تماشاگران فوتبال در ایران سرمایه هستند یا دردسر؟

تماشاگران، همواره به‌عنوان سرمایه‌های اصلی فوتبال و سایر ورزش‌های عامه‌پسند مطرح می‌شوند؛ اما نگاهی به سابقه مسابقات داخلی، نشان می‌دهد که متولیان فوتبال، نه‌تن‌ها از این سرمایه‌های بالقوه به‌درستی استفاده نمی‌کنند، بلکه با مدیریت نادرست، زمینه رفتار‌های ناهنجار را در آنان فراهم می‌آورند. در میان رشته‌های مختلف ورزشی، فوتبال جایگاه برتری دارد. از سال ۱۹۶۰ که فوتبال دیگر به‌عنوان یک ورزش گروهی مطرح نبود و حیات اجتماعی یافت، توجه محققان ورزشی و روان‌شناس را به خود جلب کرد، تاجایی‌که فیلسوف مشهور ژان پل‌سارتر گفته است ویژگی‌های یک جامعه را در فوتبال آن کشور جست‌وجو کنید.
اما فوتبال تنش‌هایی دارد که از قبل، حین و پس از مسابقات مهیج، میان هواداران مختلف با یکدیگر و توسط آشوبگران یا اصطلاحا هولیگان‌ها رخ می‌دهد و بعضا باعث بروز حوادث تلخی می‌شود. در رابطه با این موضوع مهم که در کشور ایران نیز ابعاد گوناگونی پیدا کرده است، محققانی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز و واحد علوم و تحقیقات، پژوهشی را انجام داده‌اند که در آن پدیده هولیگانیسم در بین تماشاگران فوتبال مورد تبیین جامعه‌شناختی واقع شده است. این پژوهش جالب از طریق پرسش‌نامه و با مشارکت تماشاگران فوتبال تهران انجام شده است. طبق یافته‌های این مطالعه، محیط پیرامون، هیجانات کاذب، امکانات رفاهی و شخصیت برون‌گرا بر هولیگانیسم مؤثر هستند و امکان حرکت به‌سوی آن را فراهم می‌آورند. محققان این پژوهش معتقدند ۲ عامل محیط پیرامون و هیجانات کاذب تماشاگران فوتبال به‌طور مستقیم می‌تواند هولیگانیسم را در تماشاگران فوتبال ایجاد کند. همچنین عواملی مثل امکانات رفاهی و شخصیت برون‌گرا به شکل غیرمستقیم بر این موضوع اثر می‌گذارند.

راه‌های کنترل هولیگانیسم
رحمانی خلیلی و همکارش به‌عنوان محقق این پژوهش با توجه به نتایج، پیشنهاد‌هایی را برای کنترل بیشتر این موضوع ارائه داده‌اند. باشگاه‌های ورزشی، فدراسیون فوتبال و نظایر این‌ها، بایستی الگوی رفتاری مناسب را به طرف‌داران فوتبال جهت کنترل آن‌ها ارائه دهند. با توجه به اینکه نوجوانان و جوانان به اقتضای سن از نیروی هیجانی بالایی برخوردارند، مجاری تخلیه انرژی هیجانی لازم برای آن‌ها فراهم شود. برای مثال اجرای کنسرت با حضور یکی از خوانندگان محبوب. افزایش امکانات رفاهی موجود در استادیوم‌ها، یکی دیگر از کار‌های مهمی است که در کنترل خشم هواداران مؤثر است. آموزش به مأموران انتظامی و برگزاری کلاس برای کادر حفاظت از استادیوم‌ها جهت برخورد به‌دوراز تنش با تماشاگران بایستی در دستورکار قرار گیرد. برنامه‌ریزی اصولی برای نحوه ورود و خروج افراد و تماشاگران به استادیوم ورزشی، به‌طوری‌که هم شأن و منزلت افراد حفظ شود و هم کمترین تنش و برخورد ایجاد شود. فراهم‌سازی بستر‌ها و زیرساخت‌های مناسب برای حضور بانوان در استادیوم‌ها به شکل منطقی و با طی‌شدن فرایند زمان‌بر آن و راهکار اصولی و مدون باید مدنظر قرار گیرد.