لویی پاستور، اولین دانشمندی که در ساخت واکسن از ویروس‌های زنده استفاده کرد

ریحانه صادقی | شهرآرانیوز - لوئی پاستور، شیمی‌دان فرانسوی قرن نوزدهم، به‌سبب تحول‌های بنیادینی که در زمینه مفاهیم علمی ایجاد کرد، آوازه‌ای جهانی یافته است. شرح و اثبات فرایند تخمیر و اثبات نادرستی نظریه پیدایش خودبه‌خودی یا خلق‌الساعه (باور به اینکه باکتری‌ها از مواد بی‌جانی همچون خاک پدید می‌آیند) تنها دو نمونه از این تحول‌های بنیادین هستند.

پاستور همچنین به‌سبب فعالیت‌هایش در زمینه واکسن‌ها بسیار مشهور است. او اولین دانشمندی بود که در فرایند واکسیناسیون از ویروس‌های زنده استفاده کرد. تحقیقات وی در زمینه بیماری‌های عفونی و واگیردار در روند تکامل واکسن‌ها، به‌ویژه واکسن هاری و سیاه‌زخم، از اهمیت بسیاری برخوردار بود.

پاستور وقتی بر روی مرغ‌ها تحقیق می‌کرد، روزی ظرف‌های کشت عامل وبای پرندگان را در آزمایشگاهش گذاشت و به تعطیلات رفت. پس از بازگشت از سفر، آن را به مرغ‌ها مایه‌کوبی کرد و در کمال شگفتی دید که مرغ‌ها به وبا مبتلا نشدند. سپس پاستور تصمیم گرفت عامل زنده و تازه از وبای پرندگان را به مرغ‌ها مایه‌کوبی کند و باز دید که آن‌ها بیمار نشدند. او متوجه شد که ویروس‌های ضعیف‌شده، این قابلیت را دارند که برای موجود دریافت‌کننده‌شان در برابر بیماری‌ها مصونیت ایجاد کنند.

پاستور سپس بر روی بیماری سیاه‌زخم متمرکز شد که در آن زمان دربین چهارپایان شایع بود. در سال ۱۸۸۱، پاستور آزمایش عمومی معروفش را انجام داد. او یک گروه از حیوانات را با واکسن سیاه‌زخمی که خودش تولید کرده بود، واکسینه کرد و یک گروه دیگر را به‌عنوان گروه کنترل بدون واکسیناسیون گذاشت. پس از گذشت چند هفته، باکتری سیاه‌زخم زنده به هر دو گروه تزریق شد و همه حیوانات واکسینه‌شده زنده ماندند.

پاستور پس از این آزمایش‌های عمومی تصمیم گرفت به‌سراغ بیماری دیگری برود که هم در حیوانات ظهور می‌کرد و هم در انسان‌ها. در آن زمان هاری بسیار شایع و خطرناک بود. البته این بیماری به لحاظ تولید واکسن، نمونه پیچیده‌تری بود، زیرا امکان تفکیک میکروارگانیسم‌های آن وجود نداشت. اما در لحظه‌ای کلیدی، دستاوردی بزرگ و غیرمنتظره حاصل شد و پاستور مشاهده کرد که علائم هاری تنها زمانی بروز می‌کنند که به مغز می‌رسند. او با استفاده از بافت‌های عصبی خشک‌شده حیواناتی که به هاری مبتلا بودند، توانست به واکسیناسیون حیوانات زنده در برابر هاری بپردازد.

پاستور واکسنش را فقط بر روی حیوانات آزمایش کرده بود که روزی مادری، فرزندش را پیش او آورد. پسر را یک سگ هار، گاز گرفته بود. پاستور کاری بسیار بحث برانگیز انجام داد. او پزشک نبود و واکسن هاری‌اش را هم که هنوز در مراحل ابتدایی آزمایش به سر می‌برد، روی هیچ انسانی آزمایش نکرده بود. با این حال پاستور که فکر می‌کرد پسر از هاری خواهد مرد، تصمیم گرفت واکسن را به او تزریق کند. پسر زنده ماند و پاستور مطمئن شد که واکسنش کار می‌کند.

امروز واکسن‌های هاری و سیاه‌زخم خیلی اصلاح شده‌اند. واکسن هاری را می‌توان هم پیش و هم پس از مواجهه با حیوان مبتلا استفاده کرد و به مسافرانی که ممکن است در سفر در معرض مواجهه با حیوانات مبتلا قرار گیرند، توصیه می‌شود این واکسن را دریافت کنند.

سیاه‌زخم این روز‌ها بسیار نادر است و واکسن آن بیشتر برای حیوانات استفاده می‌شود. عامل این بیماری، پس از ورود به بدن حیوان یا انسان، سمومی را آزاد می‌کند که مشکلات سلامتی جدی برای بیمار به‌وجود می‌آورد. دریافت این واکسن برای برخی افراد (معمولا کارکنان ارتش یا دولت که قرار است به برخی کشور‌های خاص سفر کنند) توصیه می‌شود.

سیاه‌زخم در برخی مناطق آمریکای مرکزی و جنوبی، بخش‌هایی از آفریقا، آسیا و حوزه کارائیب که کشاورزی در آن‌ها رواج دارد، بیشترین شیوع را دارد. شیوع این بیماری در کشور‌هایی بیشتر است که برنامه واکسیناسیون مناسب و کاملی برای حیوانات ندارند. بنابراین، مگر در مواقعی که می‌دانید قرار است به کشوری در یکی از مناطق ذکرشده سفر کنید، احتمال ابتلای شما به این بیماری بسیار اندک خواهد بود.

منبع پسپورتیال

بیشتر بدانید:

 

همه آن چیزی که باید درباره واکسن کرونا بدانیم

باید‌ها و نباید‌های واکسن زدن

جزئیاتی تازه از پیش‌مقاله واکسن کووایران برکت بعد از دریافت مجوز مصرف