درس‌های یک روز عظیم | درباره بشارت و هشدار برای روز قیامت

حمیده ذاکری | شهرآرانیوز؛ قرآن که به فرموده حضرت علی (ع) در کتاب نهج‌البلاغه، خطبه ۱۷۶ خیرخواهی است که هرگز خیانت نمی‌کند، منبع و مرجعی برای ماست تا به کمک آن، طرح زندگی خود را براساس دستورات الهی پایه‌ریزی کنیم. این کتاب آسمانی برای زندگی انسان، اندیشه و سبک ویژه‌ای را مطرح کرده و نام آن را حیات طیبه گذاشته است؛ به همین خاطر هر سوره و آیه این گنجینه گهربار شامل آموزه‌ها و دروسی است که باید برای زندگی دینی به آنها توجه و آنها را دنبال کنیم.

جزء سی قرآن کریم که مجموعه‌ای از سوره‌های کوتاه این منبع آسمانی است، به‌گفته مفسران و اهل تدبر در قرآن، حاوی آموزه‌هایی برای زندگی فردی و اجتماعی است. جزء سی قرآن کریم شامل ۳۷ سوره از سوره‌های کوچک قرآن است که غالبا در دوران بعثت و در مکه نازل شده‌اند. این جزء، از آیه یک سوره نبأ آغاز می‌شود و تا آیه ۶ سوره ناس ادامه دارد. در ادامه برخی آموزه‌های کلیدی این جزء را با کلیدواژه قیامت با هم مرور می‌کنیم. 

روزی که قطعا خواهد آمد

سوره قارعه صد‌ویکمین سوره و از سوره‌های مکی قرآن است که در جزء سی‌ام جای دارد. نام سوره از واژه «القارعه» در آیه اول گرفته شده که یکی از نام‌های قیامت و به معنای کوبنده است. سوره قارعه درباره قیامت و وقایع آن است و از پاداش کار‌های نیک و مجازات گناهان سخن می‌گوید. اگر هنگام تلاوت این سوره به معنای آیات آن توجه کنید، متوجه می‌شوید که از آغاز تا انتهای این سوره، قرآن کریم به شرح روز قیامت و احوال مردم در آن روز پرداخته است؛ روزی که اعمال انسان تعیین خواهد کرد که اهل بهشت یا دوزخ خواهد بود. 

تفسیرالمیزان، محور اصلی سوره را بیم و بشارت دانسته، درحالی‌که غلبه محتوای آن را انذار (بیم) برشمرده است. درحقیقت این سوره هشدار روشن خداوند است به انسان تا باتوجه‌به فرارسیدن وعده سخت قیامت، به فکر کارنامه اعمالش باشد و درکنار این هشدار به اهل خیر و ثواب که نامه اعمالشان با کار‌های خیر سنگین است، نوید بهشت را می‌دهد. در روایات آمده است هرکه این سوره را تلاوت کند، پرونده اعمالش در روز قیامت پربار خواهد بود.

تکذیبی که شوم است 

ماعون، سوره دیگری از جزء سی‌ام است که در مکه نازل شده و به شرح‌حال منکران قیامت پرداخته است. در تفاسیر، ویژگی‌هایی را که برای منکران قیامت آمده است، به‌عنوان ویژگی‌های بدکاران نیز ذکر کرده‌اند و به‌عنوان هشدار و تبذیری برای دوری از این ویژگی‌ها توجه شده است. در سوره ماعون، صفات و اعمال منکران قیامت در پنج مورد آمده و بیان شده است که این افراد به‌خاطر تکذیب این روز بزرگ، چگونه از انفاق در راه خدا، کمک به یتیمان و نیازمندان سر باز می‌زنند و اگر عبادتی به‌جای می‌آورند، به ریا آلوده است و از کار خیر اجتناب می‌کنند. 

قرآن کریم در این سوره، نخست پیامبر اکرم (ص) را مخاطب قرار داده و در ادامه به شرح احوال افرادی که قیامت را باور ندارند و رد می‌کنند، پرداخته و بی‌توجهی به فقرا و ریا در عبادت را از عواقب آن دانسته است و هشدار می‌دهد: «و نماز را سبک نشمارید و در به‌جا آوردن عبادات، ریاکار نباشید». (ماعون: ۵-۶).

تمام وسوسه‌های زمین 

سوره نازعات، هفتادونهمین سوره و از سوره‌های مکی قرآن است که در جزء سی‌ام قرار دارد. این سوره را به‌دلیل اینکه با سوگند خداوند به نازعات آغاز می‌شود، «نازعات» نامیده‌اند. نازعات یعنی فرشتگانی که جان‌ها را می‌گیرند. با این توضیح می‌توانید حدس بزنید که این سوره به مرگ و دنیای پس از آن یعنی معاد و قیامت خواهد پرداخت. در این سوره تأکید بر تحقق روز قیامت، با سوگند‌های متعدد همراه است و به سرنوشت نیکوکاران و بدکاران در این روز می‌پرداخته می‌شود و به داستان حضرت موسی (ع) و سرنوشت فرعون نیز اشاره کرده است. 

در آخر هم بر این مطلب تأکید می‌شود که کسی از زمان وقوع قیامت خبر ندارد. قرآن کریم با این یادآوری‌ها به ما چنین تذکر می‌دهد: «و هرکه از حضور در پیشگاه عزّ ربوبیت بترسید و از هوای نفس دوری جست...» (نازعات: ۴۰) و درحقیقت به ما می‌گوید که با تجسم حضور دربرابر پروردگار و پاسخگویی در روز قیامت، مراقب تمام وسوسه‌های زمینی و درخواست‌های زیان‌بار نفسمان باشیم.

در ادامه حتما بخوانید جشنواره قصه‌های قرآنی گامی در احیای سنت قصه‌گویی در فرهنگ ایرانی است

پاسخی که حتمی است 

نودونهمین سوره قرآن نیز در جزء سی‌ام قرار دارد؛ سوره‌ای با آیات کوتاه که به روز قیامت و نشانه‌های آن پرداخته است. نام این سوره، زلزله یا زلزال است و به اعتقاد بیشتر مفسران، از سوره‌های مدنی این جزء است. محتوای سوره زلزله بر سه محور است. نشانه‌های وقوع قیامت، شهادت زمین به اعمال آدمی در روز قیامت و تقسیم مردم به نیکوکار و بدکار. خداوند در این سوره بر دقیق و سخت و عادلانه بودن روز محاکمه در قیامت تأکید می‌کند. 

خداوند در این سوره قرآن کریم، همراه با برشمردن نشانه‌های روز قیامت تأکید می‌کند که در این روز، هر نیکوکار و بدکاری نتیجه اعمالش را خواهد دید: «هرکه به اندازه ذره‌ای خوبی و بدی کرده باشد، نتیجه‌اش را می‌بیند». (زلزال: ۷-۸) و این پیام مهمی برای همه ماست که متوجه باشیم هیچ عملی هرچند کوچک بدون پاسخ نخواهد ماند. در روایات آمده است سوره زلزله به‌منزله یک‌چهارم قرآن است و هرکه آن را تلاوت کند، گویی سوره بقره را تلاوت کرده است.