چه چیزی ناگهان هوش مصنوعی چینی «دیپ‌سیک» را محبوب کرد؟

شهرآرانیوز؛ استارت‌آپ دیپ‌سیک (DeepSeek)، مدلی را عرضه کرده که به نظر می‌رسد با قدرتمندترین نسخه چت‌جی‌پی‌تی ChatGPT قابل رقابت باشد، اما حداقل به گفته سازنده آن، هزینه ساختش بسیار کم‌تر ا ChatGPT بوده است. این برنامه که DeepSeek-R۱ نام دارد، نگرانی‌های زیادی را در کشور‌های قدرتمند حوزه هوش مصنوعی برانگیخته است. مدل‌های فوق العاده قدرتمند هوش مصنوعی چینی دقیقاً همان چیزی است که بسیاری از رهبران شرکت‌های هوش مصنوعی آمریکایی از آن می‌ترسیدند، دقیقاً در زمانی که آن‌ها و اخیراً رئیس جمهور آمریکا یعنی دونالد ترامپ، زنگ خطر را در مورد رقابت فناوری بین ایالات متحده و چین به صدا درآوردند. الکساندر وانگ، مدیرعامل Scale AI در رسانه‌های اجتماعی می‌گوید این یک «ندای بیداری برای آمریکا» است.

اما در عین حال، به نظر می‌رسد بسیاری از آمریکایی‌ها از جمله بسیاری از بخش صنعت فناوری این کشور، این هوش مصنوعی چینی را ستایش می‌کنند. از صبح امروز، DeepSeek موفق شد چت‌جی‌پی‌تی را به عنوان برترین برنامه رایگان در فروشگاه اپلیکیشن موبایل اپل در ایالات متحده پشت سر بگذارد. محققان، مدیران اجرایی و سرمایه‌گذاران این هوش مصنوعی را ستایش کرده‌اند. مارک آندرسن، سرمایه‌دار حوزه کسب و کار پر ریسک و دانشمند ارشد هوش مصنوعی متا که یکی از حامیان صریح ترامپ نیز محسوب می‌شود در X نوشت: مدل جدید DeepSeek «یکی از شگفت‌انگیزترین و چشمگیرترین پیشرفت‌هایی است که تا به حال دیده‌ام».

در واقع، قابل توجه‌ترین ویژگی DeepSeek ممکن است چینی‌بودن آن نباشد، بلکه نسبتا باز بودن آن است. برخلاف آزمایشگاه‌های برتر هوش مصنوعی آمریکایی یعنی شرکت‌های OpenAI، Anthropic، و Google DeepMind که تحقیقات خود را تقریباً به طور کامل مخفی نگه می‌دارند، DeepSeek کد نهایی برنامه و همچنین توضیح فنی عمیق برنامه را به صورت رایگان برای مشاهده، دانلود و اعمال اصلاحات قرار داده است. به عبارت دیگر، هر کسی از هر کشوری، از جمله ایالات متحده، می‌تواند از این برنامه استفاده کند، آن را بر مبنای نیاز خود تطبیق دهد و حتی آن را بهبود ببخشد. این گشودگی، DeepSeek را به یک موهبت برای استارت‌آپ‌ها و محققان آمریکایی تبدیل می‌کند و تهدیدی بزرگ‌تر برای شرکت‌های برتر ایالات متحده و همچنین منافع امنیت ملی دولت این کشور محسوب خواهد شد.

برای درک اینکه چه چیزی درباره DeepSeek بسیار چشمگیر است، باید به ماه گذشته نگاه کرد، زمانی که OpenAI از پیشرفت بزرگ فنی خود یعنی انتشار کامل o۱ رونمایی کرد؛ نوع جدیدی از مدل هوش مصنوعی که برخلاف تمام برنامه‌های به سبک "GPT" قبل از آن، به نظر می‌رسد می‌تواند از طریق مشکلات چالش‌برانگیز "استدلال" کند. o۱ در برخی از چالش‌برانگیزترین آزمون‌های ریاضی، کدنویسی و سایر آزمون‌های موجود، جهش‌هایی را در عملکرد خود نشان داد و بقیه صنعت هوش مصنوعی را به تقلا برای تکرار مدل استدلال جدید که OpenAI جزئیات فنی بسیار کمی در مورد آن فاش کرد وا داشت. استارت آپ‌ها و در نتیجه صنعت هوش مصنوعی آمریکا در صدر قرار گرفتند.

DeepSeek، کمتر از دو ماه بعد، نه تنها همان قابلیت‌های «استدلال» را ظاهراً با هزینه‌های بسیار کمتر نشان می‌دهد، بلکه حداقل یک راه را برای تطبیق با روش‌های مخفی‌تر OpenAI در سایر نقاط جهان منتشر کرده است. این برنامه کاملاً منبع باز نیست؛ برای مثال، داده‌های آموزشی آن و جزئیات دقیق ایجاد آن عمومی نیستند، اما برخلاف ChatGPT، Claude یا Gemini، محققان و استارت آپ‌ها همچنان می‌توانند مقاله تحقیقاتی DeepSearch را مطالعه و به طور مستقیم با کد آن کار کنند.

در ادامه حتما بخوانید چرا DeepSeek باعث سقوط ارزش سهام شرکت‌های هوش مصنوعی شد؟

هزینه توسعه دیپ سیک چقدر بوده است؟

OpenAI دارای مقادیر زیادی سرمایه، تراشه‌های کامپیوتری و سایر منابع است و برای یک دهه است که روی هوش مصنوعی کار می‌کند. در مقایسه، DeepSeek تیم کوچکتری است که دو سال پیش تشکیل شده و به دلیل کنترل صادرات ایالات متحده بر روی تراشه‌های هوش مصنوعی پیشرفته، دسترسی بسیار کمتری به سخت‌افزار‌های ضروری هوش مصنوعی دارد، اما برای رسیدن به پیشرفت‌ها به نرم‌افزار‌های مختلف و بهبود‌های کارایی متکی است. DeepSeek گزارش داده است که آخرین دوره آموزشی نسخه قبلی مدلی که R۱ از آن ساخته شده و ماه گذشته منتشر شد، کمتر از ۶ میلیون دلار هزینه داشته است. در همین حال، داریو آمودی، مدیر عامل آنتروپیک، گفته است که شرکت‌های آمریکایی در حال حاضر برای آموزش مدل‌های آینده یک میلیارد دلار هزینه می‌کنند. اینکه دقیقاً چقدر هزینه ساخت آخرین DeepSeek بوده مشخص نیست؛ برخی از محققان و مدیران اجرایی، از جمله وانگ، در مورد ارزان‌بودن آن تردید دارند، اما هزینه توسعه دهندگان نرم افزار برای گنجاندن DeepSeek-R۱ در محصولات خود تقریباً ۹۵ درصد ارزان‌تر از ترکیب O۱ OpenAI بوده است.

در ادامه حتما بخوانید همه چیز درباره هوش مصنوعی DeepSeek | زلزله‌ای در مدل‌‌های هوش مصنوعی

چرا شرکت‌های بزرگ هوش مصنوعی از دیپ سیک وحشت دارند؟

موفقیت DeepSeek به طور ناگهانی بین آمریکایی‌هایی که مستقیماً در رقابت با چین سرمایه‌گذاری می‌کنند و کسانی که از هرگونه دسترسی به بهترین و قابل‌اطمینان‌ترین مدل‌های هوش مصنوعی سود می‌برند، فاصله انداخته است. این شکافی است که بازتاب نگرش آمریکایی‌ها در مورد TikTok و سایر برنامه‌ها و پلتفرم‌های چینی نیز می‌باشد. برای جامعه تازه‌کار در حوزه استفاده از هوش مصنوعی، DeepSeek یک پیروزی بزرگ است. جیم فن، محقق برجسته هوش مصنوعی در سازنده تراشه انویدیا و کارمند سابق OpenAI، در X نوشت: «یک شرکت غیرآمریکایی مأموریت اصلی OpenAI را زنده نگه می‌دارد و آن فراهم کردن شرایط واقعاً باز و باز کردن مرزی است که همه را توانمند می‌کند».

اما برای شرکت‌های برتر هوش مصنوعی آمریکا و دولت این کشور، آنچه DeepSeek از خود نشان می‌دهد نامشخص بوده است. سهام بسیاری از شرکت‌های بزرگ فناوری از جمله انویدیا، آلفابت و مایکروسافت در چند روز گذشته در میان هیجان‌انگیز بودن مدل چینی کاهش یافته است؛ و متا که برخلاف OpenAI خود را قهرمان مدل‌های منبع باز می‌داند، اکنون یک قدم عقب‌تر به نظر می‌رسد و بر اساس گزارش ها، این شرکت به وحشت افتاده است. برای برخی از سرمایه گذاران، همه آن مراکز داده عظیم، میلیارد‌ها دلار سرمایه گذاری، یا حتی سرمایه گذاری مشترک نیم تریلیون دلاری زیرساخت هوش مصنوعی از OpenAI، Oracle، و SoftBank، که ترامپ انجام داد و اخیراً از سوی کاخ سفید اعلام شد، ممکن است بسیار کمتر ضروری به نظر برسد. آن‌ها ممکن است به این نتیجه برسند که شاید هوش مصنوعی بزرگتر الزاماً بهتر نباشد. برای کسانی که می‌ترسند هوش مصنوعی «نفوذ جهانی حزب کمونیست چین» را تقویت کند، همانطور که OpenAI در یک سند اخیراً به آن اشاره کرده، این موضوع کاملاً نگران کننده است. برنامه DeepSeek از پاسخ دادن به سؤالات مثلاً در مورد اعتراضات میدان «تیان آن مِن» و قتل عام سال ۱۹۸۹ امتناع می‌کند.

هیچ کدام از اینها به این معنی نیست که رونق هوش مصنوعی به پایان رسیده است یا در آینده شکل کاملاً متفاوتی به خود خواهد گرفت. نسخه بعدی مدل‌های استدلال OpenAI یعنی o۳، بسیار قدرتمندتر از o۱ به نظر می‌رسد و به زودی در دسترس عموم قرار خواهد گرفت. برخی نشانه‌ها هم وجود دارد که DeepSeek با استفاده از خروجی‌های ChatGPT آموزش دیده است. چت ربات‌های با کیفیت هوش مصنوعی آمریکا در حال شتاب گرفتن است و مدل‌های اصلی آن شروع به تمرکز بر تحقیقات فنی در کنار استدلال می‌کنند. ایجنت یا «نمایندگان» یا سیستم‌های هوش مصنوعی که می‌توانند از رایانه‌ها به نمایندگی از انسان استفاده کنند. غول‌های فناوری آمریکایی در نهایت می‌توانند از موفقیت هوش مصنوعی چینی حتی سود ببرند. ساتیا نادلا، مدیر عامل مایکروسافت، DeepSeek را به عنوان یک برنده معرفی کرده و می‌گوید: «هوش مصنوعی کارآمدتر به این معنی است که استفاده از هوش مصنوعی در سراسر جهان به طور سرسام آوری افزایش می‌یابد و آن را به کالایی تبدیل می‌کند که ما نمی‌توانیم از آن سیر شویم؛ که اگر درست باشد، به سود مایکروسافت نیز خواهد بود.»

با این حال، فشار بر OpenAI، گوگل و رقبای آنها برای حفظ برتری زیاد شده است. با انتشار DeepSeek، ماهیت «مسابقه تسلیحاتی هوش مصنوعی» بین ایالات متحده و چین تغییر کرده است. جلوگیری از انتشار تراشه‌ها و کد‌های رایانه‌ای هوش مصنوعی به چین ظاهراً توانایی محققان و شرکت‌های مستقر در آنجا را برای این نوآوری کاهش نداده است؛ و نسخه نسبتا شفاف و در دسترس عموم DeepSeek می‌تواند به این معنی باشد که برنامه‌ها و رویکرد‌های چینی، به جای برنامه‌های پیشرو آمریکایی، به استاندارد‌های فناوری جهانی برای هوش مصنوعی تبدیل می‌شوند، یعنی چیزی شبیه به اینکه چگونه سیستم عامل منبع باز لینوکس اکنون برای سرور‌های وب و ابر رایانه‌های اصلی چیزی استاندارد محسوب می‌شود. دموکراتیک بودن یعنی به معنای اعطای قدرت به توسعه دهندگان و کاربران نرم افزار دقیقاً همان چیزی است که DeepSeek را به موفقیت رسانده است. اگر هوش مصنوعی چینی شفافیت و دسترسی خود را حفظ کند، علیرغم ظهور از یک حکومتی که شهروندان آن حتی نمی‌توانند آزادانه از اینترنت استفاده کنند، دقیقاً در جهت مخالف صنعت فناوری آمریکا حرکت خواهد کرد.