طرح «نجات آب» برای گذر از تابستان گرم مشهد کلید خورد

به گزارش شهرآرانیوز، ابر و باد و مه و خورشید و فلک دست در دست هم داده‌اند تا دشت تهی از آب مشهد یکی از گرم‌ترین و خشک‌ترین تابستان‌هایش را نظاره‌گر باشد. حال این روز‌های مشهد نه‌تن‌ها به نسبت دیگر کلان‌شهر‌های کشور که در خراسان‌رضوی هم تعریفی ندارد. کاهش ۷۰ درصدی حجم بارش‌های این شهر در سال آبی اخیر، مشهد را به پایین‌ترین رده فهرست شهر‌های بحران‌زده آبی استان که اغلب در دشت‌های ممنوعه یا ممنوعه بحرانی قرار دارند، کشانده است.

حفر چاه‌های بزرگ و کوچک، اجرای پروژه‌های آبی کلان و خرد و انتقال خطی آب از دور و نزدیک شاید در نگاه اول، راهگشای مشکل آبی این کلان‌شهر در درازمدت باشد، بدون توجه به مدیریت مصرف و اصلاح برخی از فرایند‌ها در نحوه تأمین و توزیع این مایع‌حیاتی نمی‌توان امیدی به حل ریشه‌ای بحران آب و سودای عبور از این بحران داشت. در این میان نگاهی که حداقل در مشهد با تعریف گزاره‌ای به نام «شهر دوستدار آب» آغاز شده است شاید بتواند نقطه عطفی در رسیدن به این آرمان باشد.

جمع آوری چمن‌ها در ۳۵ نقطه شهر

به گفته معاون محیط‌زیست و خدمات شهری شهردار مشهد، عنوان «شهر دوستدار آب» شروعی برای یک حرکت بزرگ در پاسداشت و نگهداشت منابع آبی این کلان‌شهر است که می‌تواند تأثیرات بسزایی را در چرخه تأمین و توزیع این مایع حیات‌بخش از خود برجای گذارد.

علی نجفی در گپ‌وگفتی با شهرآرا به اهتمام شهرداری مشهد برای مدیریت حوزه آب اشاره می‌کند و می‌گوید: کاهش بارندگی‌ها و تداوم خشک‌سالی‌های پیاپی، سبب کمبود آب در پشت سد‌ها و وقوع محدودیت‌های زیادی برای تأمین آن شده است که با این وضعیت باید تمامی دستگاه‌ها با همراهی شهروندان و زائران بارگاه نورانی رضوی در گذر از این بحران یاری‌رسان باشند.

وی اضافه می‌کند: تاکنون از سد‌های دوستی، طرق و کارده ۴میلیون مترمکعب تأمین منابع آبی داشته‌ایم، اما متأسفانه با توجه به اوضاع و نبود بارش لازم، ذخایر آبی این سد‌ها به حداقل رسیده است، به گونه‌ای که شاید نیاز آب شرب مشهد را هم به سختی بتوانیم تأمین کنیم.

معاون محیط‌زیست و خدمات شهری شهردار مشهد با اشاره به کار‌هایی که در حوزه مدیریت شهری برای عبور از بحران آب در حال انجام است، اظهار می‌کند: بر این مهم، سرفصل‌های مختلفی در دستورکار قرار گرفته است؛ از بازچرخانی آب تا تغییر پوشش‌های گیاهی پرآب‌طلب و از جداسازی آب‌شرب از غیرشرب برای آبیاری فضای‌سبز تا توسعه شبکه آبیاری درختان در زمره مهم‎‌ترین این اقدامات قرار دارد که شهر مشهد را در این‌باره متمایز از دیگر نقاط کشور کرده است.

وی از جمع‌آوری چمن‌ها و گیاهانی که مصرف آب بالایی دارند در ۳۵محور اصلی مشهد خبر می‌دهد و می‌گوید: قصد داریم با جمع‌آوری گونه‌هایی همچون چمن‌ها و گیاهان پرچینی شهر که به آبیاری بیشتر نیاز دارند، در حوزه مدیریت مصرف و همچنین تحقق شعار شهر دوستدار آب گام‌های مؤثرتری برداریم.

نجفی به برخی از گونه‌های مناسب با اقلیم مشهد اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: برخلاف ترون‌ها، پرچین‌ها از نوع برگ نو و زرشک، مصرف آب کمتری دارند که مترصد آن هستیم تا این نوع پوشش را در نقاط مختلف شهر گسترش دهیم. در کنار این موضوع در برخی از فضا‌های شهری همچون بعضی از لچکی‌ها و میدان‌های مشهد به جایگزینی احجامی همچون سنگ‌های رنگین اقدام شده است تا مصرف آب در این محدوده‌ها به درستی مدیریت شود.

وی با بیان اینکه بعد از جمع‌آوری، طرح‌هایی را جایگزین کنیم تا به منظر شهری آسیبی وارد نشود، می‌گوید: در آب‌نما‌ها نیز به دلیل تبخیر، حجم زیادی از آب اتلاف می‌شود و به همین دلیل آب‌نما‌ها و استخر‌های شهری به جز استخر‌های بوستان کوهسنگی و کمپ غدیر که دارای حجم مخزنی برای آبیاری فضای‌سبز محدوده خود هستند، برای تابستان امسال خالی از آب شده‌اند.

نیاز ۲۴.۵ میلیون‌مترمکعبی

اما دخل و خرج آب فضای‌سبز شهر مشهد چقدر است؟ آن‌طور که معاون مهندسی آب سازمان پارک‌ها و فضای‌سبز شهرداری مشهد می‌گوید: اکنون ۶‌هزار‌و‌۸۰۰‌هکتار فضای‌سبز در این شهر وجود دارد که برای سرسبز ماندن به حدود ۲۴ میلیون‌و ۵۰۰‌هزارمترمکعب آب نیاز دارند.

عبدا... سلطان احمدی این را هم می‌گوید که ۹۰ درصد این فضا توسط سامانه تحت‌فشار و با استفاده از جدیدترین امکانات موجود در این عرصه، آبیاری می‌شود و در ۱۰ درصد فضا‌های باقی‌مانده نیز اصولا امکان آبیاری شبکه‌ای وجود ندارد و باید از تانکر برای این منظور استفاده کنیم.

او فضای‌سبز شهر مشهد را یکی از بهترین فضا‌های سبز طبقه‌بندی‌شده بین کلان‌شهر‌های ایران می‌داند و می‌افزاید: براساس ماده ۲۲ قانون هوای پاک، شهرداری‌های شهر‌های بالای ۵۰ هزار نفر جمعیت موظف هستند با همکاری وزارت نیرو و ادارات منابع طبیعی شهرستان، سرانه فضای‌سبز خود را حداقل به ۱۵ مترمربع برسانند.

تولید و تأمین نهال موردنیاز گونه‌های با نیاز آبی کم، مقاوم و بومی بر عهده ادارات منابع‌طبیعی و عملیات کاشت، نگهداری و بهره‌برداری برعهده شهرداری‌ها بوده و وزارت نیرو هم به تأمین منابع آب موردنیاز از محل پساب شهر ذی‌ربط، مشروط به استفاده از روش‌های نوین آبیاری از سوی شهرداری موظف است.

معاون مهندسی آب سازمان پارک‌ها و فضای‌سبز شهرداری مشهد با بیان اینکه عمده آب موردنیاز فضای‌سبز این شهر از منابع غیرشرب تأمین می‌شود، اضافه می‌کند: اکنون با توجه به شرایط حساس آبی موجود به سمت استفاده از گونه‌های گیاهی کم‌آب‌طلب حرکت کردیم و سطوح چمن‌کاری در این شهر نیز به مقدار زیادی کاهش یافته است. انتقال آبیاری به ساعت‌های خنک روز و ارائه آموزش‌های لازم به کارکنان و پیمانکاران هم از کار‌های دیگری بود که در دستورکار قرار دادیم و همین کار‌ها سبب کاهش میزان مصرف آب در فضاهای‌سبز شهر شده است.
وی گذری به شبکه انتقال آب‌خام می‌زند و می‌گوید: مطالعات اجرای این شبکه در سال ۸۴ و عملیات اجرایی آن نیز از سال ۸۶ آغاز شده است و در حال‌حاضر ۴۵۰ کیلومتر طول دارد.

حتما بخوانید

آغاز اجرای گسترده طرح بهینه‌سازی فشار آب در مشهد

گرمای این روزهای مشهد را چگونه چاره کنیم؟

---

پروژه‌های ۱۰۰۰ میلیاردی

به گفته سلطان احمدی اقدامات زیربنایی مختلفی همچون پروژه اتصال پساب تصفیه‌خانه پرکندآباد به غرب مشهد با ۱۵ کیلومتر خط انتقال، احداث بزرگ‌ترین مخزن ذخیره آب فضای‌سبز و راه‌اندازی تصفیه‌خانه لوکال آزادی در دستورکار این مجموعه است که با اعتباری بالغ بر ۱۰۰۰ میلیاردتومان انجام می‌شود.

او همچنین به اقداماتی که تحت عنوان «زیرواسکیپ» در راستای منظرسازی فضای‌سبز مشهد انجام شده، اشاره می‌کند و می‌گوید: با اجرای این طرح که اغلب با پوشش‌های گیاهی کم‌آب‌طلب و همچنین استفاده از سنگ و ریگ‌های زنگی انجام می‌شود، تاکنون ۴۲ هزارمترمکعب در مصرف آب صرفه‌جویی کرده‌ایم.

جای خالی پساب

رئیس اداره نظارت بر فضای‌سبز شهرداری مشهد نیز بر این باور است که چند برابر نیاز فضای‌سبز شهری همچون مشهد را می‌توان از پساب حاصل از فاضلاب تولیدی این شهر تأمین کرد، اما آن‌طور که باید و شاید به این ظرفیت توجه نشده است. علی خدادادی حجم تولیدی فاضلاب شهر مشهد را حدود ۲۸۰ میلیون مترمکعب می‌داند و می‌گوید:

نیاز آبی فعلی فضای‌سبز این شهر چندین برابر کمتر از این میزان است و با تکمیل تصفیه‌خانه‌های موجود به راحتی می‌توان تا چند برابر نیازمان را در این حوزه برطرف کنیم. وی با اشاره به برخی از بهترین انواع گونه‌های کم‌آب‌طلب برای فضای‌سبز شهر مشهد، یادآور می‌شود: گیاهانی همچون سروکوهی، ارغوان، داغداغان، پسته وحشی، سرو‌های خزنده و برگ نو به دلیل سازگاری با اقلیم شهر مشهد می‌توانند جایگزین‌های خوبی باشند.

تمهید ویژه شهر برای عبور از بحران

فرماندار مشهد هم در گفتگو با شهرآرا با اشاره به وضعیت نامطلوب ذخایرآبی این شهر می‌گوید: با توجه به وضعیت فعلی ذخایرآبی، همه دستگاه‌های مربوط پای کار هستند تا خللی به تأمین آب زائران و مجاوران بارگاه رضوی وارد نشود.

محسن داوری با اشاره به اقدامات مدیریت شهری مشهد در حوزه اداره منابع آبی موردنیاز برای فضای‌سبز این شهر می‌افزاید: برای تأمین و عبور از بحران آب شهر مشهد، سه تصمیم کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت اتخاذ شده است؛ در اقدام کوتاه مدت، تلاشمان را بر استفاده از ظرفیت و منابع موجود همچون ایجاد یک منبع بزرگ برای ذخیره آب، بهره گرفتن از ظرفیت چاه‌های کشاورزی و اتصال چاه‌های دولتی به شبکه آب مشهد در صورت نیاز معطوف کرده ایم. به گفته او، انتقال آب از نقاط مرزی ترکمنستان و همچنین انتقال آب از دریای عمان به مشهد در زمره برنامه‌های میان مدت و بلند مدت مدیران آبی برای عبور از بحران آبی این شهرستان است.

گام فوق‌العاده مدیریت شهری برای حفاظت از آب

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد نیز در واکنش به فعالیت‌ها و اقدامات مدیریت این شهر برای حفاظت از آب دشت خشک و تفتیده مشهد، زبان به تحسین می‌گشاید و می‌گوید: گامی که شهرداری مشهد برای عبور از بحران کم‌آبی برداشته، فوق‌العاده است و همین که در یک دوره مدیریت شهری، واژه‌ای همچون «شهر دوستدار آب» بر سر زبان‌ها می‌افتد، حکایت از توجه و اهتمام ویژه مدیران آن به مسئله آب دارد.

حسین اسماعیلیان همچنین به برخی از اقدامات شهرداری مشهد برای کاهش مصرف آب فضای‌سبز شهر مشهد اشاره می‌کند و می‌افزاید: در نوروز امسال و از آن زمان تاکنون شاهد استفاده از سنگ‌های رنگی به جای پوشش چمن در بسیاری از نقاط شهر بودیم که همین موضوع سبب کاهش چشمگیر مصرف آب شد. وی با اشاره به وضعیت نامطلوب ذخایر آبی شهر مشهد ادامه می‌دهد: این اقدامات و تدابیر دوراندیشانه باید همچنان تداوم یابد تا این تابستان را نیز بدون مشکل تأمین آب پشت‌سر بگذاریم.

وی با ابراز تأسف از اینکه به سبب کاهش بارندگی‌ها در سال آبی اخیر، حجم ذخایر آب سطحی به ویژه در چهار سد تأمین کننده آب شهر مشهد به شدت کاهش پیدا کرده است، اظهار می‌کند: موجودی سد‌های دوستی، طرق، کارده و ارداک که منابع اصلی تأمین آب آشامیدنی مشهد به شمار می‌آیند، اکنون به ترتیب ۳۷، ۶.۳، ۶ و ۹ میلیون مترمکعب است که با حجم واقعی آن‌ها فاصله درخورتأملی دارد. مدیرعامل آبفای مشهد همچنین استفاده از پساب را یکی از بهترین راه‌ها برای تأمین آب بخش فضای‌سبز شهر مشهد می‌داند و می‌گوید: تمام تلاشمان را می‌کنیم تا با توسعه ظرفیت تصفیه‌خانه‌های فاضلاب شهر، چالش چندین ساله موجود در زمینه تأمین آب فضای‌سبز این شهر حل شود.

ببینید

کارتون | ۱۵۰۰ روستای خراسان رضوی در تأمین آب آشامیدنی مشکل دارند