چطور با سوگ جمعی کنار بیاییم؟

مدیر گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: مهم‌ترین کار برای کنارآمدن با سوگ جمعی این است که بدانید این رویدادها به‌دلیل ماهیت جمعی خود با سایر اشکال رویدادهای آسیب‌زا تفاوت دارند؛ این وقایع تلخ، تجربیاتی مشترک هستند که سلامت روان یک گروه یا جامعه را دستخوش تغییراتی می‌کنند.

به گزارش شهرآرانیوز، دکتر ندا اخروی افزود: سوگ، یک واکنش سازگارانه و انطباقی تلقی می‌شود که مدتی زندگی عادی فرد را مختل می‌کند و شامل پدیده‌های درونی (افکار و احساسات) و پدیده‌های بیرونی (رفتار‌های مربوط به سوگ مانند گریه کردن، سیاه پوشی و...) است.

وی سوگ را مجموعه‌ای از احساسات، افکار و رفتار‌هایی دانست که وقتی فرد با فقدان و یا تهدید فقدان مواجه می‌شود، در درون او آغاز می‌گردد و خاطر نشان کرد: سوگ جمعی ممکن است نتیجه رویداد‌هایی نظیر جنگ، بلایای طبیعی یا از دست دادن یک سیاستمدار یا یک فرد تاثیرگذار ملی باشد و زمانی اتفاق می‌افتد که یک جامعه یا ملت تغییر، اندوه یا خسارت شدید و مشترکی را تجربه کند.

مدیر گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: در سوگ جمعی نیز مانند اندوه فردی، احساس می‌کنیم که تسلطی بر اوضاع نداریم؛ رویداد تلخی رخ داده است و هیچ کسی نتوانسته کاری بکند و به همین دلیل احساس ناتوانی رهایمان نمی‌کند.

وی با اشاره به اینکه شیوه‌های سوگواری در افراد متفاوت است و هر فرد به شیوه‌ی خاص خود سوگواری می‌کند و تنها یک راه ممکن و درست برای سوگواری وجود ندارد خاطرنشان کرد: واکنش فردی که دچار سوگ می‌شود، با توجه به برونگرا یا درونگرا بودن، جنسیت، سن، چگونگی حادثه و شخصی که از دست رفته است، تفاوت می‌کند و دارای شدت و ضعف است.

اخروی ادامه داد: افراد در سوگ به لحاظ روانی مراحل شوک و ناباوری، خشم و ترس، چانه زنی، افسردگی و پذیرش را به صورت متفاوت سپری می‌کنند حتی ممکن است چند مرحله به جلو رفته و دوباره بازگردند و گاه ممکن است در یک مرحله متوقف بمانند.

مدیر گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: نخستین مرحله در سوگواری، انکار واقعیت است. شخص در این مرحله نمی‌تواند باور کند که چه اتفاقی افتاده است. این مرحله به‌عنوان یک نوع دفاع شخصی به کار می‌رود و کاملاً طبیعی است.

اخروی افزود: در مرحله خشم و ترس، این خشم ممکن است نسبت به خدا (این حق من نبود) نسبت به خودش (چرا من مواظبش نبودم؟) نسبت به متوفی (چرا ما را تنها گذاشتی؟ تو که می‌دونستی من چه شرایطی دارم.) یا نسبت به دوستان و اطرافیان (چرا به موقع کسی کمک نکرد و...) باشد، اما در مرحله سوم (جرو بحث و چانه زنی) فرد بازمانده متوجه می‌شود که راه گریزی از اتفاق ایجاد شده وجود ندارد. می‌داند شرایط عوض شده است، اما نمی‌خواهد شرایط جدید را بپذیرد.

وی گفت: در مرحله آشفتگی و غم، فرد سوگوار ممکن است علائم افسردگی مثل غمگینی، بی‌هدفی و بی‌انگیزگی، کناره گیری، آشفتگی در خواب، کاهش و یا افزایش اشتها و.. را نشان دهد، فرد جای خالی متوفی را درک می‌کند و رنج می‌کشد.

دکتر اخروی تصریح کرد: مرحله پذیرش واقعیت، به این معنا نیست که شما از موقعیت پیش‌آمده راضی هستید، بلکه پذیرفته‌اید که از دست‌دادن و مرگ غیر قابل تغییر است. تازه این‌جا است که امید‌های واهی را کنار می‌گذارید و واقعیت را می‌پذیرید و شروع به برنامه‌ریزی زندگی که «او» در آن حضور ندارد، می‌کنید. البته رسیدن به این مرحله ممکن است که مدت زمان زیادی طول بکشد.

وی با بیان اینکه درک اندوه و آنچه در سوگ جمعی اتفاق می‌افتد به پذیرش غم و اندوه کمک می‌کند گفت: بدن ما تحمل درد و رنجی طولانی‌مدت را ندارد به همین دلیل باید در برخورد با اندوه جمعی درباره آن خوب فکر و صحبت کنیم. صرف‌نظر از اینکه واقعه تلخ مستقیما به شما ارتباط دارد یا مربوط به دیگران است، احساسات شما واقعی و طبیعی هستند. پس درباره آنها با کسانی که همانند شما فکر می‌کنند صحبت کنید تا روند طبیعی سوگواری طی شود.

مدیر گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد خاطرنشان کرد: باید این حقیقت را بپذیریم که ممکن است همه افراد جامعه خود را در اتفاقی که افتاده شریک ندانند؛ بنابراین در این شرایط دنبال کسانی باشید که غم شما را می‌فهمند. با افرادی صحبت کنید که مثل شما دچار سوگ شده‌اند. گفتگو با چنین افرادی باعث می‌شود که متوجه شوید تنها نیستید و دیگران از شما حمایت می‌کنند. این ارتباط به تأیید قدرت جمعی شما و بهبود سوگ جمعی می‌انجامد. برای این کار می‌توانید در فضای مجازی یا محیط کاری یا خانوادگی به گروه‌هایی ملحق شوید که همانند شما به موضوع نگاه می‌کنند.

دکتر اخروی گفت: همان‌طور که غم جمعی است، تسکین آن نیز باید جمعی باشد. گرد هم آمدن برای سوگواری و عزاداری علنی به تقویت پیوند‌های مردم جامعه کمک می‌کند. به‌جای اینکه هر یک از اعضای جامعه در انزوا رها شوند، با سوگواری عمومی همه دوباره به یکدیگر پیوند می‌خورند.

وی گفت: در سوگ جمعی هر یک از ما به نوعی با غم روبه‌رو می‌شویم، بنابراین یافتن راهی برای ارتباط با دیگران اهمیت بسیاری دارد. بدیهی است که در این مسئله هیچ قاعده مشخصی وجود ندارد. هیچ‌کس نمی‌تواند بگوید که در این شرایط چه کاری شما را تسکین می‌دهد. بااین‌حال روش‌هایی مانند روشن‌کردن شمع؛ شرکت در مراسم یادبود جان باختگان یا شهدا؛ به اشتراک‌گذاشتن ماجرا با دیگران؛ نامه نوشتن به کسانی که از دست رفته‌اند، روش‌هایی برای ابراز غم هستند.

مدیر گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد تاکید کرد: با اینکه گردهمایی‌های عمومی و یافتن راهی برای مشارکت جمعی به سوگواری فردی و جمعی کمک می‌کند، باز هم شما نیاز‌های خود را دارید. باید به نیاز‌های خاص خود نیز توجه کنید، با خود خلوت کنید و در خلوت نیز غمگین باشید. شما به زمانی نیاز دارید که بتوانید به‌تن‌هایی هم سوگواری کنید؛ و در پایان اگر نمی‌توانید به‌خوبی با مشکل کنار بیایید، باید از کارشناس کمک بخواهید. روانشناسان مراکز بهداشت آماده اند تا بصورت رایگان به افراد کمک کنند تا مراحل سوگ را راحت‌تر و مناسب‌تر طی کنند.