایران منصوب می‌کند. مردم مشهد نیز همچون مردم سایر شهر‌های ایران در تظاهرات روز‌های ۱۷، ۱۸ و ۲۱ بهمن‌ماه حمایت خود را از نخست‌وزیری بازرگان اعلام می‌کنند.

تیتر اول همه روزنامه‌ها در این روز به نخست‌وزیرشدن بازرگان اختصاص دارد. روزنامه خراسان در تیتر یک خود می‌نویسد: «مهندس بازرگان نخست‌وزیر حکومت اسلامی شد.» آفتاب شرق همین موضوع را با توضیحات بلند خود همراه کرده است تا بگوید: «آیت‌ا... العظمی خمینی: حکومتی که ما آرزو داریم، حکومتی عادلی است که به همه افراد علاقه‌مند باشد.»

 

این روزنامه همچنین از برگزاری تظاهرات بزرگی در ایران خبر می‌دهد و چنین منتشر می‌کند: «یک خبرنگار بی‌بی‌سی در تهران می‌گوید گرچه ممنوعیت برگزاری تظاهرات آرام به‌طور موقت از میان برداشته شده است، اعلام برگزاری تظاهرات از سوی حضرت آیت‌ا... العظمی خمینی بدون شک ارتش را تحت‌فشار قرار خواهد داد.» روزنامه خراسان در تیتر دوم خود هم به رشد احساسات ضدغربی و خروج آمریکایی‌ها از ایران توجه می‌کند. «فرار آمریکایی‌ها از ایران» جمله برگزیده خراسان برای این مطلب است. طبق کاغذ‌های اخبار در شهر، در این روز نمایندگانی از سوی کمیته امام به خانواده شهدای مشهد سر زده و از آنان تجلیل و دل‌جویی کرده‌اند.

آفتاب شرق با این تیتر روی دکه روزنامه‌فروشی‌ها نشسته است: «سیل جمعیت در خیابان‌های مشهد به حرکت در آمد. خراسان، اما در پیشانی صفحه یک خود با تیتر «مهم‌ترین کنفرانس مطبوعاتی قرن» از بیانات امام در مصاحبه با خبرگزاری‌های خارجی می‌گوید. این روزنامه مهم‌ترین محور فرموده‌های امام را در تیتر‌هایی این‌طور خلاصه می‌کند: «ما خواهان حکومت اسلامی هستیم. حکومت پهلوی با سرنیزه به مردم تحمیل شد. جمهوری اسلامی به رفراندوم گذاشته می‌شود.» در این روز همچنین در آنچه از شرح حوادث روز گذشته آمده است، اعضای شورای انقلاب انتخاب و معرفی شده‌اند. علاوه‌براین در یکی از صفحات متن دعوت‌نامه‌ای از سوی آقای قمی چاپ شده است که در آن از مردم دعوت کرده‌اند تا در اربعین شهدای یکشنبه خونین مشهد شرکت کنند.

خراسان امروز در بالای صفحه خود می‌نویسد: «به‌دستور امام خمینی: راهپیمایی امروز برای تأیید دولت بازرگان است.» این روزنامه این موضوع را در شرح عکس یک خود نیز این‌طور ادامه می‌دهد: «دیروز مشهد زیرپای بیش از یک‌میلیون نفر از مردم مبارز این مرزو‌بوم شاهد عظیم‌ترین تظاهرات آرام خود بود. بیش از ۹۰ پرچم شعار از گروه‌های مختلف جامعه در میان جمعیت قرار داشت.

 

این تظاهرات ۴ ساعت طول کشید.» در تیتر آفتاب شرق هم توضیح بلندی از همین تظاهرات آمده است: «بیش از یک‌میلیون نفر از مردم مشهد و اطراف آن امروز دست به تظاهرات پرشکوه و بی‌سابقه‌ای زدند. امروز شهر مشهد تعطیل عمومی بود و همه طبقات مردم در تظاهرات و راهپیمایی شرکت جستند. این روزنامه همچنین شرحی از خبر رادیولندن می‌آورد که در آن اعلام کرده تظاهرات امروز برای تأیید خواسته‌های مردم در راستای تشکیل جمهوری اسلامی است.

روزنامه‌های شهر طول مسیر تظاهرات را ۷ کیلومتر می‌نویسند و برای توصیف آن از ترکیب راهپیمایی شکوهمند و تاریخی استفاده می‌کنند. در پیشانی صفحه یک این روزنامه هم از قول امام به صراحت نوشته است: «ما شاه را محاکمه خواهیم کرد.» متن این خبر حکایت از دیدار وکلا و قضات دادگستری با امام دارد: «در این ملاقات معظم‌له در سخنانی به وضع اسفناک کشور اشاره کردند و متذکر شدند که قضات و وکلا در آینده در نوسازی کشور وظایف خطیری برعهده دارند. امام‌خمینی ضمن اشاره به وضع نابسامان قوه قضائیه در گذشته گفتند در آینده همه فاسدان و کسانی که از بیت‌المال مردم سوءاستفاده کرده‌اند، در دادگستری محاکمه خواهند شد و در رأس این اشخاص شاه قرار دارد.»

مهم‌ترین رویداد مشهد در این روز برگزاری مراسم بزرگداشت دکتر شریعتی در تالار اجتماعات دادگستری و مسجد گوهرشاد است.

 

خبر برگزاری اربعین یکشنبه خونین مشهد در مسجد گوهرشاد عکس یک روزنامه خراسان است. در این روز همچنین نامه سرگشاده‌ای که مهندس جواد شهرستانی، شهردار وقت مشهد، به شاپور بختیار نوشته نیز چاپ و منتشر شده است. در این نامه چنین آمده است: «آقای بختیار می‌دانستم ملاقات من برای کسب اجازه کناره‌گیری از مقام خود با مرجع عالی‌قدر و رهبر انقلاب ایران، امام‌خمینی، برای شما که اجازه نیافتید از فیض محضر این مجاهد بزرگ اسلام برخوردار شوید، موجب ناراحتی و کینه‌توزی شما می‌شود تا جایی که نسبت‌های ناروایی را متوجه این‌جانب کنید.» ناگفته نماند که مهندس جواد شهرستانی پیش از این در ملاقاتی با امام، از شهرداری مشهد استعفا می‌دهند، اما امام دوباره ایشان را به همین سمت منصوب می‌کنند.