جراحت التیام‌ناپذیر!

یکی از موضوعاتی که در معارف دینی ما فراوان درباره آن گفته شده است، گناهانی است که انسان باید از آن‌ها دوری کند و گاهی این گناهان به عضوی از اعضای بدن نسبت داده می‌شود. در میان اعضایی از بدن که گناهانی به آن‌ها نسبت داده شده، بر زبان و گناهان زبانی بسیار تأکید شده است و احادیث بی‌شماری در این باب وجود دارد. برپایه روایات، بیشتر اهل جهنم کسانی هستند که با زبانشان و گناهانی که با آن کرده‌اند، در آنجا اسیر شده‌اند. در جمله معروفی آمده است که «زبان، جِرم و وزن کم و اندازه کوچکی دارد، اما جُرم آن زیاد است».

مردى خدمت پیامبر (ص) آمد و گفت: یا رسول‌ا...! مرا سفارشى کن. آن حضرت فرمودند: زبانت را نگه‌دار. (برای دومین‌بار) گفت: یارسول‌ا...! مرا سفارشى کن. پیامبر فرمودند: زبانت را نگه‌دار. (برای بار سوم) گفت: یا رسول‌ا...! مرا سفارشى کن. پیامبر بازهم فرمودند: زبانت را نگه‌دار. واى بر تو! آیا مردم را جز محصول و نتایج زبان‌هاى برنده و نیست‌کننده‌شان‏، چیز دیگری هست که آن‌ها را در آتش جهنم اندازد؟.

یکی از گناهان بزرگی که متعلق به زبان است، نیش زدن به دیگران و داشتن زبان آزاردهنده و تلخ است. در کتاب کنزالعمال آمده است: «رسول خدا (ص) فرمودند: المُسلِمُ مَن سَلِمَ المُسلمونَ مِن لِسانِهِ و یَدِهِ؛ مسلمان، شخصی است که مسلمانان از زبان و دست او آسوده باشند».

طبق این روایت معروف که با ادبیات مختلفی وارد شده است، در مسلمان بودن فردی که اهل نیش و زبان زدن به دیگران است و به این عمل زشت عادت دارد، شک و شبهه است، بلکه طبق این روایت شریف، پیامبر خدا (ص) او را در زمره مسلمانان نمی‌دانند. این گناه تاحدی برای انسان خانمان‌سوز و خطرناک است که امیرالمؤمنین (ع) از آن به خداوند پناه می‌برند و می‌فرمایند: «اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِی رَمَزَاتِ الالحَاظِ، وَسَقَطَاتِ الالْفَاظِ، وَ شَهَوَاتِ الْجَنَانِ، وَهَفَوَاتِ اللِّسَان؛ اى خدا! بیامرز مرا براى هر اشاره کنایه‌آمیزی که با گوشه چشم کردم و هر سخن نابجایی که از دهانم، بیرون جسته است و نیز خواهش‌هاى دل و لغزش‌هاى زبانم را».

نکته مهم دیگر این است که اثر زخم‌زبان، گاهی سال‌ها و حتی یک عمر در وجود یک شخص باقی می‌ماند، درحالی‌که زخم شمشیر‌ها و رد تیزی خنجر‌ها، زودتر از این‌ها بهبود می‌یابد. در روایات ما نیز همین مضمون وارد شده است که نبی اکرم (ص) می‌فرمایند: «فِتْنَه اللِّسَانِ أَشَدُّ مِنْ ضَرْبِ السَّیْفِ؛ فتنه زبان، سخت‌تر از ضرب شمشیر است».
در روایت دیگری وارد شده است که: «زَلّه اللِّسانِ أشَدُّ مِن جَرحِ السِّنانِ؛ لغزش زبان، بدتر از زخم سرنیزه است».

جا دارد انسان از این گناه به خداوند پناه ببرد؛ گناهی که در روایات ما موجب حبط اعمال و از بین رفتن اعمال خوب انسان و موجب عاقبت‌به‌شری و مرگ بد می‌شود. از امام‌باقر (ع) نقل شده است که: «هیچ انسانی جلوی مؤمنی به او طعنه نمی‌زند، جز اینکه به بدترین مرگ می‌میرد».

مرحوم علامه‌مجلسی (ره) در تفسیر این روایت می‌نویسد: «منظور از «بدترین مرگ» یا به اعتبار دنیاست، همانند غرق شدن، سوختن، خورده شدن به وسیله حیوانات درنده، یا به اعتبار آخرت است. به‌طورکلی یکی از دستورات قرآن به ما خوب صحبت کردن با دیگران است که فرمودند: قولوا لِلنّاسِ حُسْنا؛ با مردم به زبان خوش، سخن بگویید».

در روایات اهل‌بیت (ع) آمده است که هرطور دوست دارید دیگران با شما صحبت کنند، شما هم با آن‌ها صحبت کنید. اصلا آزار دادن دیگران، یکی از صفات بدی است که یک انسان می‌تواند داشته باشد و قبل از دین و ایمان، انسانیت اقتضا می‌کند که آدم از این کار زشت، بیزاری بجوید.