«مصحف مشهد رضوی» با قدمت ۱۴۰۰سال تنها نسخه حجازی در سراسر جهان است

محقق و پژوهشگر «مصحف مشهد رضوی» در حاشیه برگزاری آیین رونمایی از قدیمی‌ترین نسخه قرآن به خط حجازی در حرم مطهر رضوی، در گفتگو با شهرآرانیوز اظهار کرد: «مصحف مشهد رضوی» که امروز رونمایی شد به صورت نسخه برگردان یا چاپ فاکسیمیله یا چاپ عکسی منتشر شده است و حاصل مجموع دو نسخه قرآنی به شماره‌های ۱۸ و ۴۱۱۶ است که در کتابخانه آستان قدس رضوی است نگهداری می‌شود.

مرتضی کریمی نیا تصریح کرد: این دو نسخه تنها نسخه رایج در قرن اول هجری است که نخستین نسخه با دست خط حجازی در ایران است. مابقی نسخه‌ها که زیاد است با دستخط کوفی در ایران موجود است. مصحف مشهد رضوی کاملترین مجموعه اوراق از یک قرآن کامل از سده نخست هجری در سراسر جهان است که بیش از ۹۵ درصد متن قرآن را در بر دارد.

وی خاطرنشان کرد: ۱۰ سال پیش در کتابخانه آستان قدس طی تحقیقاتی که انجام می‌دادم به اهمیت آن پی بردم و از آن زمان تلاش کردم برای چاپ فاکسیلیمه مصحف، جزییات و پژوهش‌های متنی نسخه را در تیراژ انبوه دربیاورم. موسسه آل البیت(ع) با مدیریت حجت الاسلام سیدجواد شهرستانی از این اثر حمایت کردند و با همکاری آستان قدس رضوی مراحل تحقیق و آزمایشی مانند آزمایش کربن ۱۴ و ... انجام شد.

وی افزود: در نهایت با همکاری این دو، توانستیم این نسخه چاپی را با مقدمه‌ای مفصل و تحقیق بر روی تک تک صفحات که حدود ۲۵۲ برگ و در مجموع ۵۰۴ صفحه حجم آن است به صورت نسخه برگردان یا چاپ فاکسیمیله منتشر کنیم.

محقق مصحف مشهد رضوی بیان کرد: این مصحف اثری است که برای محققان تاریخ قرآن، تفسیر و علوم قرآنی منبعی غنی محسوب می‌شود و آن‌ها را با تاریخ کتابت و قرائت در قرن نخست آشنا می‌کند. همچنین سندی مهم است که در دنیا مانند آن را زیاد نداریم و در آستان قدس رضوی تنها یک نسخه از آن را داریم که بسیار ارزشمند است.

کریمی افزود: اصل نسخه «مصحف مشهد رضوی» به خط حجازی در موزه آستان قدس برای یک ماه در معرض عموم قرار می‌گیرد و علاقمندان می‌توانند از نزدیک آن را ببیند و نسخه برگردان آن نیز به صورت گسترده چاپ شده است.

جزئیات مصحف مشهد رضوی چیست؟

مصحف حجازی کهن‌ترین دستنویس‌های قرآنی به جا مانده از سده نخست و اوایل سده دوم هجری هستند که در ظاهر خط آن‌ها حالت مایل به سمت راست است. این مصاحف شناخته شده در سراسر جهان به کمتر از ۵۰ نمونه می‌رسد که از برخی از آن‌ها مثلاً قرآن بیرمنگهام تنها دو یا چند برگ باقی مانده است.

مصحف مشهد رضوی که نسخه برگردان خطی قرآن با خط حجازی در قرون بعدی به خراسان انتقال یافته و در اختیار عالمان نیشابور بوده است. در اواخر قرن پنجم هجری مالک این نسخه با نگارش وقفنامه در آغاز نسخه آن را بر حرم امام رضا(ع) وقف کرده است.

متن کامل مصحف مشهد رضوی اکنون با تحقیق و توضیحات و مقدمه مشروح به دو زبان عربی و انگلیسی از سوی موسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث در سال ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ به صورت فاکسیمیله منتشر شده است.

در ادامه حتما بخوانید رونمایی از قدیمی‌ترین «مصحف مشهد رضوی» در حرم مطهر رضوی | آغاز نهضت بازآفرینی و نشر نفایس خطی+ فیلم

چاپ فاکسیمیله مصحف مشهد رضوی همراه با پژوهش‌های نسخه شناسی متنی و تاریخی درباره کلمات و آیات قرآنی در این مصحف صورت پذیرفته است.

با انجام برخی پژوهش‌های نسخه شناسی طی ۱۰ سال گذشته جایگاه و اهمیت این اثر منحصر به فرد در میان سایر قرآن‌های کهن کتابخانه آستان قدس رضوی بیشتر هویدا شد.

ابعاد مصحف مشهد رضوی در قطع بزرگ حدوداً ۳۵ در ۵۰ سانتی متر است که بر روی پوست در سده نخست هجری در مدینه یا کوفه کتابت شده و تا چند دهه بعد احتمالاً در کوفه بوده است.

شایان ذکر است این نسخه نفیس با پیشگفتاری از سید جواد شهرستانی آغاز شده است. تحقیق، پانویس و مقدمه با مرتضی کریمی نیا، صفحه آرایی و تحقیق فنی در مرکز طبع و نشر قرآن جمهوری اسلامی ایران، مدیریت هنری با مجید فدائیان، مدیریت رنگ با مانی نورایی و صحافی و جلد سازی با گروه جلد ساری ترنج شناسنامه بوده است که در یک هزار نسخه به چاپ رسیده است.