از مزرعه تا سفره، چه ساز و کاری سلامت محصولات کشاورزی را در استفاده از سموم کشاورزی تضمین می‌کند؟
به گزارش شهرآرانیوز؛ همه‌چیز از بازنشر یک کلیپ کوتاه در چندروز اخیر شروع شد؛ تصویری از انبار سیب‌زمینی‌های آماده بارگیری که بدون مشتری مانده‌اند. این کلیپ مدت‌ها با توضیحی که می‌گفت این محصولات صادراتی به دلیل مازاد سموم به کشور برگشت خورده‌اند، منتشر می‌شد. همین جمله کافی بود تا موجی از اظهارنظر‌ها و شایعه‌ها به راه بیفتد؛ از ناسالم بودن محصولات غذایی گرفته تا بازنشر چند کلیپ قدیمی و البته استنباط‌هایی درباره محصولاتی که روی سفره مردم قرار می‌گیرند.
اما آیا همه برگشت‌خوردگی‌ها از مازاد سم است؟ آیا محصولات داخلی آلوده‌اند؟ و اصلا استفاده از سموم، چرا و چگونه انجام می‌شود؟ این موضوع بهانه‌ای شد تا به‌سراغ مسئولان و فعالان حوزه کشاورزی برویم و از آنها درباره چرایی و چگونگی استفاده از سموم در تولید محصولات غذایی بپرسیم.
واقعیت این است که حذف کامل سموم از کشاورزی نه ممکن است و نه منطقی؛ اما می‌توان به سمت استفاده ایمن، کنترل‌شده و استاندارد حرکت کرد. آموزش بهره‌برداران، نظارت دقیق، آگاهی‌بخشی عمومی و شناسنامه‌دارکردن محصولات، راهی است که باید با اجماع بخش خصوصی و دولتی طی شود. در این میان، نه انکار واقعیت‌ها سودی دارد و نه التهاب‌آفرینی در فضای عمومی؛ آنچه اهمیت دارد، حفظ سلامت مردم، در کنار حفظ جایگاه صادراتی محصولات ایرانی است؛ نه یکی به قیمت دیگری.
چرا باید از سموم کشاورزی استفاده کرد؟
سمیرا سبزواری، رئیس دفتر کشاورزی اتاق بازرگانی صنایع معادن و کشاورزی مشهد، است. او دراین‌باره به شهرآرا می‌گوید: در بخش کشاورزی، تنها دو راهکار برای افزایش تولید داریم: یا افزایش سطح زیر کشت یا افزایش عملکرد در واحد سطح. با توجه به وضعیت کنونی منابع آبی و خاکی کشور، دیگر امکان گسترش سطح زیر کشت وجود ندارد؛ بنابراین باید تمرکز ما روی افزایش بهره‌وری در واحد سطح باشد. برای تحقق این هدف، ناگزیر استفاده از نهاده‌های کشاورزی مانند کود، سموم و آفت‌کش‌ها هستیم. این موضوع اجتناب‌ناپذیر است؛ چراکه بدون آنها امکان تولید پایدار برای تأمین امنیت و سلامت غذایی وجود ندارد.
رئیس دفتر کشاورزی اتاق مشهد با تأکید براینکه در این مسیر موانعی نیز وجود دارد می‌افزاید: موانع تجاری در سال‌های اخیر کاهش یافته، اما اکنون با موانع غیرتعرفه‌ای مانند بهداشت، سلامت محصول و باقی‌مانده سموم مواجهیم که نقش پررنگ‌تری در صادرات محصولات خام کشاورزی ایفا می‌کنند. با توجه به اینکه مصرف آفت‌کش‌ها اجتناب‌ناپذیر است و طبق آمارها، کنار گذاشتن سموم می‌تواند ۳۵ تا ۴۰درصد به تولید محصول آسیب وارد کند؛ بنابراین باید به سمت استفاده از آفت‌کش‌های ایمن‌تر حرکت کنیم؛ یعنی سمومی با دوره کارنس (خنثی شدن اثر سم در یک زمان مشخص) پایین‌تر. این روند در سطح جهانی نیز در حال توسعه است.
برگشت اندک محصولات، اثر بالا بر بازار‌های صادراتی دارد
سبزواری تأکید می‌کند: اگرچه برگشت محصولات صادراتی نسبتا کم‌تعداد و شاید کمتر از ۵درصد هستند، اما اهمیت فوق‌العاده‌ای در حفظ بازار‌های صادراتی، به‌ویژه برای محصولات استراتژیک و مزیت‌دار استان‌هایی مانند خراسان رضوی دارند.
به گفته رئیس دفتر کشاورزی اتاق مشهد در سطح کشوری سازمان حفظ نباتات و هیئت نظارت بر سموم شاخص‌هایی برای توسعه مصرف آفت‌کش‌ها تعیین کرده‌اند. در این زمینه پنج شاخص اصلی برای انتخاب آفت‌کش‌ها در نظر گرفته می‌شود؛ سمیت نداشتن برای سیستم عصبی، عدم ایجاد نقص جنینی، عدم اختلال در غدد درون‌ریز، غیرسرطان‌زا بودن و غیرجهش‌زا بودن. درحالی که بسیاری از کشور‌ها روی این موضوعات تمرکز کرده‌اند، ما هنوز فاصله داریم.
سبزواری با اشاره به اینکه رعایت استاندارد MRL (حداکثر باقی‌مانده مجاز سموم) در محصولات و کشور‌های مختلف متفاوت است ادامه می‌دهد: در حوزه باقی‌مانده سموم، آزمایشگاه‌های مرجع که تحت نظارت و استاندارد‌های کشور‌های مقصد در حال فعالیت هستند، این آزمایش‌ها برای محصولات متعددی از جمله زعفران، پسته، گل‌محمدی، چای و سایر میوه‌ها انجام می‌شود.
چه باید کرد؟
به گفته رئیس دفتر کشاورزی اتاق مشهد، در این میان آموزش کشاورزان و ارتقای سطح دانش آنها از اهمیت زیادی برخوردار است. طبق آمار اولیه سرشماری۱۴۰۴، ۲۳درصد بهره‌برداران بی‌سواد هستند و تنها ۲ درصد دارای مدرک فوق‌دیپلم یا بالاتر در رشته‌های مرتبط با کشاورزی‌اند. همچنین باید نظارت بر فروشگاه‌های عرضه سموم تقویت شود و کشاورزان از فهرست سموم غیرمجاز آگاه باشند. همچنین صادرکننده باید از استاندارد‌های کشور مقصد مطلع باشد تا محصول صادراتی با آن تطابق داشته باشد. پرهیز از سم‌پاشی بی‌موقع و بیش‌ازحد نیز از جمله مواردی است که باید آموزش داده شود.
سبزواری ادامه می‌دهد: یکی از مشکلات اساسی نیز ناکارآمدی روش‌های سم‌پاشی است؛ طبق آمار، تنها یک درصد سم به هدف می‌رسد و باقی وارد محیط زیست می‌شود که این امر تهدیدی جدی برای محیط زیست است. در نهایت، این مسائل نیازمند اجماع میان بخش خصوصی و دولتی است تا بتوانند با مدیریت ریسک، ظرفیت‌های صادراتی کشور را مطابق با استاندارد‌های بین‌المللی ارتقا دهند.
هنوز با استاندارد‌های جهانی فاصله داریم
رئیس دفتر کشاورزی اتاق بازرگانی مشهد با تأکید براینکه ما هنوز با استاندارد‌های جهانی فاصله داریم، می‌گوید: اگر همین امروز عزم جدی در این مسیر شکل بگیرد، می‌توانیم محصولات کشاورزی‌مان را هم در بازار داخلی سالم‌تر کنیم و هم در بازار‌های صادراتی حفظ نماییم. در این میان، توجه به سلامت مردم کشور، همپای صادرات، باید اولویت ما باشد.
با توجه به افزایش نگران‌کننده بیماری‌هایی، چون سرطان و اختلالات ژنتیکی، رعایت استاندارد‌ها در تولیدات کشاورزی دیگر انتخاب نیست؛ یک ضرورت حیاتی است. سبزواری تأکید می‌کند: درباره محصولاتی که برگشت خورده‌اند، گزارش‌های مختلفی درباره کیوی، فلفل دلمه‌ای و حتی زعفران منتشر شده، اما باید در بیان آنها دقت زیادی داشت.
به‌عنوان مثال، بازگشت برخی محصولات صادراتی ممکن است به دلیل باقی‌مانده سموم نباشد؛ نمونه‌اش سیب‌زمینی‌هایی است که برگشت خوردند نه به دلیل آلودگی، بلکه به علت میزان بالای خاک که همراه محصول بود.
حذف سموم پرخطر
مدیر حفظ نباتات جهاد کشاورزی خراسان رضوی درباره نحوه توزیع سموم و نظارت بر مصرف این مواد تا رسیدن محصولات به سفره مردم این‌طور توضیح می‌دهد: سمومی که در کشور توزیع می‌شوند، دقیقا مشابه دارو‌های انسانی، از طریق داروخانه‌های گیاه‌پزشکی به بهره‌برداران عرضه می‌شوند. این داروخانه‌ها مجوز خود را از سازمان نظام مهندسی کشاورزی با نظارت سازمان جهاد کشاورزی دریافت می‌کنند. البته ممکن است موارد غیرقانونی هم وجود داشته باشد، ولی ما آنها را شناسایی و با همکاری پلیس اماکن با آنها برخورد می‌کنیم.
جواد اصغری می‌افزاید: در مورد نوع سموم نیز باید گفت که سازمان حفظ و نباتات کشور در سال‌های اخیر اقدامات خوبی انجام داده؛ سموم پرخطر را حذف کرده و سموم کم‌خطرتر را جایگزین کرده است، به‌ویژه برای محصولاتی با دوره برداشت کوتاه مانند محصولات گلخانه‌ای؛ بنابراین در سبد مصرف فعلی، بیشتر از سموم کم‌خطر استفاده می‌شود.
به گفته او نظارت بر داروخانه‌ها نیز در سطح استان با همکاری تیم‌هایی متشکل از کارشناسان ما، سازمان نظام مهندسی کشاورزی، تعزیرات و پلیس اماکن انجام می‌شود. هر دستگاه نظارتی، وظیفه خود را در بررسی قیمت، مجاز بودن سم، استاندارد بودن و ... انجام می‌دهد و در صورت تخلف، اقدامات قانونی صورت می‌گیرد.
نظارت بر میزان سموم در محصولات مصرفی استان
اصغری درباره نظارت بر محصولاتی که در داخل استان مصرف می‌شود تأکید می‌کند: در زمینه پایش باقی‌مانده سموم در محصولات مصرفی داخل استان نیز گشت‌های مشترکی با علوم پزشکی داریم. نمونه‌برداری‌ها از طریق معاونت غذا و دارو انجام شده و به آزمایشگاه‌های معتبر ارسال می‌شود. نتایج بررسی‌ها در جلسات مشترک با دستگاه‌های مرتبط بررسی می‌شود.
مدیر حفظ نباتات جهاد کشاورزی استان ادامه می‌دهد: در زمینه ترویج محصول سالم و ارگانیک نیز در حال اجرای طرح‌هایی برای شناسنامه‌دار کردن محصولات هستیم. برخی فروشگاه‌های معتبر با همکاری شهرداری و انجمن ارگانیک، محصولات سالم و ارگانیک عرضه می‌کنند.
کیفیت پایین سموم کشاورزی در ایران
با این حال استاد کشاورزی دانشگاه آزاد مشهد از کیفیت پایین سموم کشاورزی در ایران انتقاد می‌کند و می‌گوید: در سال‌های گذشته مواد اولیه وارداتی از چین و هند سبب شده تا کیفیت سموم مورد استفاده در بخش کشاورزی ایران کاهش چشمگیری داشته باشد. همین مسئله سبب شده تا کشاورزان مجبور شوند که میزان بیشتری سموم استفاده کنند. علیرضا سوهانی می‌افزاید: یکی از راهکار‌های مؤثر برای کاهش میزان مصرف سموم در محصولات کشاورزی ارتقای کیفیت آنهاست.
برای تحقق این مسئله باید مواد اولیه با کیفیت قابل قبول در اختیار تولیدکنندگان قرار بگیرد. وی بیان می‌کند: آنچه مصرف سموم نامرغوب را نگران‌کننده می‌کند علاوه بر تأثیر آن بر سلامت مصرف‌کنندگان؛ تأثیر این سموم در خاک است. این خاک‌ها تحت تأثیر این سموم خاصیت تولیدی خود را از دست داده و تا سالیان طولانی سلامت غذایی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
