سرای عزیزا... اف مشهد بازگشایی خواهد شد

المیرا منشادی| شهرآرانیوز؛ بعد از انتشار صحبت‌های برخی کسبه سرای تاریخی عزیزا... اف در شهرآرامحله هفته گذشته و اعتراضشان به روند کند اجرای پروژه مرمت و احیای این سرای قدیمی مشهد، شهردار منطقه ثامن همراه با فرماندار و جمعی از مسئولان شهری و میراث‌فرهنگی از این سرا بازدید کردند.

این بازدید در راستای بررسی چگونگی اجرای پروژه مرمت و احیا و همچنین قرارگرفتن در جریان آخرین تغییر و تحولات آن انجام شد و سرانجام طلسم امروز و فرداکردن‌های میراثی‌ها را شکست. بنا به گفته سیدفرهاد حجازی، شهردار منطقه ثامن، قرار است شهرداری منطقه به دستور شهردار مشهد، مبلغی را به منظور مساعدت در تامین مالی در اختیار میراثی‌ها بگذارد و بالاخره پس از کش‌وقوس‌های فراوان، این پروژه در آذر امسال به بهره‌برداری برسد. البته وفا ثابتی، مدیر پایگاه میراث‌فرهنگی ثامن، می‌گوید: «توافق انجام شده، اما درباره زمان‌بندی دقیق برای افتتاح سرا و دیگر موارد جزئی صحبتی نشده است.»، اما خبر خوب این است که این‌بار توافقات شهرداری منطقه و میراث‌فرهنگی زیر نظر شهردار و فرماندار مشهد صورت گرفته است و این دو مقام مسئول پیگیر مطالبات کسبه و افتتاح پروژه هستند.

پیرو گزارش هفته گذشته، با شهردار منطقه ثامن و نماینده میراث‌فرهنگی استان در منطقه گفتگو کردیم تا درباره گره کور این پروژه برایمان بگویند.

 

سال‌های قبل، مالکان سرا باتوجه‌به وضعیت مخاطره‌آمیز بنا، درخواست خروج از ثبت و تخریب آن را داشتند که درنهایت در جلسات مشترک با میراث فرهنگی و مسئولان شهری و استانی و قضایی مقرر شد با مشارکت سه‌جانبه میراث، مالکان و شهرداری، برای مرمت بنا اقدام شود.

شهردار منطقه ثامن در این‌باره می‌گوید: این بازار قدیمی همچنان پویا و فعال است و می‌توان گفت تنها تجارتخانه تاریخی مشهد است و کمترین فاصله را با حرم مطهر دارد. همچنین این سرا بر اساس موقعیتی که دارد، می‌تواند ظرفیت خوبی برای جذب گردشگر باشد.

فرهاد حجازی با اشاره به سابقه تاریخی این بنا و مشکلاتی که در سازه آن وجود دارد، ادامه می‌دهد: از ضعف‌های این بنای تاریخی، سازه و ساختار فنی آن است که اسکلت تمام‌چوبی دارد. این بنا به لحاظ استفاده غیراصولی و تغییراتی که کسبه و مالکان در آن ایجاد کرده‌اند، کمی فرسوده شد و به‌علت مقاوم‌نبودن دچار بحران شده است. به‌دلیل اهمیت این مکان تاریخی و نگرانی‌های سازمان میراث‌فرهنگی و شهرداری از وقوع حوادث ناگوار، برای مرمت و بازسازی این بنا اقدام شده است.

 

در اولین اقدام (مرداد ۹۸) قرار بر این شد که حیاط کوچک با مشارکت مالکان، میراث و شهرداری منطقه بازسازی و احیا شود. به اعتقاد حازی، اولین گره زمانی ایجاد شد که توافقات انجام شد، اما اعتباری برای اجرا‌ی پروژه نبود. همین موضوع باعث شد که پیمانکار آن‌چنان که باید و شاید نتواند کاری از پیش ببرد و به قول کسبه هفته‌ای یک‌بار تیشه‌ای به دیوار‌ها بخورد.

حجازی در این‌باره می‌گوید: شهرداری تاکنون ۴۰۰ میلیون تومان برای اجرای این پروژه کمک کرده است، ولی اطلاع دقیقی از میزان مشارکت مالکان و تأمین اعتبار میراث فرهنگی نداریم. با این حال، در آخرین بازدید شهردار مشهد (اسفند ۹۹) از این پروژه، به دستور دکترکلائی ۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان اعتبار از محل اعتبارات شهرداری مشهد برای اتمام این پروژه در نظر گرفته شده است. بر اساس گفته‌های شهردار منطقه ثامن، این اعتبار به تناسب پیشرفت کار به میراثی‌ها داده می‌شود: طبق توافق‌نامه قرار بر این است که مبلغ مساعدت و مشارکت شهرداری براساس پیشرفت فیزیکی و صورت‌وضعیت تأییدشده پیمانکار میراث فرهنگی به حساب میراث واریز شود.

 

حجازی در انتهای صحبت‌هایش خبر خوبی برای کسبه متضرر این سرا نیز دارد و می‌گوید: طبق صحبت‌های اولیه با میراث، قرار است این پروژه ظرف ۶ ماه، یعنی تا آذر افتتاح شود. در این بین از کسبه سرای عزیزا... اف که همیشه ما را یاری کرده‌اند نیز سپاسگزارم و درخواست می‌کنم تا زمان افتتاح این پروژه مانند همیشه پشتیبان ما باشند.

در گفت‌وگویی که با وفا ثابتی، نماینده میراث‌فرهنگی استان در منطقه ثامن داشتیم، او نیز گره کور کندبودن پیشرفت پروژه مرمت و احیای این پروژه تاریخی و هویتی محله پایین‌خیابان را نبود اعتبار و مشارکت‌نکردن کسبه این سرا بیان می‌کند. ثابتی در این‌باره می‌گوید: در توافق ابتدایی انتظار بر این بود که کسبه هم در این پروژه مشارکت کنند. زیرا سهم و آورده آن‌ها روی رونق کسب‌وکارشان و همچنین ارزش افزوده ملکشان تأثیر بسیاری داشت. کسبه در ابتدای کار از این موضوع استقبال کردند، اما در ادامه برای مشارکت تمایلی نداشتند. بر همین اساس میراث و شهرداری نیز مجبور شدند که جور سهم کسبه را نیز بکشند. علت پیشرفت کند این پروژه نیز همین موضوع بود. در این مدت ۲۳ ماه نیز ۲ بار با پیمانکار قرارداد بستیم، اما متأسفانه با او نیز به مشکل برخوردیم و قرارداد زودتر از موعد به پایان رسید. درواقع آن زمان که قول افتتاح هجده‌ماهه را دادیم، همه‌چیز منوط به تأمین اعتبار بود.

 

ثابتی از پای‌کارآمدن فرماندار و شهردار خبر می‌دهد و می‌گوید: بر اساس دستور شهردار مشهد، توافقی دوباره میان شهرداری منطقه و میراث‌فرهنگی امضا شده است و طبق این توافق قرار بر کمک به تأمین اعتبار ۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومانی شهرداری منطقه برای اتمام این پروژه است. این توافق نیز زیر نظر فرماندار مشهد امضا شده که پیگیر این پروژه است و به اطلاع کسبه نیز رسیده است.

کاروان‌سرای عزیزا... اف را شخصی به همین نام ساخته است. عزیزا... اف از نسل کلیمی‌هایی است که نادرشاه آن‌ها را برای توسعه مشهد از قزوین دعوت کرد. درواقع کاروان‌سرای او تجارتخانه‌ای برای صادرات محصولات مختلف بود. عزیزا... اف تاجر ثروتمند مشهدی بود، اما خیلی سال قبل از آنکه کلیمی‌ها مشهد را ترک کنند، این تجارتخانه را در سال ۱۳۴۷قمری به حاج غلامحسین سالم‌مشهدی واگذار کرد.

 

در زمان حاج غلامحسین این کاروان‌سرا محل رفت‌وآمد تاجران فرش و گلیم بود، سپس به تجارتخانه موادغذایی تبدیل شد و اکنون هم محلی برای خریدوفروش کالا‌های ایرانی و اجناس دست‌دوم خارجی است. کسبه می‌گویند از همان روزی که حاج غلامحسین این تجارتخانه را خرید، سقفش در حال ریزش بود و نیاز به بازسازی داشت. کسبه به علت اینکه اجازه تعمیرات نداشتند، به سازمان میراث‌فرهنگی اعلام کردند که سقف‌های این بنا نیاز به مرمت و بازسازی دارد. بعد از کش‌وقوس‌های فراوان و وعده‌های عملی‌نشده برای بازسازی و مرمت، سرانجام مرداد سال ۱۳۹۸ حیاط کوچک کاروان‌سرا برای بازسازی و مرمت پلمب و مغازه‌های آن تخلیه شد.