چگونگی رفتار با خانواده با نگاهی به سیره امام رضا (ع) | محبتی، کامل‌کننده ایمان

حمیده ذاکری | شهرآرانیوز؛ خانواده، محل امن و اسم رمز خوشبختی چندمیلیارد انسانی است که روی کره خاکی زندگی می‌کنند. مکانی که در آن از نظر عاطفی، اجتماعی و اقتصادی از یکدیگر حمایت می‌کنیم و هیچ‌کسی نمی‌تواند نقش پررنگ آن و روابطش را در سعادت دنیایی و اخروی ما کتمان کند. بر همین اساس واضح است که رسول خدا (ص) و ائمه اطهار (ع) به این کانون امن و انس، توجه ویژه داشته‌اند و آموزه‌های باارزشی در این زمینه را برای ما در سیره عملی و لسانی خود به یادگار گذاشته‌اند.

از امام رضا (ع) روایت است: «بنده مؤمن، هیچ بهره‌اى از دنیا نبرد، بهتر از همسر خوب و شایسته‌اى که هنگام حضور شوهر، مایه شادی‌اش باشد و در غیاب شوهر، نگهدار ناموس و مال او باشد.» (مسند الامام‌الرضا (ع)، ج ۲، ص ۲۵۶.) این کلام امام رضا (ع) به‌خوبی نقش و وظیفه همسران را نسبت به هم نشان می‌دهد. نقش و وظیفه‌ای که از تأمین امنیت عاطفی تا تأمین امنیت مالی گسترده است. در چهارشنبه‌ای دیگر به کلام و سیره علی ابن موسی الرضا (ع) تأسی کرده‌ایم تا از ایشان چگونگی رفتار با خانواده را بیاموزیم.

در ادامه حتما بخوانید همسرداری در اسلام؛ به هم محبت کنید

به نیاز‌های همسرتان توجه کنید

در مسائل خانواده دستورات برای نظافت و آراستگی ظاهر و ایجاد جذبه، متقابل است و این فکر که مرد نیازی به زینت ظاهر و رعایت نظافت ندارد، مورد قبول نیست. امام رضا (ع) به روابط بین زوج‌ها هم توجه داشتند و در حدیثی به مردان توصیه می‌کنند همان‌گونه که آراستگی و زیبایی را از زن خویش انتظار دارید، شما هم مرتب، تمیز و آراسته باشید تا همسرتان از شما دل‌زده نشود یا به غیرتمایل پیدا نکند. (بحارالانوار، ج ۷۳، ص ۱۰۰)

آن حضرت در حدیثی دیگر به نقل از پدران خود، نزدیک به همین مضمون فرمودند: «زنان بنى‌اسرائیل از عفت و پاکى دست برداشتند و این مسئله هیچ سببى نداشت جز آنکه شوهرانشان، خود را نمى‌آراستند.» سپس افزودند: «زن نیز از مرد همان را انتظار دارد که مرد از او دارد.»

حضورتان موجب امنیت باشد

امام رضا (ع) در خانه و نزد خانواده خودشان همه حسن و لطف بوده‌اند. در روایات متعددی بر آرامش و حسن خلق ایشان در خانواده تأکید شده است. ابراهیم بن عباس می‌گوید: هرگز شخصیتی برتر از امام رضا (ع) ندیدم، هرگز پای خویش را در مقابل هم‌نشین خویش دراز نمی‌کرد و پیش از او تکیه نمی‌داد. به خدمتگزاران دشنام نمی‌گفت، صدایش به خنده بلند نمی‌شد و همواره با غلامان و زیردستان خود کنار سفره غذا می‌نشست. (عیون اخبار الرضا: ج ۲، ص ۴۲۷)

درباره رفتار با فرزندان نیز ایشان احترام و محبت را به هم آمیخته‌اند. آنچنان که می‌دانیم آن حضرت، هیچ‌گاه نام فرزندش «محمد» را نمی‌برد، مگر با کنیه، به طور مثال می‌فرمودند: «ابوجعفر، برایم نامه نوشته است.»

مهربانی از صفات مؤمن است

مهربانی، نام و نشان امام هشتم (ع) شیعیان است. صفتی که در سیره عملی ایشان نیز پررنگ و برجسته است تا آنجا دارای اهمیت است که این امام همام، مهر و حسن خلق با خانواده را نتیجه تکامل ایمان دانسته و فرموده‌اند: «رسول خدا (ص) فرمودند: کسی که ایمانش برتر از دیگران است، اخلاقش نیکوتر و به خانواده‌اش مهربان‌تر است و من نسبت به خانواده خود، مهربان‌ترم.» (عیون اخبارالرضا: ج۲، ص ۳۸)

ایشان در فرمایش دیگری از قول رسول خدا (ص) می‌فرمایند: «نزدیک‌ترین شما به من در روز قیامت، کسی است که خوش‌خلق‌تر و برای خانواده خود بهترین باشد؛ بنابراین یکی از اصول اولیه که لازم است هر مسلمان به کار گیرد، خوش‌خلقی در جامعه و مهربانی و رأفت با خانواده است.» (عیون اخبارالرضا: ج ۲، ص ۳۸)

دختران نباید دچار سختی شوند

توصیه بعدی علی ابن موسی الرضا (ع) درباره فرزندان دختر در خانواده است. ایشان به تکریم دختران در خانواده در چند بُعد توجه داشته و در روایات متعددی به این موضوع پرداخته‌اند. امام رضا (ع) در حدیثی می‌فرمایند: «خداوند بزرگ نسبت به زنان مهربان‌تر از مردان است و مرد، زنی از محارم خویش را شاد نمی‌کند مگر آنکه خداوند او را در قیامت شاد خواهد کرد.» (الکافی، ج ۶، ص ۶)

آن حضرت در روایتی دیگر می‌فرمایند: «در خانه‌ای که نام فاطمه وجود دارد، فقر وارد نمی‌شود.» حتی ایشان در باب ازدواج، عبارت «کریمه» را برای دختران بیان می‌فرمایند و در موضوع خواستگاری، تأکید می‌کنند که در خواستگاری سه ویژگی دینداری، خوش‌اخلاقی و امانت‌داری مدنظر قرار گیرد تا دختر، پس از ازدواج دچار سختی نشود.

در ادامه حتما بخوانید نگاهی به برخی شاخص‌های رفتاری رسول خدا (ص) در خانواده براساس روایات و احادیث

احترام و سپاسگزاری با وجود اختلاف

احترام، کلید واژه دیگری است که در آموزه‌های حضرت رضا (ع) درباره خانواده آمده است. احترام و حرمت نگه‌داشتنی که بیشتر از هر شخصی باید نسبت به والدین در خانواده مدنظر قرار بگیرد. امام رضا (ع) درباره حد رعایت احترام و اطاعت از والدین می‌فرمایند: «نیکی به والدین واجب است گرچه مشرک باشند، ولی در معصیت خدا نباید آنان را اطاعت کرد.» (عیون اخبارالرضا، شیخ صدوق، ج۲، ص ۱۲۴)

این امام بزرگوار در حدیث دیگری درباره اهمیت سپاسگزاری از والدین فرموده‌اند: «بى‌تردید، خداوند عزّوجل انسان را به سپاسگزارى از خود، پدر و مادر، فرمان داده است. پس کسى که سپاسگزارِ پدر و مادرش نباشد، از خدا سپاسگزارى نکرده است. (عیون أخبار الرضا (ع): ج ۱، ص ۲۵۸)

رفاه خانواده برعهده شماست

همان‌طور که می‌دانیم بخشی از اهمیت خانواده در تأمین اقتصاد و معیشت اهل آن است. عالم آل محمد (ص) نیز در توصیه‌های خود به این امر مهم توجه داشته است. امام علی بن موسی الرضا (ع) فرموده‌اند: «هر کسی صبح کند در حالی که تنش سالم و خاطرش آسوده و معاشش تأمین باشد از مواهب یک زندگی مطلوب و آرام برخوردار است.» (من لایحضره الفقیه، ج ۴، ص ۴۱۹) 

امام رضا (ع) از پیروان خود می‌خواهند برای ایجاد گشایش در زندگی و رفاه اهل خانه بکوشند: «افرادی که از نعمتی برخوردارند باید بر زن و فرزند خود گشایش دهند.» (مجلسی، بحارالانوار: ج ۷۵، ص ۳۳۵) ایشان در اهمیت این موضوع فرموده‌اند: «شایسته است مرد بر اهل خانه (از لحاظ مخارج زندگی) گشاده‌دستی کند تا آنان مرگ او را از خداوند درخواست نکنند.» (من لایحضره الفقیه: ج ۲، ص ۶۸)