نحوه تعامل با معلولان جسمی حرکتی چگونه است؟

ملیحه ابراهیمی/شهرآرانیوز - دقیقه‌ها می‌گذرند. در یکی از معابر پرتردد، هر کسی در هیاهوی شهری مشغول کار و فعالیتی است. همه حواسم به رفتار آن خانم جوان با صندلی چرخ‌دار است که مدام افراد را زیر نظر دارد و انداز و ورنداز می‌کند تا در نهایت خواسته‌اش را بازگو کند. سرانجام از یک مرد سی‌وهفت‌هشت‌ساله که با دوستش در حال پیاده‌روی است تقاضا می‌کند که سر صندلی چرخ‌دار را بگیرند و از ۴ پله یک ساختمان شش‌طبقه بالا ببرند.

 

کافی است ساعتی از روز را که بیرون از خانه هستیم حواسمان را به برخی از افراد جامعه معطوف کنیم، آن‌هایی که هنوز برای سوار و پیاده شدن از وسایل حمل‌ونقل مشکلات عدیده دارند و حتی شرایط به گونه‌ای برایشان محیا نشده است که طول یک خیابان را بدون مانع قدم بزنند یا از عرض یک خیابان عبور کنند. این‌ها همان معلولان جسمی‌حرکتی هستند که آن‌چنان که می‌بایست از حقوق شهروندی برخوردار نیستند.

 

دکتر مسعود فیروزی، معاون امور توان‌بخشی اداره‌کل بهزیستی خراسان رضوی، که در این مطلب به مسائل روان‌شناختی افراد دارای معلولیت اشاره می‌کند می‌گوید: «این جمله درستی نیست که معلولیت محدودیت نیست. برعکس، در شرایط فعلی، معلولان شهر دارای محدودیت‌های فراوانی هستند. یک نابینا نابیناست و یک ناشنوا ناشنوا. هرکدام از این قبیل افراد باید با مشخصات و مختصات فردی‌شان در جامعه تعریف شوند. بدیهی است که یک فرد نابینا در مقایسه با یک فرد بینا به لحاظ دسترسی به فضا‌های شهری، شرایط برابری را تجربه نمی‌کند.» مشروح گفتگو با او را در ادامه باهم می‌خوانیم.

همه گیری بیماری کرونا و لزوم در خانه ماندن، فرصت خوبی است تا یادی کنیم از افراد دارای معلولیت، آن‌ها که عمری در خانه و تنهایی سپری کرده اند.
این افراد بسیاری از روز‌های سال یا سال هاست در چنین وضعیتی به سر می‌برند و اتفاقا بهانه خوبی است به سراغشان برویم و برای مدت ماندگاری بیشتر در خانه، از تجربیات و مهارت هایشان بهره‌مند شویم.

در این اوضاع کشور که با بیماری کووید ۱۹ گره خورده است، شبکه‌های مجازی پل ارتباطی خوبی با افراد دارای معلولیت هستند. از مشاوره‌های لازم گرفته تا برنامه‌های سرگرم کننده از جمله جشنواره مجازی کشوری «دامن قرار» برای معلولان فضایی محیا کرده است که دلنوشته‌های خود را در قالب داستان، شعر، طنز و ... به رشته تحریر آورند تا از خروجی آن‌ها مشکلاتشان را واکاوی کنیم و برای بهبود وضعیتشان چاره‌ای بیندیشیم.

هم اکنون برخورد با افراد دارای معلولیت مثل برخورد با دیگر افراد جامعه است البته با برخی تفاوت ها؛ رفتار‌های بد و ناشایستی که به نوعی آزاردهنده محسوب می‌شوند، از جمله رفتار‌های تحقیرآمیزی که خواه در قبال یک فرد معلول انجام شود، خواه یک فرد سالم. متأسفانه هنوز تمرینی برای پر کردن خلأ‌هایی موجود نکرد ه ایم. هنوز از این واقعیت دوریم که باید شرایطی برای رفاه حال افراد معلول محیا شود.

گاهی رفتار‌ها شاید از حوزه کلام و گفتار خارج شوند و به شکل دیگری بروز پیدا کنند. برای نمونه، وقتی فرد معلولی وارد جمعی می‌شود یا به یک مهمانی یا جلسه می‌رود و فضا برای او محیا نیست و چاره‌ای جز پای کار آمدن ۴ نفر که سر صندلی چرخ دار او را بگیرند نیست، این دسترسی پذیر نبودن محیط به نوعی به کرامت و استقلال فرد خدشه وارد می‌کند. مناسب نبودن شرایط ناخودآگاه زمینه تجسم رفتار‌های ناشایست را در فرد ایجاد می‌کند در حالی که افراد معلول انسان‌هایی هستند مثل افراد سالم، فقط با برخی تفاوت ها.

به طور کلی، فضا‌های اجتماعی‌ای که شرایط مطلوبی برای افراد معلول فراهم نمی‌کنند باعث بروز تفاوت‌ها در جامعه می‌شوند. دسترسی ناپذیری، مناسب سازی نشدن و نبود امکاناتی خاص که محدودیت‌ها را به حداقل برساند به وضوح مشاهده می‌شود. نقدی که به برخی خانواده‌ها وارد است، باید به افرادی اشاره کرد که وقتی ساخت وسازی می‌کنند، بدون در نظر گرفتن نیاز یک مهمان معلول که ممکن است از اقوام، آشنایان و دوستان باشد، به کوچک‌ترین امکانات بی توجهی می‌کنند، از یک توالت فرنگی ساده گرفته تا رمپ ورودی آپارتمان و ....

در نگاه کلان تر، وظیفه جامعه، مسئولان و فرهنگ اجتماعی است که شرایط را طوری مدیریت کنند که محدودیت‌ها به حداقل برسد. تا زمانی که مبلمان شهری، حمل ونقل عمومی، و ... مناسب سازی نشوند، رابطانی مختص افراد کم شنوا، ناشنوا و نابینا با سازمان‌ها در دسترس نباشند، و در نگاه خردتر، برای زیرساخت‌هایی مانند تلفن‌های ویژه ناشنوایان، راویان تلویزیونی برای نابینایان و ... بسترسازی نشود، همه محدودیت‌ها پابرجاست.

رسانه‌ها در این حوزه خیلی ضعیف عمل کرده اند. بیشتر اوقات اگر مناسبت تقویمی باشد، نگاهی به وضعیت افراد دارای معلولیت می‌اندازند. برای نمونه، کافی است معادل انگلیسی واژه دسترس پذیری را در ویکی پدیا جست وجو کنید. در پی یک جست وجوی ساده ۳۰ صفحه مطلب، ۹۰ منبع مرتبط، ۸۰ لینک با دنیایی از اطلاعات و یک فایل سی دقیقه‌ای صوتی پیش چشمتان باز می‌شود و آخرین تاریخ ویرایش به چند ساعت قبل برمی گردد. این در حالی است که اگر همین کلمه را به فارسی جست وجو کنید، در مجموع ۶ مطلب نیم خطی می‌بینید که هیچ منبعی تحقیقی اراده نکرده اند و آخرین بار بیش از ۹ ماه قبل ویرایش شده اند.

خوشبختانه با گذشت زمان، افراد دارای معلولیت مطالبه گران خوبی شده اند و سازمان‌های مردم نهاد به خوبی پای کار هستند. دستگاه هایی، چون شهرداری همکاری خوبی در این زمینه داشته اند و دولت نیز با برخی مصوبات از جمله طرح شهید رجایی، دستگاه‌های دولتی را موظف کرده است دسترس پذیری را اعمال کنند، اما هنوز خیلی کار‌های دیگر باید به سرانجام برسد.