محرم امسال عزاداری حرم تعطیل نیست | ۳ قرن با آیین‌های عزاداری در بارگاه رضوی

هر ساله سی‌ام ذی‌الحجه مسئولان حرم مطهر امام رضا (ع) برای ورود به ماه محرم اقدام به تعویض پوش ضریح و پرچم گنبد می‌کنند که این کار از سال ۸۷ در قالب یک مراسم باشکوه در رواق دارالعباده شروع شد. معاون اماکن‌متبرکه حرم مطهر رضوی در تشریح این مراسم ادامه می‌دهد: «مراسم اذن عزا سابقه طولانی دارد و در گذشته هیئت‌های مذهبی بر اساس یک سنت دیرینه، پیراهن مشکی عزا را در حرم مطهر امام رضا (ع) به تن می‌کردند و از حضرت اذن عزاداری می‌گرفتند. این مراسم به صورت پراکنده توسط هیئت‌ها بود تا اینکه برای اولین‌بار به صورت منسجم و ساماندهی شده از سال ۸۷ با حضور هیئت‌های مذهبی مشهد در رواق امام خمینی (ره) شکل گرفت و در چند سال اخیر این مراسم گسترش پیدا کرده و به صورت پخش زنده هم از رسانه ملی روی آنتن می‌رود.

اما در دو سه سال اخیر پیشنهاد بر این بود تا مراسم اذن عزا و تعویض پرچم و پوش ضریح در قالب یک برنامه اجرا شود که این تصمیم در روز آخر ذی‌الحجه به اجرا در می‌آید. در این مراسم یک شاعر و مداح حضور می‌یابد و سرود‌های آیینی خودش را می‌خواند. مداحی و سینه‌زنی باشکوهی هم انجام می‌شود و قبل از همه اینها، یک یا دو نفر از پیشکسوتان که در عرصه هیئت‌های مذهبی فعالیت دارند به دست تولیت آستان قدس رضوی مفتخر به دریافت شال عزا می‌شوند و این‌گونه عزاداری مضجع شریف امام مهربانی‌ها کلید می‌خورد».

 

همزمان با نخستین روز محرم‌الحرام آیین سنتی «صلا» یک ساعت پس از طلوع آفتاب آغاز می‌شود و خادمان این بارگاه ملکوتی در مقابل پنحره فولاد صحن انقلاب اسلامی حضور پیدا می‌کنند و از ساحت مقدس ثامن‌الحجج (ع) برای شروع مراسم عزاداری ماه محرم کسب اجازه می‌کنند. بنابر توضیح توکلی‌فریمانی، مراسم صلا سابقه دیرینه دارد و مردم مشهد هر ساله با اطلاع از این سنت قدیمی در حرم مطهر حضور می‌یابند تا از، ولی نعمت خود علی‌بن‌موسی‌الرضا (ع) رخصت عزا برای سیدالشهدا (ع) بگیرند. آستان قدس رضوی در سال‌های اخیر درصدد ساماندهی این مراسم با حضور خادمان امام رضا (ع) برآمد و اکنون جمعی از خادمان مداح، خادم‌یاران و کارکنان این آستان مقدس که آمادگی حضور در این مراسم را دارند، ثبت‌نام کرده و گزینش می‌شوند. پس از گزینش، افراد تقسیم می‌شوند تا بر فراز گلدسته‌های اماکن‌متبرکه و مسجد گوهرشاد حضور یابند. در این مراسم اشعار محتشم کاشانی بر فراز گلدسته‌ها قرائت می‌شود.

 

 

مراسم خطبه‌خوانی یکی از آیین‌های دیرینه حرم مطهر رضوی است که فقط شب عاشورا و شب شهادت امام رضا (ع) در صحن و سرای این بارگاه ملکوتی برگزار می‌شود. معاون اماکن‌متبرکه حرم مطهر رضوی در توضیح بیشتر می‌گوید: «در ابتدا سخنرانی آغازین مراسم خطبه‌خوانی در رواق دارالضیافه برگزار می‌شد و سپس از ابتدای دهه ۸۰ به رواق دارالحکمه انتقال یافت، اما در چند سال اخیر مراسم خطبه‌خوانی یاشکوه هر چه بیشتر با حضور تولیت و شخصیت‌های عالی آستان قدس رضوی، خدمه بارگاه منور رضوی، تشریف‌فرمایی تولیت‌های اعتاب مقدس، مهمانان استانی و کشوری در صحن انقلاب اسلامی برگزار می‌شود. خادمان، دربانان، کفشداران، فراشان و حفّاظ هر کدام در این صحن جایگاهی برایشان تعریف شده است».
توکلی‌فریمانی در ادامه به برنامه‌های اجرایی این مراسم اشاره می‌کند و می‌افزاید: ضلع شرقی صحن انقلاب اسلامی را در روز تاسوعا از ساعت ۱۴ شست‌وشو و سپس فرش می‌کنیم و سیاه‌پوشی ویژه داریم. شامگاه تاسوعا پس از اقامه نماز مغرب و عشا مراسم رسما با حضور تولیت آغاز می‌شود. شخص متولی داخل صحن یک دور کامل می‌زند و به تمام خادمان و مهمانان که گرداگرد صحن ایستاده‌اند، عرض تسلیت می‌گوید و آن‌ها را مورد تفقد قرار می‌دهد. این مراسم شامل قرائت قرآن، شمع‌گردانی حفّاظ و قرائت خطبه توسط خطیب یا مداح می‌شود. متن خطبه شامل حمد و ثنای پروردگارمتعال، ائمه‌معصومین (ع) و دعا به روح بلند امام خمینی (ره) و شهدا، آرزوی سلامتی رهبر معظم انقلاب، همه خدمت‌گزاران اسلام و همچنین واقفان، خادمان و زائران می‌شود.