کارخانه نوآوری مشهد بستری برای مشارکت نخبگان در مدیریت‌شهری

یلدا مهدوی | شهرآرانیوز؛ قول نخبگانی. مدیریت شهری و شورای ششم از همان روز اول در میان همه قول‌ها و محور‌های اصلی مورد تأکیدشان به موضوع نظرسنجی و مشارکت نخبگان و خبرگان حوزه‌ها مختلف شهری تأکید کردند. سیدعبدا... ارجائی، شهردار مشهد، همان ماه‌های ابتدایی حضورش در شهرداری گام نخست عملی شدن این قول را با برگزاری نشستی با شهرداران ادوار گذشته عملی کرد تا از نظرات کارشناسی آنان استفاده کند.

او در پست اینستاگرامی خود به موضوع بهره گیری از نظرات نخبگان تأکید کرد و در این باره نوشت: استفاده از نظر افراد صاحب نظر و نخبه یکی از برنامه‌های جدی دوره ششم است. معتقدم «مشورت عین هدایت است»؛ عقول دیگران را به عقل انسان اضافه می‌کند و ضریب خطا را پایین می‌آورد.

برای عمل به این دستور دینی از همه شهرداران مشهد دعوت کردم تا خدمتشان باشیم. آقای مرتضوی به دلیل هم زمانی جلسه ما با هیئت دولت نتوانست تشریف بیاورد، ولی بقیه شهرداران ادواری مشهد با بزرگواری دعوت را پذیرفتند و در نشستی مفید تجربیاتشان را در اختیارم قرار دادند. تاریخ ۴۳ ساله شهر مشهد در زمان کوتاهی مرور شد و شهرداران عزیز از نوع نگاهشان به شهر و مدیریت شهری گفتند. مطالب برایم مفید بود، امیدوارم این نشست ادامه پیدا کند.»

جایگاه علمی مشهد در کشور

اما ظرفیت و جایگاه مشهد از لحاظ علمی چقدر می‌تواند پاسخگوی مشارکت نخبگان این کلان شهر باشد؟ با نگاهی گذارا و فارغ از حس تعلق شهری می‌توان با صراحت به این نکته اذعان داشت که مشهد در حوزه تولید علم و دارا بودن نخبگان علمی در میان سایر کلان شهر‌های کشور پیشرو و پیشگام است. گواه این نکته آماری است که در حوزه‌های علمی منتشر می‌شود.

بر اساس آخرین فهرست از پژوهشگران یک درصد برتر از پایگاه شاخص‌های اساسی علم Essential Science Indicators (ESI)، (یعنی کسانی که بیشترین استناد‌ها را در هر حوزه موضوعی، در طول ۱۰ سال گذشته و در سطح بین المللی دریافت کرده اند) ۹ عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد، موفق شدند که در فهرست یک درصد دانشمندان پراستناد جهان قرار بگیرند.

دانشگاه آزاد مشهد نیز تیرماه آماری از وضعیت تولید علم در این دانشگاه داد. بر این اساس دانشگاه آزاد اسلامی مشهد از کسب رتبه سوم و ثبت بیش از چهار هزار مقاله بین المللی اعضای هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد در سامانه علم سنجی دانشگاه آزاد اسلامی خبر داد.

وقتی در ایجاد مرکز نوآوری پیشگام می‌شویم

همین ظرفیت علمی مشهد دلیلی برای پیشگامی مشهد درحوزه ایجاد مرکز نوآوری بود و در نهایت دی ماه سال ۹۷ مرکز نوآوری شهرداری مشهد با حضور سورنا ستاری، معاون علمی وقت ریاست جمهوری، افتتاح شد؛ مرکزی که در مراسم افتتاحیه مورد اقبال معاون علمی سابق رئیس جمهوری قرار گرفت و در همان جلسه از سایر شهرداری‌ها خواست شهرداری مشهد و الگوی مرکز نوآوری آن را به عنوان مدلی مناسب در امور مدیریت خود مورد توجه قرار دهند.

حالا با گذشت دو سال شیرازی‌ها سه ماه قبل از تصمیم خود برای ایجاد مرکز نوآوری گفتند و برای این موضوع فعلا قول دادند. رشتی‌ها هم آذرماه از ایجاد مرکز نوآوری و فناوری خبر دادند. سایر کلان شهر‌های کشور هم در تب وتاب ایجاد مرکز نوآوری شهری و حرکت به سمت وسوی شهری هوشمند با مشارکت نخبگان هستند.

توسعه شهر با حمایت از فعالیت‌های نوآورانه

رئیس کمیسیون اقتصادی، سرمایه گذاری و مشارکت‌های شورای اسلامی شهر مشهد نیز پیش‌تر در گفتگو با شهرآرا با اشاره به نگاه حمایتی شورای ششم به شرکت‌های دانش بنیان، گفته بود: مدیریت شهری باید با حمایت از فعالیت‌های نوآورانه، زمینه پیشرفت کسب وکار‌ها و درنهایت توسعه و پیشرفت شهر را فراهم کند.

مجید دبیریان درباره بستر‌های موجود در شهر مشهد برای بهره گیری از نظرات نخبگان، اظهار کرده بود: بی‌شک وجود یک کارخانه نوآوری با توجه به ظرفیت‌های گسترده مشهدالرضا (ع) کم است. در این راستا باید کارخانه‌های نوآوری را برای شرکت‌های دانش بنیان به صورت تخصصی توسعه دهیم تا ظرفیت‌های موجود در شهر را فعال کنیم و در اختیار مدیریت‌شهری قرار دهیم.

او این را هم گفته بود که مجموعه شهرداری می‌تواند با بسیاری از شرکت‌های دانش بنیان فعال در کارخانه نوآوری، پروژه‌ها و کار‌های مشترک تعریف کند. تحقق این موضوع از اولویت‌ها و تأکید‌های کمیسیون اقتصادی شورای اسلامی شهر است و در دستور کار شهرداری قرار دارد.

دبیریان همچنین برگزاری گردهمایی‌ها و رویداد‌های مختلف را در کارخانه نوآوری برای انتقال تجربه مفید دانسته و افزوده بود: با برگزاری این رویداد‌ها و گردهمایی ها، کارآفرینان، استعداد‌ها و ایده‌های نوآور برای تحقق اهداف مجموعه مدیریت شهری شناسایی می‌شوند؛ اقداماتی که بسترساز برنامه ریزی برای فعالیت‌های مشترک در این زمینه است.

از افتتاح تا اجرا

اما کم و کیف مرکز نوآوری شهری و استفاده از نخبگان در حوزه‌های مختلف را از غلام رضا عباس زاده، مدیر مرکز نوآوری شهری مشهد، جویا می‌شویم.
عباس زاده مرکز نوآوری شهری مشهد را گام نخست برای فراهم کردن بستری در حوزه بهره گیری از نظرات نخبگان می‌داند و در این بار ه می‌گوید: هدف اصلی این مرکز فراهم کردن زمینه‌ای در حوزه استفاده از ایده‌ها و نظرات نخبگان شهر است.

مدیر مرکز نوآوری شهرداری مشهد در ادامه به راه‌ها و بستر‌هایی که مرکز نوآوری برای ارتباط گیری با نخبگان ایجاد کرده است اشاره‌ می‌کند و در این باره می‌گوید: ارائه فکر و ایده یکی از راهکار‌ها و بستر‌های فراهم شده برای استفاده از طرح‌های نوآورانه نخبگان است.

به گفته او برای استفاده از ایده و فکر نخبگان فراخوان‌های ایده پردازی داده می‌شود یا اینکه با بهره گیری از ظرفیت برگزاری رویداد‌های علمی و استارت آپ طرح مسئله می‌شود تا در مسیر حل مسئله از ایده و فکر نخبگان استفاده شود.

استفاده از نظرات کارشناسان

عباس زاده مسیر بهره گیری از نظرات کارشناسی و خبرگانی را یکی دیگر از بستر‌های فراهم شده در مرکز نوآوری شهرداری مشهد ذکر می‌کند و در این باره می‌گوید: گاهی درباره اداره شهر و انجام امور، نیاز به نظرات افراد کارشناس داریم. قطعا نظرات افرادی که در حوزه کاری خود خبره هستند، می‌تواند مسیر روشنی درباره مسائل و مدیریت ارائه کند. بر پایه همین نیاز‌ها و ضرورت‌ها مرکز نوآوری این اقدام را با اتاق فکر اجرایی می‌کند.

مدیر مرکز نوآوری شهرداری مشهد ادامه می‌دهد: در اتاق فکری طرح مسئله می‌شود و در نهایت برپایه سازوکاری که برای این اتاق تعریف شده است از نظرات کارشناسی استفاده می‌شود.
نکته دیگری که عباس زاده در حوزه مشارکت و استفاده از ظرفیت نخبگان می‌گوید این است که هر نوع ایده‌ای را که امکان پیاده سازی، تبدیل به محصول و در نهایت استفاده را داشته باشد پیگیری می‌کنیم تا به محصول تبدیل شود. در این باره نیز مرکز نوآوری با مراکز فناوری، شتاب دهنده و رشد ارتباطات قوی دارد تا بتواند چنین ایده‌هایی را در مسیر تولید محصول هدایت کند.

استفاده از ظرفیت نخبگانی برای توسعه اقتصاد شهری

او به نقش و جایگاه مشارکت نخبگان برای ایده دهی و کمک به اداره شهر‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: استفاده از ایده‌های نخبگان و خبرگان می‌تواند در تولید کار و کارآفرینی نقش درخور توجهی داشته باشد. نکته دیگری که در کنار کارآفرینی و اشتغال مورد تأکید قرار داد رونق اقتصاد شهری است.

عباس زاد در ادامه این توضیح را اضافه می‌کند: هر شهری که ظرفیت نخبگانی خود را در حوزه مدیریت و مسائل مربوط به شهر درگیر کند، می‌تواند در حوزه‌های مدیریتی گام‌های آتی را با پشتوانه علمی و در مسیر توسعه و حتی اقتصاد پویای شهری مؤثر بردارد.

سازمان دهی و ایجاد بستر اشتراک نخبگان

عباس زاده سازمان دهی نخبگان و اشتراک گذاری ایده‌ها و فکر‌ها را یکی از اهداف مورد تأکید مرکز نوآروی شهرداری شهر مشهد می‌داند و در این باره با نگاهی به گذشته و حال توضیحاتی می‌دهد: تا قبل از شکل گیری مرکز نوآوری و کارخانه نوآوری مشهد، نخبگان این شهر باید بخشی از وقت خود را برای پیدا کردن گروه و فعالانی در حوزه ایده و فکر صرف می‌کردند تا با همفکری تبادل اطلاعات بتوانند ایده خود را به سرانجام برسانند.

او ادامه می‌دهد: مرکز نوآوری در ادامه کارخانه نوآوری بستری برای تبادل و اشتراک گذاری ایده‌ها و افکار است. به عبارتی این مرکز با ارائه محلی مشخص و حضور گروه‌های دانش بنیان و افراد خبره شرایط را برای آشنایی، اشتراک گذاری و تبادل ایده فراهم کرده است. با این توضیحاتی که گفتم محوریت اصلی مرکز نوآوری شبکه سازی نخبگان است.
عباس زاده این نکته را هم اضافه می‌کند که با این شبکه سازی و ارتباط گیری نخبگان باهم، جهت دهی به ایده‌ها به منظور رسیدن به تولید و محصول، شتاب می‌گیرد و همین مسئله قطعا در پیشرفت شهر مؤثر است.

تاریخچه مرکز نوآوری

«اما شکل گیری مرکز نوآوری شهرداری مشهد به سال‌های ۹۲ و ۹۳ برمی گردد.» این توضیح نخست عباس زاده برای تاریخچه حرکت شهرداری به سمت نوآوری است. او می‌گوید: در آن برهه به دلیل شدت گرفتن تحریم‌ها نیاز استفاده به طرح‌ها خلاقانه و نوآورانه برای تولید برخی از محصولات مورد استفاده در شهرداری احساس شد. به عنوان مثال در حوزه‌هایی مانند قطار شهری و آتش نشانی قطعاتی را نیاز داشتیم که تولیدات آن خارجی بود و به دلیل تحریم‌ها در تأمین آن با مشکل روبه رو شدیم. همین موارد نیاز به استفاده از مهندسی معکوس و بومی سازی قطعات و استفاده از طرح‌های نوآورانه را دو چندان کرد.

به گفته او سال ۹۷ و با گسترده شدن ظرفیت‌های کسب وکار‌ها و استارت آپ ها، شهرداری مشهد تصمیم گرفت از این ظرفیت ایجاد شده برای استفاده از افراد نوآور و خلاق استفاده کند. با این رویکرد و هدف همان سال مرکز نوآوری شهرداری مشهد ایجاد شد و شهرداری مشهد در این حوزه شهرداری پیشرو شد.

مدیر مرکز نوآوری شهرداری مشهد ادامه می‌دهد: در ادامه مشخص شدن مکان یا درگاهی واحد برای حضور و استقرار واحد‌های علمی داخل شهر مطرح بود و پیشنهاد شد که کارخانه نوآوری ایجاد شود. این کارخانه در نهایت سال گذشته افتتاح شد و اکنون با استقرار واحد‌های دانش بنیان، برنامه‌ها و رویداد‌های علمی در این محل برگزار می‌شود.

مدیر مرکز نوآوری شهرداری مشهد در باره چگونگی ارتباط گیری مراکز علمی و دانشگاهی با این مرکز می‌گوید: همان طور که اشاره شد هدف ایجاد این مرکز و کارخانه نوآوری فراهم کردن بستری برای شبکه سازی و ارتباط گیری نخبگان و تبادل اشتراکات فکری آنان است؛ بنابراین قصد شهرداری مشهد موازی کاری با مراکز علمی نیست. با همین رویکرد ارتباط تنگاتنگی با پارک علمی و فناوری خراسان رضوی، دانشگاه‌ها و مراکز رشد داریم.

بلاتکلیفی پهنه فناوری

مردادماه سال گذشته بود که موضوع زون فناورانه شهری مشهد مطرح شد و در نهایت نیمه مهرماه همان سال شورای شهر مشهد بر ایجاد این زون مُهر تأیید زد تا اولین پهنه نوآوری شرق کشور در مشهد ایجاد شود. بر اساس این مصوبه مقرر شد شهرداری مشهد توسعه فضا‌های مورد نیاز برای استقرار عملکرد‌های نوآورانه در ناحیه پیشنهادیِ منطقه ۹ را در دو فاز عملی کند. در همان مصوبه شهرداری مشهد مکلف شد که آیین نامه مربوط را حداکثر ظرف دو ماه به منظور تصویب ارائه کند.

مدیر مرکز نوآوری شهرداری مشهد درباره روند اجرایی این پهنه این طور توضیح می‌دهد: پس از تصویب شورای شهر مشهد برای زون نوآوری شهری آیین نامه مورد نظر تهیه شد.

عباس زاده به محدوده پهنه نوآوری شهر مشهد اشاره می‌کند و می‌گوید: محدوده پیشنهادی از پیرامون کارخانه نوآوری مشهد در منطقه ۹ تا محدوده دانشگاه فردوسی است. برای این پهنه دو فاز تعیین شد. به گفته او همچنین مقرر شد که برای دسترسی راحت و آسان به شرکت‌های دانش بنیان در این پهنه مستقر شوند.

عباس زاده دراین باره ادامه می‌دهد: با این حال فرایند اجرایی این پهنه دچار یک بلاتکلیفی است، زیرا در ماه‌های اخیر طرح تفصیلی جنوب غرب مشهد ابلاغ شد. نکته‌ای که وجود دارد این است که دراین طرح تفصیلی، پهنه نوآوری لحاظ نشده است.

مدیر مرکز نوآوری شهرداری مشهد ادامه می‌دهد: در پیگیری‌هایی که کردیم بیان شد که طرح تفصیلی با توجه به آنکه تأیید وزارت کشور را دارد بر مصوبه شورای شهر مشهد برای پهنه نوآوری اولویت دارد؛ بناراین با توجه به این شرایط، اجرای این پهنه دچار بلاتکلیفی است که امیدواریم در آینده‌ای نزدیک و با همراهی و پیگیری سایر حوزه‌های مرتبط نظیر پارک علم و فناوری و دانشگاه‌ها برطرف شود.