مشهد؛ کانون طب اسلامی و نوین

مهدی کلیدری - فعال حوزه بین‌الملل | شهرآرانیوز؛ سال ۱۳۹۵ اجلاسی به‌نام «پزشکان امامیه جهان اسلام» در مشهد برگزار شد. پزشکان امامیه، پزشکان مسلمان مقیم آمریکا و بیشترشان شیعه و محب اهل‌بیت (ع) بودند. تراز علمی‌شان از متخصصان سرآمد تا رئیس دانشگاه بود. این برنامه به همت دکتر ولایتی بود که در بخش سفر مربوط به مشهد به میزبانی مدیریت‌شهری وقت برگزار شد.

در مشهد یک کلیپ مستند چنددقیقه‌ای به زبان انگلیسی برای مهمانان خارجی پخش شد، با محوریت این پرسش؛ «چرا مشهد در حوزه درمان مهم است؟» خط سیر کلیپ از «رساله ذهبیه»، رساله‌ای با موضوع سلامت و درمان منتسب به علی‌بن‌موسی‌الرضا (ع)، آغاز می‌شد. هنوز برخی سندی برای «رساله ذهبیه» نیافته‌اند، اما این رساله انگاره‌ای در نسبت به علی‌بن موسی‌الرضا (ع) به دارالشفایی تقویت می‌کند که ایشان برای سلامت بدن انسان نسخه دارد. همین موضوع باعث شده است مشهد به‌غیر از بحث دارالشفایی که درخواستی معنوی است، از دیرباز یکی از کانون‌های طب نیز باشد.

همچنین برخلاف اینکه تصور می‌شود ملک‌تاج‌خانم نجم‌السلطنه، مادر مرحوم دکتر محمد مصدق و مؤسس بیمارستان نجمیه، نخستین بیمارستان مدرن در تهران را ساخته، بیمارستان منتصریه مشهد اولین بیمارستان حرفه‌ای بوده که متأسفانه ۱۰ سال پیش ساختمان تاریخی‌اش نیز تخریب شده است؛ بنابراین مشهدی‌ها از لحاظ زمانی حتی از پایتخت جلوتر هستند؛ چه درگذشته برای طب اسلامی و چه در زمان کنونی برای طب مدرن. این موارد در کلیپ مستندی که عرض کردم نیز قید شد.

مشهد در پزشکی پیشرفته نیز نزدیک به ۱۰۰ سال سابقه دارد و این پیشینه علمی باعث شده است دانشکده علوم‌پزشکی این کلان‌شهر جزو قطب‌های اصلی توسعه پزشکی نوین قرار بگیرد. اکنون مهم‌ترین بیمارستان‌های فوق‌پیشرفته که سرآمدشان بیمارستان رضوی است و دیگر بیمارستان‌های تخصصی ازجمله جوادالائمه (ع) (تخصصی قلب) و خاتم‌الانبیا (تخصصی چشم) در مشهد فعال هستند. این فعالیت تخصصی باعث شده است وقتی زائر و مسافر وارد مشهد می‌شود، به درمانش هم توجه کند و بخواهد از این فرصت بهره کافی ببرد.

جالب است بدانید پیشگام‌بودن پزشکان و مراکز درمانی مشهد در رشد و پیشرفت سبب شده است این شهر در هر یک از بخش‌های جداگانه بهداشت محیط نیز رشد کند. برای نمونه، مشهد اولین شهری است که جمع‌آوری مکانیزه زباله دارد و حتی از تهران و اصفهان پیشرفته‌تر است؛ از زمان‌بندی تا سازوکار و درنهایت انباشت زباله. از این‌روست که هر روز شهروندان ما با خیابان‌های جاروزده و تمیز روبه‌رو هستند، بوستان‌ها و پارک‌های خطی‌مان مجهز به لوازم ورزشی بدن‌سازی است و خط سبز دوچرخه داریم.

بگذریم، اما خروجی جلسه «پزشکان امامیه جهان اسلام» در مشهد این‌چنین بود؛ تقریبا از ۳۰۰ مهمان خارجی که به این شهر آمده بودند، ۲۷۰ نفرشان درخواست داشتند دست‌کم سالی یک‌بار در بیمارستان رضوی خدمت داشته باشند. یعنی بیایند اینجا و تجربیات پزشکی‌شان را مبادله کنند. ما خواسته مهمان‌ها را هم به میزبان اصلی و هم به شهردار وقت مشهد، آقای مرتضوی، ارائه دادیم.

حال می‌خواهم بگویم ظرفیت ۳۰۰ پزشکی که در گرایش «American Madison» (امریکن مدیسن) جزو سرآمد‌ها هستند و تمایل به انتقال تجربه دارند، برای ما از لحاظ نشان (برند) درمان، کلی سودآوری دارد، اما متأسفانه از این‌ها به‌دلیل اینکه برنامه توسعه نداریم، استفاده نکرده‌ایم. نتیجه نیز چنین می‌شود که چشم باز می‌کنیم و می‌بینیم ۷۰ درصد مراجعانی که برای درمان به مشهد می‌آیند، متقاضی اعمال جراحی زیبایی هستند. به‌جای اینکه حوزه درمان‌های حرفه‌ای تقاضا شود تا بتواند بهانه‌ای برای پیشرفت روزافزون متخصصان ما باشد، حوزه زیبایی جلو افتاده است.

چون قیمت اعمال جراحی زیبایی هم بازار سربسته‌ای دارد، پزشکان هم سودشان را در این می‌بینند. این درحالی است که ۷۰ درصد اعمال جراحی زیبایی زیبنده اکوسیستم درمانی ما نیست و رشته‌های تخصصی مانند مغز و اعصاب، چشم، قلب، گوارش و داخلی در مشهد واقعا حرف برای گفتن دارند.

یکی از بخش‌های جداگانه دیپلماسی سلامت، درمان و دیگری ایجاد بومگردی سلامت مثل استفاده از آب‌درمانی یا حمام‌های معدنی است. اگر برنامه توسعه‌ای داشته باشیم و بتوانیم از ظرفیت پزشکان خارجی مسلمان که تمایل دارند در مشهد خدمت کنند، استفاده و فضایی برای تبادل تجربه ایجاد کنیم، به راحتی مشهد در کمتر از نیم‌دهه به قطب گردشگری سلامت تبدیل می‌شود. البته بازار پشت‌صحنه صنعت درمان نیز باید بداند سودش کجاست، وگرنه شاید مخالفت کند و مثل دعوای طب سنتی و نوین کار را به ناکجاآباد برساند.

کره‌جنوبی از کشور‌های موفقی است که در برندسازی (نشان تجاری) در حوزه دیپلماسی سلامت خوب کار کرده و توانسته است حوزه درمانش را برند کند. اولین سریال برندساز ملی کره‌جنوبی که در همه دنیا سروصدا به‌پا کرد، «جواهری در قصر» بود. یانگوم از حوزه آشپزی که از زیرشقه‌های دیپلماسی عمومی است، خودش را به طب سنتی انتقال داد. از زمان پخش این سریال، صادرات گیاه جینسینگ از تیره عشقه‌گیان از کره نزدیک ۴۰ درصد افزایش داشته است و اکنون در هیچ هایپرمارکتی نیست که عصاره جینسینگ یا نوشابه وارداتی آن را نبینید. حتی در عطاری‌ها این گیاه را پیدا می‌کنید.

این روز‌ها نیز با سریال کره‌ای به‌نام «ذهن زیبا» روبه‌رو هستیم که در آن کره‌جنوبی در زمینه جراحی مغز و قلب ادعا‌های جهانی می‌کند. شاید سال‌ها پیش پزشکان نوین کره هم از ترویج طب سنتی ناخشنود بودند، اما کره‌ای‌ها از داشته‌هایشان شروع کردند. وقتی شما هم در مشهد طب‌الرضا (ع) دارید، پزشکی پیشرفته باید بداند که می‌تواند از ظرفیت بازارسازی پزشکی سنتی در بازار خودش استفاده کند. او را رقیب نه، بلکه شریک و فرصت بداند.

این موضوع، ریشه در اقتصاد درمان دارد. پزشکی پیشرفته باید بداند تبلیغ طب سنتی در ایران یعنی اینکه درمان در ایران روزآمد (آوانگارد) است. این زمانی به نتیجه می‌رسد که عقلای حوزه دیپلماسی سلامت در مشهد به یک بسته برسند و آن را به تأیید حاکمیت برسانند و بر اساس آن شروع به بازاریابی کنند. یعنی پزشکی نوین باید بداند پزشکی سنتی می‌تواند باعث تعمیق سودآوری آن شاخه شود. پزشکی سنتی هم باید بداند که دشمن پزشکی نوین نباشد.

وقتی ظرفیتی از پزشکان سرآمد جهان وجود دارد که تمایل دارند در مشهد به انتقال تجربه بپردازند، بیمارستان نمونه‌ای مثل رضوی باید برای هر ۵ سالش برنامه توسعه‌ای داشته باشد. طوری باشد که بین شاخه‌های تخصصی و حیاتی پزشکی با شاخه زیبایی توازن و تعادل برقرار باشد و همچنین در زمینه طب سنتی بر اساس طب‌الرضا (ع) نیز سرمایه‌گذاری راهبردی انجام شود.

باید بدانیم در میدان بازاریابی هوشمند قرار داریم، به‌ویژه با رقابتی که در امارات هست یا گامی که ترکیه برای ورود به گردشگری سلامت برداشته است. این روز‌ها حتی عمان نیز حوزه دیپلماسی سلامت ورود کرده است و کشور‌هایی هستند که تصمیم دارند قطب‌هایی بزرگ‌تر از مشهد در حوزه گردشگری سلامت ایجاد کنند.