قرآن؛ چراغ روشن و رهنما در تاریکی دنیا

حمیده ذاکری | شهرآرانیوز؛ همه ما به حکم آدمیزاد بودنمان با چیزی یا فردی انس پیدا می‌کنیم و می‌خواهیم با آن به آرامش برسیم. چه خوب است آن چیزی که با آن مأنوس می‌شویم، نه‌تن‌ها ما را آرام جان باشد که رهنمود و روشن‌کننده هم باشد. بهترین انیس و مونس یک مؤمن، کلام خداست.

امام‌سجاد (ع) فرموده‌اند: «وقتی قرآن با من باشد، اگر همه مردم که مابین مشرق و مغرب هستند، بمیرند و هیچ موجودی بر روی زمین زنده نماند و من تنها باشم، هرگز از تنهایی وحشت نمی‌کنم». برای اینکه بدانیم چگونه باید از قرآن، این پناه عظیم، استفاده کنیم و از آن در زندگی روزمره‌مان کمک بگیریم، در ادامه با ما همراه باشید تا با کمک گفته‌های ائمه‌اطهار (ع) این موضوع مهم را بررسی کنیم.

قرآن؛ روشن‌ترین چراغ

همه ما می‌دانیم آنچه در دین به عنوان نسخه درمانی برای همه مشکلات بشری ارائه شده است در دل قرآن کریم وجود دارد. بر این اساس رسول خدا (ص) درمان همه مشکلات را در قرآن می‌دانند و می‌فرمایند: «هرگاه کارها، چون شب ظلمانی برایتان مشتبه و تاریک شد، به قرآن پناه ببرید؛ چون آن شفیعی است که شفاعتش پذیرفته است و شاهدی است که تصدیق شده است. 

هرکه او را رهبر خویش گرداند، وی را به بهشت رهنمون می‌سازد و هرکه به آن پشت‌پا زند، به جهنم سوقش می‌دهد. قرآن روشن‌ترین راهنما به‌سوی بهترین راه‌هاست»؛ و در جایی دیگر می‌فرمایند: «راست‌ترین سخن، رساترین پند و زیباترین حکایت، کتاب خدا (قرآن) است» (من‌لایحضرالفقیه، ج۴، ص ۴۰۲).

بخوان و تلاوت کن

یکی از شیوه‌های اولیه انس با قرآن، رعایت حق تلاوت است. رسول خدا (ص) توصیه می‌کردند مردم با تلاوت قرآن انس بگیرند و آن را خوب درک و به آن عمل کنند. ایشان در روایتی خطاب به سلمان فرمودند: «ای سلمان! بر تو باد که قرآن بخوانی؛ زیرا تلاوت آن، گناهان را پاک خواهد کرد و باعث نجات از دوزخ خواهد شد» (حکیمی، الحیاه، ص ۱۵۳).

 در روایتی دیگر درباره درخواست تلاوت قرآن از سمت پیامبر (ص) آمده است که روزی ایشان به عبدا... بن‌مسعود که از قاریان معروف بود، فرمودند: «قدری قرآن بخوان تا گوش کنم». ابن‌مسعود مصحف خویش را گشود و آیاتی از سوره نسا را خواند. هنگامی که به آیه «فکیف اذا جئنا من کلّ امه بشهیدٍ و جئنا بک علی هولاء شهیداً» رسید، چشمان رسول اکرم (ص) پر از اشک شد و فرمودند: «دیگر کافی است».

درست و زیبا بخوان!

در قرآن کریم آمده است: «و قرآن را با دقت و تأمل بخوان» (مزمل، آیه ۴). ترتیل در قرآن، به معنی خارج کردن کلمه از دهان به‌سادگی و سهولت و به شیوه درست است که از آداب قرائت است. به‌جز درست خواندن، درباره زیبا خواندن قرآن نیز توصیه‌های فراوانی وجود دارد. ائمه اطهار (ع) نیز چنین بودند و قرآن را با صوت زیبا می‌خواندند. 

نوفلی گوید: «در نزد حضرت امام‌هادی (ع) از صدا و آهنگ خوش گفتگو کردم. فرمود: امام‌سجاد (ع) قرآن تلاوت می‌کرد و گاهی مردم از صدای زیبای او بی‌هوش می‌شدند و اگر امام اندکی از صدای زیبای خود را ظاهر کند، مردم طاقت شنیدن آن صوت زیبا را ندارند. گفتم: آیا پیامبر با مردم نماز نمی‌خواند و صدای خود را به تلاوت قرآن بلند نمی‌ساخت؟ فرمود: رسول خدا (ص) به اندازه طاقت مردمی که پشت‌سر او بودند، صدای خود را آشکار می‌ساخت».

همیشه و مدام بخوان

خواندن سوره‌های قرآن در نماز، یکی از تدابیری بوده که برای ارتباط مردم با قرآن، به‌کار گرفته شده است. امام‌رضا (ع) فرمودند: «مردمان از آن نظر به قرائت قرآن در نماز مأمور شده‌اند که مبادا قرآن، متروک و به دست فراموشی سپرده و درنتیجه ضایع شود، لکن حفظ شده و مشمول آموزش و آموختن قرار گرفته و در این صورت از فراموشی و نابودی، مصون مانده است».

ایشان در ادامه فرمودند: «اگر سؤال شود که چرا خداوند دستور داده است در همه نماز‌ها سوره حمد خوانده شود، در پاسخ می‌گوییم: برای اینکه قرآن متروک نشود و نمازگزاران همواره با قرآن ارتباط داشته باشند و آن را از یاد نبرند و انتخاب سوره حمد از این نظر است که همه معارف و مفاهیم قرآن در آن جمع است». (صدوق، علل‌الشرایع، ج یک، ص۲۶۰).

مراحل انس با قرآن

برای رسیدن به آن مرتبه از انس که مدنظر ائمه اطهار (ع) بوده است، لازم است مراحلی را طی کنیم تا کم‌کم قرآن و آیات نورانی‌اش در تمام لحظات زندگی ما جاری شود. در ادامه، این مراحل را با رهنمود‌هایی که از طرف ائمه (ع) به ما رسیده است، مرور می‌کنیم.

به صوت قرآن گوش بسپار

شنیدن مداوم صوت قرآن کریم و گوش دادن به تلاوت قاری، آثار فراوانی به دنبال دارد. حضرت علی‌بن‌حسین (ع) فرموده‌اند: «هرکه تنها یک حرف از قرآن را گوش کند هرچند آن را قرائت نکند، خداوند برای او یک حسنه می‌نویسد و یک گناه از او محو می‌کند و یک درجه بالایش می‌برد (کافی، ج۲، ص۶۱۲).

تلاوت قرآن

تلاوت قرآن، به‌منزله پیروی از قرآن در قرائت و متابعت و دنبال کردن معانی و انجام آنها در عمل است، پس هر تلاوتی، قرائت است، اما هر قرائتی، تلاوت نیست؛ اصولا تلاوت در مواقعی به‌کار می‌رود که مطالب قرائت‌شده، وجوب پیروی را درپی آورد. امام‌صادق (ع) فرموده‌اند: «قرآن، پیمان خداوند است با بندگانش. شایسته آن است که انسان مسلمان در پیمان خود نظر کند و هر روز پنجاه آیه از آن را بخواند» (اصول‌کافی، ج‌۲، ص ۶۰۹)

به خطوط قرآن نگاه کن

یکی دیگر از مراحل انس با کتاب خدا، دیدن است؛ همچنان که انس با قرآن مراتبی دارد و کمترین مرحله انس با آن، نگاه کردن روزانه به کتاب خداست که همین نگاه کردن بدون خواندن، جزو عبادات مستحب محسوب می‌شود و ثواب دارد. پیامبر (ص) فرموده‌اند: «نگاه کردن به خطوط قرآن بدون خواندن آن، عبادت است». (اختیار معرفه‌الرجال، ج۲، ص ۶۱۶).

همراه خود قرآن داشته باشیم

اولین مرحله انس با قرآن، نگهداری آن دردسترس است. در خانه، محل کار یا حتی اتومبیل خود، قرآن کوچکی را همراه داشته باشید. نسخه‌های الکترونیکی بر روی تلفن‌همراه هم خوب است، اما حضور فیزیکی قرآن آثار دیگری دارد. امام‌صادق (ع) فرمودند: «من خوش دارم قرآنی در خانه باشد و خداوند، شیاطین را به‌واسطه آن از خانه دفع کند» (کافی، ج۲، ص۶۱۳).

تدبر و تفکر در آیات

از مراحل بالاتر انس با قرآن، تدبر و تفکر در آیات آن است که قرآن، آن را جزو وظایف ما به‌شمار آورده است. در تلاوت آیات قرآن هرگز نباید بدون تدبر و تأمل رد شد. امام‌علی (ع) فرموده‌اند: «آگاه باشید در قرآن‌خواندنی که تدبر در آن نباشد، خیری نیست». (اصول کافی، ج یک، ص ۳۶).

به آنچه می‌دانی، عمل کن!

وقتی قرآن و مفاهیم عالی آن را در ذهن و قلب خود جای بدهیم، سخن و اعمال ما نیز برگرفته از آن می‌شود. این مرتبه، کامل‌ترین مرتبه انس با کلام خداست که در آیات و روایات، بیشترین تأکید بر آن شده است. امام‌صادق (ع) فرموده‌اند: «بر شما باد انس با قرآن! پس هنگام تلاوت، هرآیه‌ای را یافتید که کسانی پیش از شما با عمل به آن نجات یافته‌اند، شما هم به آن عمل کنید و هر آیه‌ای را مشاهده کردید که بیانگر عوامل هلاکت و نابودی پیشینیان است، شما هم از آن عوامل پرهیز کنید.»

در ذهن خود حفظ کنیم

برای حفظ قرآن کریم، اصول و روش‌های زیادی وجود دارد. خوب است این امر را با همراهی چند نفر دیگر و به‌صورت کلاس و درس انجام بدهید. امام‌صادق (ع) فرمودند: «هرکه قرآن را حفظ و ازبر کند و عامل به دستور‌های آن باشد (در آخرت) با فرشتگان نیکوکار و ارجمندی که واسطه میان خداوند و پیامبران هستند، محشور می‌شود». (صدوق، امالی، ص۱۱۵).