دل به دنیا نبندیم

در بیانات امیرمؤمنان (ع) به‌ویژه در نهج‌البلاغه جمله‌های زیادی در زمینه توضیح و تفسیر دنیا (چه درباره سرزنش دنیا چه لزوم بهره‌برداری و بهره‌مندی از آن) و آخرت به چشم می‌خورد. همان‌گونه که در خطبه ۲۰۳ نهج‌البلاغه، حضرت علی (ع) دنیا را محل عبور می‌نامد و آخرت را محل سکونت و قرار می‌داند. حقیقت این است که باید از این دنیایی که محل عبور است، برای محل سکونت خود در سرای آخرت نهایت استفاده و بهره را ببریم.

به تعبیر امام علی (ع)، انسان قبل از اینکه از دنیا برود باید از وابستگی و گرفتاری دنیوی، پیش از قبض روح، رها شده باشد. در غیر این صورت، در لحظه جدا شدن روح از بدن، جان کندن برایش مشکل می‌شود و شیطان همان را اسباب فشار و وسیله‌ای قرار می‌دهد که نتواند شهادتین را به زبان بیاورد.

از سوی دیگر، وقتی انسان به دنیا وابسته باشد، نمی‌تواند از این گذرگاه عبور کند و بر عکس، متوقف می‌شود. این در حالی است که بر خلاف آنچه فکر می‌کند، اگر اینجا را محل عبور بداند، راهش را به‌راحتی ادامه می‌دهد و به سمت محل ابدی خویش حرکت می‌کند.

هم‌چنین، توجه کنیم که وارثان کسی که از دنیا رفته یا اطرافیان آن‌ها این سؤال را می‌پرسند که چه چیزی باقی گذاشته است. آنچه در دیار باقی برای انسان چاره‌ساز است در این مهم خلاصه می‌شود که هر فردی مقداری از اموال خود را در راه قرض‌الحسنه، خیرات، صدقه جاریه وقف یا کار‌هایی در جهت دست‌گیری نیازمندان و یتیم‌ها خرج کند و در برابر کسی که از او خواسته‌ای دارد از انجام هیچ کاری دریغ نکند.

در غیر این صورت، ترس انسان از مرگ زمانی شدت می‌یابد که کاری برای آخرت نکرده باشد. برای نمونه، اگر کسی بخواهد از یک خانه خراب به مکانی آباد یا از یک منزل کوچک به فضایی بزرگ‌تر و با امکانات بیشتر برود، هرگز نمی‌ترسد و برای اسباب‌کشی لحظه‌ای درنگ نمی‌کند.

بر عکس، اگر بخواهد از خانه‌ای وسیع به یک خرابه یا پستو و زیرزمین نقل مکان کند، هر روز کار را عقب می‌اندازد و امروز و فردا می‌کند. به همین شیوه، اگر برای سرای آخرت خود چیزی بفرستیم و قبل از خروج روح از بدن، قلبمان به دنیا وابسته نمانده باشد، نگاه انسان روشن خواهد بود و ترسی از مرگ نخواهد داشت.

با این توصیف، پیشنهاد می‌شود انسان برای دلبسته نبودن به دنیا در کار‌های خیر و خوبی گام بردارد تا هم کاری هرچند کم برای کسی کرده باشد، هم اینکه این خیر رساندن سیر صعودی پیدا کند و از آن خسته نشود. برای نمونه، صدقه بدهیم، اما از مقدار کم شروع کنیم، ولی به طور مستمر و مداوم ادامه دهیم.