مروری بر سه کتاب از جلیل عرفان‌منش که با تمرکز بر هجرت امام‌رضا(ع) نوشته شده‌اند

به گزارش شهرآرانیوز؛ جلیل عرفان منش همگام با فعالیت هایش در حوزه فیلم و سینما، همیشه به تحقیق و تفحص در حوزه تاریخ و فرهنگ ایران نیز مشغول بوده است. او از اعضای هیئت داوران چهارمین دوره از جشنواره بین المللی «سینما حقیقت» بوده و در بازه‌ای، معاونت امور آثار سینمایی و سمعی و بصری سازمان سینمایی کشور را برعهده داشته است.

عرفان منش که دکتری پژوهش هنر دارد، با دست گذاشتن روی شخصیتی مذهبی و محوری، چون امام رضا (ع)، به تألیف و نشر کتاب‌های متعددی دست زده است. ماحصل پژوهش‌ها در این حوزه، سه کتاب زیر بوده است که در ادامه، مختصری درباره آن‌ها توضیح داده شده است.

تأثیر معنوی هجرت امام رضا (ع) بر ایران

تازه‌ترین اثر عرفان منش در این زمینه «تأثیر معنوی هجرت امام رضا (ع) بر ایران»، نام دارد که ــ چنان که از عنوانش برمی آید ــ معطوف به تاریخ و جغرافیای ایران است و زندگی و زمانه امام رضا (ع) را در زمان هجرت به ایران و سکونت در اینجا روایت می‌کند.

مؤلف، در این مسیر، و برای واکاوی این واقعه و اثرات و تحولاتی که در زمینه‌های گوناگون اجتماعی و فرهنگی به دنبال آورده است، به مستندات تاریخی بسیاری رجوع کرده است که ضمن مطالعه اثر به نظر خواننده نیز می‌رسد.

عرفان منش در شرح و تفصیل این بازه تاریخی و متعلقات آن، درواقع، دست روی پیشینه فرهنگی ایران گذاشته و از تأثیر هجرت امام (ره) بر بستر فرهنگ و تمدن ایران سخن گفته است. البته او، در بخشی از این کتاب، به عقب‌تر نیز بازمی گردد و زمینه‌های تاریخی و سیاسی‌ای را هم که منجربه هجرت امام رضا (ع) به ایران می‌شود بررسی می‌کند.

در بیانی جزئی تر، تأثیر این واقعه بر شکل گیری و تحکیم هویت شیعی در ایران و گسترش معارف اهل بیت (ع) و ــ در ادامه آن ــ ایجاد یک پیوند عمیق میان مردم ایران و خاندان عصمت و طهارت (ع) از مباحثی است که پژوهشگر در این اثر به آن‌ها پرداخته است. او در این کتاب هجرت امام رضا (ع) را سرآغاز یک نهضت بیداری در ایران توصیف کرده است، چه اینکه معتقد است این هجرت، نه تنها قلوب ایرانیان را فتح کرد، بلکه پرچم ولایت را هم در این سرزمین استوار ساخت و زمینه گسترش فرهنگ و معارف اهل بیت (ع) را فراهم آورد.

«تأثیر معنوی هجرت امام رضا (ع) بر ایران» را نشر «فرهنگ مکتوب»، در ۲۲۶صفحه و با قیمت ۲۶۰هزار تومان، چاپ و منتشر کرده است.

جغرافیای تاریخی هجرت امام رضا (ع)، از مدینه تا مرو

«جغرافیای تاریخی هجرت امام رضا (ع)، از مدینه تا مرو» نام اولین اثر از این دست آثار عرفان منش است که نخست در دهه هفتاد، به همت انتشارات آستان قدس رضوی، «به نشر»، در مشهد به چاپ رسید، شرح سفری که از مبدأ هجرت امام رضا (ع)، مدینةالنبی، آغاز می‌شود و پس از طی مسیری (که به دستور و اجبار خلیفه وقت، یعنی مأمون، شروع می‌شود) به مرو در خراسان بزرگ منتهی می‌گردد.

هدف از این اثر ــ همان طور که روشن است ــ شناساندن و بازنمایی مسیر امام رضا (ع) و آن بخش از مناطق جغرافیایی است که ایشان طی عزیمت به خراسان از آن گذر کرده‌اند. عرفان منش، به این منظور، به نقشه‌ها و منابع کهن بسیاری رجوع کرده است. شاید بهتر باشد که بگوییم این اثر چنان نقشه راهی است برای هرآن کس که تمایل دارد با گذرگاه‌های امام رضا (ع) و جغرافیای سیاسی و اجتماعی آن‌ها در مسیر هجرت ایشان آشنا شود. کتاب از مقدمه و شش بخش اصلىِ «از مدینه تا بصره»، «از بصره تا فارس»، «از فارس تا یزد»، «از یزد تا خراسان»، «خراسان» و «ولایتعهدى» و دو بخش فرعی تشکیل شده است.

در ادامه حتما بخوانید روایت ایستادگی و مقاومت در زندگی امام رضا (ع) با دیوارنگاره تعاملی در حرم مطهر رضوی

همگام با امام رضا (ع) از مدینه تا مرو

«همگام با امام رضا (ع) از مدینه تا مرو»، درواقع، ویراست دوم اثر پیشین است، اما تغییرات گسترده آن، که با تغییر عنوان نیز همراه شده است، چنان کتابی جدید می‌نمایدش. بخشی از این تغییرات در رویکرد، و روش تحقیق و گردآوری رخ نموده‌اند. همان طورکه خود نویسنده توضیح داده است، «در ویرایش جدید، به سیر تکوینی و چگونگی دستیابی به مسیر هجرت امام رضا (ع) پرداخته می‌شود».

افزودن تاریخ محلی شهر‌هایی که امام رضا (ع) از آن‌ها عبور کرده‌اند یا در آن‌ها توقف نموده‌اند نیز از تغییرات این ویراست تازه است. یادداشت‌ها و تصاویری جدید نیز ضمیمه شده‌اند. مسئله بَرید و راه‌های او هم، با تمرکز بر جزئیاتی مثل تشکیلات برید که مخصوص امور حکومتی بود و به درد مردم نمی‌خورد، در این کتاب آمده است. این اثر در دهه ۹۰ و باز هم به همت انتشارات آستان قدس رضوی به چاپ رسیده است.