علت طراوت و تازگی قرآن در بیان امام هادی (ع)

منابع اصلی شناخت اسلام چیست؟ برای شناخت اسلام راستین، دو منبع اساسی در جهان وجود دارد: «قرآن و عترت».

پیامبر خدا (ص) از این دو مصدر مهم با عنوان ثقلین یاد کرده‌اند. ثقل اکبر، کتاب خدا قرآن و ثقل اصغر، عترت و اهل‌بیت (ع) هستند. امام دهم شیعیان، امام‌هادی (ع)، در پرسش و پاسخی، جاودانگی و جهانی بودن قرآن کریم را علت طراوت همیشگی این کتاب آسمانی دانسته‌اند.

یعقوب‌بن‌سکیت نحوی گفته است: «از ابوالحسن علی‌بن محمدبن‌رضا (ع) سؤال کردم: ما بالُ القرآنِ لا یَزدادُ علَى النَّشرِ والدَّرسِ إلّا غَضاضَه: چرا هرچه بیشتر قرآن انتشار می‌یابد و درس داده می‌شود، چیزی جز تازگی و نو بودن بر آن افزوده نمی‌شود؟ امام در پاسخ فرمودند: لأنَّ ا... تبارکَ وتعالى لم یَجعَلْهُ لِزمانٍ دونَ زَمانٍ، ولا لِناسٍ دونَ ناسٍ، فهُو فی کلِّ زَمانٍ جَدیدٌ، وعِند کُلِّ قَومٍ غَضٌّ إلى یَومِ القِیامَه: برای اینکه خدای متعال، قرآن را برای زمانی خاص و معین و مردم دوره معینی قرار نداده است، بلکه قرآن در هر زمانی جدید و برای هر ملتی تا روز قیامت، تازه و شاداب است.» (امالی شیخ‌طوسی، ص‌۵۸۰ * مجموعه ورام، ج‌۲، ص ۷۲ * بحارالانوار علامه‌مجلسی، ج‌۹۲، ص‌۱۵)

قرآن سه ویژگی اساسی دارد؛ جامع و جهانی و جاویدان است، از این‌رو هیچ‌وقت کهنه نمی‌شود و همیشه به‌روز و زنده و الهام‌بخش و پایدار و آموزنده است. در این حدیث، هم در سؤال و هم در پاسخ امام، ماده غض به‌کار رفته است. غض به‌معنای طراوت است. (ابن‌فارس، معجم مقائیس‌اللغه، ج‌۴، ص‌۳۸۳)

غض به‌معنای تازگی و نرمی و نوشکفتگی و زیبایی و جوانی و برگزیدگی و زنده بودن و زیاد شدن است. در این حکمت امام‌هادی (ع)، پرسش‌کننده از دلیل افزایش طراوت و تازگی و جدید و نو بودن قرآن در هر عصر و زمان، پرسیده است: چرا هرچه قرآن بیشتر خوانده و بحث می‌شود و هرچه بیشتر انتشار می‌یابد و درس داده و تفسیر می‌شود، بازهم کهنه و مندرس نمی‌شود؟ امام در پاسخ این پرسش، دو امتیاز قرآن را ذکر کرده‌اند؛ دو امتیازی که خداوند برای قرآن قرار داده است.

یک امتیاز در جمله «لم یَجعَلْهُ لِزمانٍ دونَ زَمانٍ» آمده است. قرآن اختصاص به یک زمان ندارد، برای یک زمان قرار داده نشده است. قرآن ارزش ابدی دارد و تا قیامت، باطراوت و تازه است و هیچ‌گاه خشک و بی‌فایده وکم‌فایده و کهنه نخواهد شد. جاویدان است و همواره متن آموزشی و راهنمای بزرگ و بابرکت و سراسر درس نو و جدید است. «فهُو فی کلِّ زَمانٍ جَدیدٌ: قرآن در هر زمانی، جدید و نو می‌باشد.» از آغاز نزول قرآن در چهارده قرن پیش تا امروز در قرن پانزدهم هجری‌قمری، در هر قرن قرآن جدید بوده است و خواهد بود.

در ادامه حتما بخوانید معیار سعادت و شقاوت در بیان فاطمه‌زهرا (س)

امتیاز دوم قرآن «ولا لِناسٍ دونَ ناسٍ» است. قرآن برای یک قوم یا گروهی از مردم و برای یک ملت و یک کشور و منطقه و قاره نیست؛ قرآن برای همگان است. قرآن، کتاب جهانی است و برای همه مردم جهان و همه ملت‌ها و قشر‌ها و کشور‌ها و قاره‌ها در سراسر کره زمین است. ارزش‌ها و احکام قرآن، فراملی و برای همه ملت‌های جهان در گذشته و حال و آینده است. قرآن، کتاب هدایت و راهنمای زندگی برتر برای عموم انسان‌هاست.

«وعِند کُلِّ قَومٍ غَضٌّ إلى یَومِ القِیامَه: قرآن در نزد هر قوم و ملتی از زمان نزول تا روز قیامت، تازه و پرطراوت است.»

امام‌هادی (ع) در این پاسخ حکیمانه به سؤال صحابی خویش، دلیل طراوت و تازگی و نشاط دائمی آموزش قرآن را دو ویژگی این کتاب آسمانی دانسته‌اند؛ قرآن فرازمانی و فراملی است. قرآن، جاویدان و جهانی است. بر همین اساس، هرگز کهنه نمی‌شود. کتاب خدا به این دو دلیل، همواره باطراوت و به تعبیر امام‌هادی (ع) «غض» است.