پدافند غیرعامل به مجموعه اقدامات غیرمسلحانهای میگویند که موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیبپذیری، تداوم فعالیتهای ضروری، ارتقای پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدها و اقدامات نظامی دشمن میشود. زندگی انسان همواره با وقوع حادثه عجین است، مخاطرات متعدد با منشأ طبیعی یا انسانی به سرعت یک چشم بر هم زدن قادر است زندگی را دگرگون کند و به گونهای نشانههای حیات را بزداید که گویی روزی حتی یک موجود زنده در آن نمیزیست. بر این اساس لزوم رعایت تمهیداتی پیشگیرانه برای مصون داشتن انسانها از خطرات احتمالی از جمله مواردی است که باید به آن توجه شود.پدافند (دفاع) به معنی حفظ جان مردم، تضمین امنیت افراد، صیانت از تمامیت ارضی و حاکمیت ملی در همه مواقع در برابر هرگونه شرایط، موقعیت و هرگونه تجاوز است. (احمرلویی، ۱۳۸۹، ص۱۳ ) از نظر واژهشناسی، واژهی پدافند از دو جزء «پد» و «آفند» تشکیل شده است. در فرهنگ و ادب پارسی «پاد» یا «پد» پیشوندی است که به معانی «ضد، متضاد، پی و دنبال» است و هرگاه قبل از واژه قرار گیرد، معنای آن را معکوس میکند. واژه «آفند» نیز به معنای «جنگ، جدال، پیکار و دشمنی» است.(دهخدا،۱۳۷۳).پدافند به 2شاخه پدافند عامل و پدافند غیرعامل تقسیم میشود، نیازیتبار پدافند عامل را دفاع در مقابل دشمن با بهکارگیری سلاحها، تجهیزات جنگی و تکنیکهای رزمی برای از کار انداختن ماشینهای جنگی دشمن و نابودی آن میداند. (نیازی تبار،۱۳۸۷، ص ۱۵). پدافند غیرعامل به مجموعه اقدامات غیرمسلحانهای میگویند که موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیبپذیری، تداوم فعالیتهای ضروری، ارتقای پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدها و اقدامات نظامی دشمن میشود.
در تعریفی دیگر پدافند غیرعامل، تمهیداتی است که در زمان صلح انجام میشود و امروزه مردم نیازمند خدمات متفاوتی بوده و نیز به دنبال محیطی آرام برای سکونت درون شهرها با آسایش هستند و عمدهترین هدف پدافند غیرعامل، ایمنسازی و کاهش آسیبپذیری زیرساختهای مورد نیاز مردم است که باید با یک برنامهریزی و طراحی در توسعه پایدار کشور نهادینه شود. برای اصلاح زیرساختهای فعلی راهکارهایی با مهندسی دوباره لازم است.پدافند غیرعامل به 2بخش پدافند سخت و پدافند نرم تقسیم میشود (دکا،۱۳۷۴، ص۲۴). در پدافند سخت اقدامات سختافزاری مثل اقدامات مهندسی، پیشگیری، پیشبینی و کاهش مخاطرات و در پدافند نرم استفاده از تاکتیکهایی است که مشتمل بر برنامهریزی و آمادهسازی سیستم و سازمانهاست.در آییننامه اجرایی بند ۱۱ تبصره ۱۲۱ قانون برنامه چهارم توسعه، پدافند غیرعامل اینچنین تعریف شده است: مجموعه اقدامات غیرمسلحانهای که موجب کاهش آسیبپذیری نیروی انسانی، ساختمانها، تأسیسات، تجهیزات و شریانهای کشور در مقابل عملیات خصمانه و مخرب دشمن یا کاهش مخاطرات ناشی از سوانح غیرطبیعی میشود، پدافند غیرعامل نامیده میشود.همچنین بر اساس سیاستهای کلی نظام، ابلاغی از سوی رهبر معظم انقلاب، پدافند غیرعامل اینگونه تعریف میشود: مجموعه اقدامات غیرمسلحانهای که موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیبپذیری، تداوم فعالیتهای ضروری، ارتقای پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدها و اقدامات نظامی دشمن میشود.