فعالان فضای مجازی سفیران شهر هوشمند

وفایی‌نیا| در هفته‌ای که گذشت، نشستی با موضوع «بررسی نقش شبکه‌های اجتماعی در توسعه شهر هوشمند» با حضور معاون برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهرداری مشهد، سرپرست معاونت فرهنگی‌اجتماعی شهرداری مشهد و جمعی از فعالان و متخصصان شبکه‌های اجتماعی در مرکز نوآوری شهری مشهد برگزار شد. در این نشست، افراد و فعالان شبکه‌های اجتماعی به بیان نظرات و راهکارهای پیشنهادی خود درزمینه چگونگی استفاده از ظرفیت شبکه‌های اجتماعی برای بهبود مدیریت شهری و سرعت‌بخشیدن به هوشمندسازی شهر مشهد پرداختند و انتقادهایی هم از برخی روندهای موجود در مدیریت شهری بیان شد. مدیران شهری حاضر در این جلسه هم با بیان چالش‌های موجود در ورود مؤثر سازمان‌ها به فضای مجازی، به نقش شبکه‌های اجتماعی در اجرای بهتر سیاست‌های شهری و لزوم استفاده از این فضا اشاره کردند.

فرهنگ‌سازی در بستر شبکه‌های اجتماعی
محمدحسن مصحفی، سرپرست معاونت فرهنگی‌ و اجتماعی شهرداری مشهد، با اشاره به اینکه جهان امروز به‌شدت تحت‌تأثیر رسانه‌های مجازی و شبکه‌های اجتماعی قرار دارد، گفت: در گذشته به‌دلیل محدود بودن مردم به چند رسانه مشخص مانند شبکه‌های تلویزیونی، تغییر نگرش در افراد جامعه، به‌مراتب آسان‌تر و اصلاح و تغییر دیدگاه‌ها با کمی کار رسانه‌ای، شدنی بود. اما الان با تنوع زیاد رسانه‌ها روبه‌رو هستیم و به‌همین دلیل ایجاد تغییر در جامعه تنها از عهده یک نهاد برنمی‌آید. به‌عنوان مثال شهرداری نمی‌تواند به‌تنهایی و بدون کمک بقیه نهادهای جامعه، از‌جمله فعالان شبکه‌های اجتماعی، برای بهبود مسائل فرهنگی شهروندان کاری انجام دهد.
مصحفی در همین زمینه به دو طرح معاونت فرهنگی‌اجتماعی شهرداری مشهد اشاره و بیان کرد: یکی از این طرح‌ها بهبود فرهنگ رعایت حق تقدم عابران پیاده است. متأسفانه در مشهد تعداد عابران پیاده کشته‌شده زیاد است، به‌طوری‌که این آمارها در مشهد از میانگین کشوری بالاتر است و این مسئله برای این شهر، ضعف بزرگی است. فرهنگ‌سازی در این زمینه برای بیش‌از 3‌میلیون شهروند مشهدی، بدون همکاری تمام بازیگران حوزه فرهنگی شهر به‌ویژه فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی امکان‌پذیر نیست.
او طرح «محله ما» را دیگر پروژه معاونت فرهنگی شهرداری در‌زمینه فرهنگ‌سازی عنوان کرد و گفت: مدیریت در شهر هوشمند بدون همکاری شهروندان امکان‌پذیر نیست. برای این منظور باید بتوانیم جامعه را از انفعال درقبال شرایط شهر خارج کنیم و تصمیم‌های مختلف شهری را با همکاری و نظر خود مردم بگیریم. یکی از اثرات مهم این طرح، افزایش تعلق‌خاطر شهروندان به شهرشان است. متأسفانه در مشهد، میزان تعلق خاطر مردم به شهرشان بسیار ضعیف‌تر از دیگر شهرهای کشور است. اجرای طرح «محله ما» به بهبود این شرایط کمک می‌کند، اما اجرای آن با روش‌های سنتی امکان‌پذیر نیست و اگر به‌دنبال عملی‌شدن این پروژه و رسیدن به نتایج مطلوب آن هستیم، باید به‌سمت استفاده از شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های مجازی برای فرهنگ‌سازی آن بین مردم برویم.

پاسخگویی مسئولان در شبکه های اجتماعی
مصطفی پورعلی از فعالین حوزه تبلیغات دیجیتال اولین کارشناسی بود که فرصت یافت طی پنج دقیقه نظرات خود را بیان کند. او دو مؤلفه مهم در شبکه‌های اجتماعی، تعامل و بازیگران شبکه‌های اجتماعی دانست و گفت: در گام اول نیاز است که تعامل بین تک‌تک بازیگران خارج از شبکه اجتماعی شکل بگیرد. برای داشتن شهر هوشمند نیازمند تعامل هوشمند هم هستیم و این مهم باید از‌سوی مدیران شهری آغاز شود. شهروندانی که می‌خواهند در شبکه‌های اجتماعی برای شهرشان فعالیت داشته باشند، انتظار دارند مسئولانشان در این فضا پاسخ‌گو باشند.
پورعلی ادامه داد: در همین زمینه بازخوردهای موجود از‌سوی مردم شهر در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند نقش مهمی در تصمیم‌سازی‌ها داشته باشد. پس این بخش به مدیریت مناسبی نیاز دارد؛ خوشبختانه شهرداری مشهد در این حوزه خوب عمل کرده و هم‌اکنون در مرکز نوآوری شهری این موضوع نمود پیدا کرده و از سوی دیگر فعالیت مدیران شهری به‌خصوص شهردار مشهد در توئیتر شایان تقدیر است.

استفاده از ظرفیت توئیتر در مدیریت شهری
الیاس خسروی که به‌عنوان نماینده تیم همفکر مشهد در این جلسه حضور یافته بود در ارتباط با ضرورت توجه به شبکه های اجتماعی توئیتر گفت: توئیتر شبکه اجتماعی خاصی است که اخیرا روزنامه شهرآرا در آن فعالیت مناسبی آغاز کرده است و به کمک این شبکه می‌توان بازخوردهای خوبی از مردم مشهد دریافت کرد.
او ادامه داد: مسئولان شهری می‌توانند از این شبکه به‌خوبی بهره‌برداری کنند؛ برای نمونه می‌توان درباره مسئله پارک حاشیه‌ای الیت، بازخوردهای مردمی را دریافت کرد و در همان‌جا به آن‌ها پاسخ داد. جامعه استارت‌آپی مشهد نیز در همفکر حضور دارد و ما می‌توانیم در بخش‌های مختلف به مدیریت شهری کمک کنیم.

آموزش مردم توسط افراد تاثیر گذار
حامد نعیمی کارشناس دیگری بود که تولید محتوا در حوزه شهرهوشمند در شبکه‌های اجتماعی را موثر میدانست و اظهار کرد: بهترین راه‌حل برای آشنایی مردم با شهرهوشمند، این است که نماینده‌هایی در شبکه‌های اجتماعی، درباره شهر هوشمند اطلاع‌رسانی کنند و به مردم آموزش دهند. البته نیاز است در این حوزه، استعداد‌یابی و آموزش افراد صورت گیرد.

تولید محتوا برای شهروندان هوشمند
جمیل نیک اندیش بنیان گذار هنرستان کار و دانش، لازمه توسعه شهرهوشمند را ابزار هوشمند و فرهنگ هوشمنددانست و گفت: ما نیاز به شهروندان هوشمند داریم و برای دسترسی به آن‌ها باید جذب مخاطب و تولید محتوا برای آن‌ها صورت گیرد؛ در حوزه تولید محتوا ما می‌توانیم به مدیریت شهری کمک کنیم. اشاره به این نکته نیز مهم است که شهرداری با راه‌اندازی مرکز نوآوری شهری توانسته است کمک زیادی به اکوسیستم هوشمندی مشهد کند و باید برای رسیدن به نقطه مطلوب همه به یکدیگر کمک کنیم و هوشمند‌سازی شهر را سرعت ببخشیم.

حضور بی واسطه در شبکه های اجتماعی
مرتضی قربانی از دیگر فعالان شبکه های اجتماعی حاضر در این برنامه با انتقاد از حضور نمایشی مدیران در شبکه های اجتماعی، عنوان کرد: یکی از علت‌هایی که مدیران ما نمی‌توانند از شبکه‌های اجتماعی به‌خوبی استفاده کنند، این است که متوجه نشده‌اند که شوآف و تبلیغات سنتی در شبکه‌های اجتماعی جواب نمی‌دهد و نتیجه عکس دارد. در شبکه‌های اجتماعی باید خدمات و کارهایی را که انجام داده‌ایم، برای مردم اطلاع‌رسانی کنیم.
او ادامه داد: موضوع دیگری که وجود دارد، دست به قلم نبودن خود مدیران در این فضاست و اینکه معمولا صفحاتشان در شبکه‌های اجتماعی به‌دست فرد دیگری اداره می‌شود. این موضوع مشکلاتی ایجاد می‌کند و ممکن است حرف و انتقاد مخاطبان به گوش مسئول مد‌نظر نرسد؛ چون اگر مخاطب در فضای مجازی حس کند خود مدیر در‌مقابلش نیست، تعاملی شکل نمی‌گیرد.
قربانی با اشاره به وزیر فناوری و اطلاعات بعنوان نمونه موفق از حضور یک مسئول در شبکه های اجتماعی گفت: از نمونه‌های بارز مدیرانی که خودشان صفحاتشان را در شبکه‌های اجتماعی اداره می‌کنند می‌توان به وزیر ارتباطات اشاره کرد. مشغله مدیران شهری از وزیر یک کشور بالاتر نیست؛ با‌وجوداین می‌بینیم وزیر ارتباطات در شبکه‌های اجتماعی فعالیت می‌کند و ارتباط مستقیم هم با مخاطب دارد و این کار اثرگذار بوده است. هم با نقدهای مستقیم مردم روبه‌رو می‌شود و هم می‌تواند به‌صورت مستقیم بسیاری از خدمات انجام‌گرفته را به اطلاع مردم برساند. در‌کنار استفاده مدیران شهری از شبکه‌های مجازی، می‌توان در محلات و شورایاری‌ها چند فعال شبکه‌های اجتماعی در نظر گرفت تا نقش رابط مدیران شهری با مردم در شبکه‌های اجتماعی را ایفا کنند.

ارائه خدمات بر بستر شبکه های اجتماعی
حامد سرادار از کارشناسان حوزه هوشمند‌سازی شهرها با بیان ضرورت توجه به شبکه‌های اجتماعی در معنای عام آن گفت: باید ابتدا از فضای حقیقی و در‌میان شهروندان، شبکه‌های اجتماعی را ایجاد کرد و فرهنگ هوشمند‌سازی شهر را بین آن‌ها رواج داد. طرح محله ما و شورای اجتماعی محلات می‌تواند در ایجاد شبکه‌های اجتماعی حقیقی نقش‌آفرینی کند. در همین زمینه، تحقیقات و پژوهش‌های دانشگاهی فراوانی صورت پذیرفته است که می‌تواند مورد استفاده مدیریت شهری قرار بگیرد.
او در ادامه با بیان اینکه باید از دلایل حضور کسب و کارهای خصوصی در شبکه های اجتماعی آموخت، گفت: در حوزه شبکه‌های اجتماعی مجازی که مردم حضور پر‌رنگ‌تری دارند، شهرداری می‌تواند مانند کسب و کارهای خصوصی عمل کند؛ یعنی همانند یک کسب‌و‌کار، خدمات خود را در بستر شبکه‌های اجتماعی ارائه دهد. باید خدمات را در فضایی ارائه داد که مردم در آن حضور دارند و همانند شهرهای پیشرفته دنیا به‌سرعت از بسترهای موجود استفاده کرد.

شهرهوشمند ابزاری برای رسیدن به هدف
سعید شعرباف تبریزی از اساتید دانشگاه با بیان اینکه شهرهوشمند نباید هدف قرار گیرد، گفت: اساسا مفهوم شهر هوشمند یک هدف نیست و هیچ‌گاه بعنوان بک برند برای هیچ شهری مطرح نبوده است. بلکه شهر هوشمند و ابزارهای آن تماما برای رسیدن به اهدافی مشخص است.
او ادامه داد: نباید ابزارها جای اهداف و برند شهری را بگیرند. به‌عنوان مثال در غرب مبنای نظری می‌تواند حکمروایی خوب باشد و آن موقع اجرای شهر هوشمند مناسب است که آن‌ها را به هدف نهایی برساند. شهر هوشمند موجب افزایش اعتماد مردمی و کاهش فساد می‌شود، اما در شهرداری مشهد و تهران، طراحی سامانه‌‌های شفافیت، اثر زیادی در تأمین اعتماد مردمی نداشته و این نشان‌دهنده نرسیدن به اهداف است.
شعرباف برای دستیابی به شهرهوشمند از بستر شبکه های اجتماعی، اظهار کرد: برای دستیابی به شهر هوشمند چند اتفاق باید بیفتد که اولین آن، رصد‌گری شبکه‌های اجتماعی است و باید به موارد مختلف در ارتباط با مدیریت شهری پاسخ‌گو بود. در قدم بعدی باید به‌سراغ جمع‌ سپاری داده ازسوی مردم پیش رفت.

استفاده از هشتگ ها برای مشکلات شهری
شاهد بنی اسدی یکی از فعالان جوان شبکه‌های اجتماعی با اشاره به پروژه نرم‌افزاری «چشم شهر» برای ارتباط بین مردم شهر و مدیریت شهری، عنوان کرد: برای این هدف، روش رایج‌تری در دنیا وجود دارد و آن روش هم، استفاده از شبکه‌های اجتماعی مانند توئیتر و اینستاگرام است.
او ادامه داد: برای این کار، هشتگ‌های خاصی برای رساندن نظر مردم به مدیریت شهری استفاده می‌شود؛ مثلا هشتگی را شهرداری برای بیان نظرات و مشکلات شهر تعریف می‌کند و شهروندان می‌توانند با استفاده از آن در شبکه‌های اجتماعی، مشکلات را به مدیریت شهری منتقل کنند. شهرداری‌ها در شهرهای مختلف دنیا این هشتگ‌ها را رصد می‌کنند و به پاسخ‌گویی و بررسی این نظرات می‌پردازند. این کار علاوه‌بر کمک به مدیریت شهری در اطلاع از مسائل موجود در سطح شهر، حس خوبی هم در شهروندان ایجاد می‌کند.

دچار ابزار زدگی شده ایم
الیاس علی پور کارآفرین حوزه فناوری با بیان اینکه شهرداری مشهد در موضوع شهر هوشمند تا‌حدودی گرفتار مدیریت ابزارزده شده است؛، گفت: در شهرداری ابزارهای هوشمند به‌کارگرفته می‌شود، اما نتیجه خوبی به دست نمی‌آید و علت این است که مدیریت شهری ما در چارچوب‌های سنتی در‌حال حرکت هست و در این شرایط، حتی اگر از ابزارهای هوشمند استفاده کند، باز هم به نتیجه نمی‌رسد.
علی پور اظهار کرد: نکته دیگر نقش شبکه‌های اجتماعی در بحث روابط عمومی است. در شرایط فعلی کار روابط عمومی‌های شهری دوطرفه نیست و فقط خبرهای مدیران شهری به‌صورت یک‌طرفه اطلاع‌رسانی می‌شود. مسلما این شیوه اثرگذاری خیلی کمی دارد، اما با کمک شبکه‌های اجتماعی و تعاملی‌تر شدن حوزه روابط عمومی، می توانیم به پویایی بیشتری در این زمینه دست پیدا کنیم.

افزایش تحمل مدیران در مقابله با شبکه های اجتماعی
نوید سهامی دیگر فعال شبکه های اجتماعی حاضر در این جلسه به تعریفی از شهرهوشمند پرداخت و گفت: ‌‌ شهر هوشمند به‌معنی فضایی است که در آن برخی کارها به‌صورت خودکار و راحت‌تر به انجام می‌رسد. در این زمینه باید از ظرفیت شبکه‌های مجازی و اثرگذاری آن‌ها در جامعه استفاده کنیم. برای این منظور باید صبر و تحمل مدیران شهری در برخورد با شبکه‌های اجتماعی افزایش پیدا کند تا بتوانیم از آن‌ها در‌زمینه هوشمندسازی و بقیه موارد استفاده کنیم؛ مثلا در بحث نظارت‌ها می‌توان از ظرفیت شبکه‌های مجازی استفاده کرد، اما این مسئله، نیازمند این است که مدیران شهری برخورد قهری با موارد مطرح‌شده در این فضا نداشته باشند.

شبکه‌های اجتماعی هدیه ای برای سازمان ها
آرش حسینی، فعال شبکه اجتماعی با بیان مزیت های استفاده از شبکه های اجتماعی گفت:آنچه در چندسال گذشته باعث رفتن کسب‌و‌کارها به‌سمت شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی شده است، قدرت این حوزه و افزایش نفوذ آن‌ها بین مردم بوده است. همین مسئله، مدیران شهری را هم به فکر استفاده از این فضا انداخته است. در دنیای امروز مفهوم «شهروند» در‌حال تغییر به «کاربر» است. در یک شهر سنتی، شهروندان برای دسترسی به مدیران باید وقت و هزینه صرف کنند. اما زمانی‌که ماهیت فرد از شهروند به کاربر شبکه اجتماعی تغییر می‌کند، آن فرد تبدیل به یک رسانه مجازی شده است و می‌تواند به‌سرعت و بدون هیچ هزینه‌ای با مدیران شهری ارتباط داشته باشد. این مسئله، هدیه بزرگی به سازمان‌هاست؛ چون در دنیای مجازی جدید به‌راحتی می‌توانند از نظرات شهروندان مطلع شوند و سیاست‌گذاری‌های خود را بر‌اساس آن‌ها تنظیم کنند.

با شهرهوشمند مشهد فاصله داریم
مهدی برادران، قائم مقام سازمان اقتصادی آستان قدس رضوی و از تئوری پردازان حوزه هوشمند سازی شهرها با تشکر از معاونت برنامه ریزی شهرداری بابت برگزاری این جلسه گفت:در کل با عبارت «شهر هوشمند مشهد» مخالف هستم. چون هنوز از خیلی پایه‌‌ها و زیرساخت‌های مورد‌نیاز آن دور هستیم و برای هوشمند نامیدن مشهد باید بسیاری از بسترها و موارد مختلف را تأمین کنیم. استفاده از ظرفیت‌ شبکه‌های اجتماعی برای توسعه شهر هوشمند بدون استفاده از اینترنت اشیاء شدنی نیست. در‌کنار آن، موضوع شهروند هوشمند و شبکه‌های هوشمند شهروندان، باید نقش مهمی در مدیریت شهری داشته باشد تا بتوانیم از ظرفیت شبکه‌های اجتماعی در توسعه شهر هوشمند استفاده کنیم.
او ادامه داد: به‌عنوان یک شهروند مشهدی باید از راه‌اندازی سامانه «فاش» توسط مدیریت شهری هم تشکر کنم. راه‌اندازی این سامانه و شفافیت حاصل از آن ممکن است گاهی هزینه‌هایی برای مدیریت شهری به همراه داشته باشد؛ به همین دلیل آغاز‌به‌کار این سامانه نشان‌دهنده شجاعت مدیریت شهری مشهد است و سرآغازی برای کاهش فسادهای اداری است.

فعالان فضای مجازی، سفیران شهر هوشمند
در انتها شهریار آل‌شیخ، معاون برنامــــه‌ریـــزی شهرداری مشهد، پس‌از شنیدن نظرات متخصصان و فعالان فضای مجازی حاضر در این نشست، با اشاره‌به لزوم بحث و تبادل نظر بیشتر درباره نظرات مطرح‌شده گفت: شهر هوشمند در‌واقع یک فرایند است و مفهوم ساده‌ای هم دارد. هوشمندسازی به زبان ساده یعنی پیدا‌کردن پاسخ‌های کاربردی برای حل مسائل و چالش‌های شهر. این پاسخ‌ها گاهی در بستر دیجیتال هستند و گاهی هم نه. لذا شهر هوشمند یک هدف و آرمان نیست و تنها یک فرایند و مسیر برای استفاده بهتر از ابزارهای موجود برای حل مشکلات شهری است. در‌این‌میان شبکه‌های اجتماعی می‌توانند کمک فراوانی برای طی‌شدن بهتر این مسیر باشند، اما در مسیر استفاده مدیریت شهری از این بستر، مشکلاتی هم وجود دارد.
آل‌شیخ با بیان اینکه متأسفانه اعتماد بین مردم و حاکمیت در سالیان گذشته دچار لطمه‌های جدی شده است، بیان کرد: این کم‌اعتمادی در فضاهایی مانند شبکه‌های اجتماعی خود را بیشتر نشان می‌دهد و بااینکه در خیلی از شهرهای هوشمند دنیا، استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای رصد نظرات مردم مرسوم است، در کشور ما ورود و فعالیت در این فضا برای دستگاه‌های رسمی مانند شهرداری کمی سخت است. اما با تمام این مشکلات، باز هم سعی داریم از قابلیت‌های شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی برای توسعه شهر هوشمند و بهبود مدیریت شهری استفاده کنیم.
مفهوم جامعه اطلاعاتی از دیگر موضوعاتی بود که معاون برنامه‌ریزی شهرداری مشهد به آن پرداخت و گفت: در گذشته در تعریف شهرها، مکان نقش مهمی در ارتباطات افراد داشت؛ مثلا دو همسایه به‌دلیل موقعیت مکانی نزدیک به هم، ارتباط فراوانی با هم داشتند. اما امروزه فضای مجازی نوع این ارتباط را به‌سمت رابطه غیرمکانی تغییر داده است. در شرایط فعلی، ارتباطات دیگر وابسته به مکان نیست و فضای مجازی جای آن را گرفته است. مدیریت شهری هم باید بتواند از روش‌های ارتباطی سنتی فاصله بگیرد و در این فضای جدید با شهروندان ارتباط برقرار کند. البته در این زمینه هم در حوزه فرستادن پیام، هم در حوزه دریافت پیام شهروندان، و هم در حوزه اعتمادسازی بین شهروندان و مدیران شهری، با چالش‌هایی رو‌به‌رو و به‌دنبال برطرف‌کردن آن‌ها هستیم.
او به نقش مهم فعالان فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی در کمک به مدیران شهری برای توسعه هوشمندسازی هم پرداخت و بیان کرد: فعالان فضای مجازی سفیران شهر هوشمند هستند؛ چون قبل از ما در این فضا حضور داشتند. مسلما حضور این افراد در‌کنار ما و نظرات و انتقادهای آن‌ها می‌تواند ما را در طی‌کردن مسیر درست برای ارتباط بهتر با شهروندان در بستر فضای مجازی یاری کند تا بتوانیم گام‌های سریع‌تر و بهتری در‌راستای هوشمندسازی شهر مشهد برداریم.