ورودی های پایانه مرزی مهران به ۱۴ مورد افزایش یافت حضور بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار زائر در حج ۱۴۰۴ نماز عید قربان را چگونه بخوانیم؟ اقامه نماز عید قربان در حرم امام‌رضا(ع) (۱۶ خرداد ۱۴۰۴) آیت‌الله علم‌الهدی در خطبه‌های باشکوه نماز عید قربان: مسئولان در برابر بدحجابی بی‌تفاوت باشند، مدیون خون شهدا هستند مراسم قرائت دعای عرفه در مشهد هم‌زمان با سراسر کشور برگزار شد + فیلم (۱۵ خرداد ۱۴۰۴) دعای عرفه از کدام شبکه‌های تلویزیونی پخش می‌شود؟ مناجات عرفه، کلاس درس امام شهیدان (ع) در یادآوری نعمات الهی دعای عرفه مقدمه‌ای برای قربانی نفس در عید قربان | غفلت از عرفه، ازدست‌دادن فرصتی ناب مراسم باشکوه دعای عرفه در حرم امام‌رضا (ع) امروز ، پنجشنبه (۱۵ خرداد ۱۴۰۴) ساعت ۱۵:۳۰ ۵۲ زائر ایرانی در عربستان بستری شدند (۱۴ خرداد ۱۴۰۴) اعمال مخصوص شب و روز عرفه پنج شب با امام(ره) | واکاوی ابعاد مغفول‌مانده یک رهبر تاریخ‌ساز در برنامه «رواق امام» ازدحام زائران کربلا در مرز مهران در آستانه روز عرفه + فیلم ۲۰ هزار لباس شیرخوارگان حسینی در حرم مطهر رضوی دوخته خواهد شد تولیت آستان قدس رضوی: ۳۶ سال زعامت رهبر معظم انقلاب، استمرار راه امام خمینی (ره) است انتشار برای اولین بار | دست نوشته شهید حاج قاسم سلیمانی درباره امام خمینی (ره) + عکس مردی که به وعده‌اش عمل کرد | روایت رئیس جمهور ونزوئلا از دیدار با شهید سلیمانی + عکس نشست تبیینی انتقال تجربه «پشت پرده» در مشهد برگزار شد| تمدن غرب در اختیار یهود+ فیلم بزرگداشت سالگرد ارتحال امام‌خمینی(ره) در بیش از هزار شهر و روستا‌های کشور | پوشش خبری برنامه توسط ۶ هزار خبرنگار
سرخط خبرها

نگاهی به نخستین چاه آب حرم امام‌رضا(ع) و چگونگی تأمین آب مورد نیاز زائران

  • کد خبر: ۳۰۳۷۲۲
  • ۱۴ آذر ۱۴۰۳ - ۱۰:۵۴
نگاهی به نخستین چاه آب حرم امام‌رضا(ع) و چگونگی تأمین آب مورد نیاز زائران
تأمین آب در حرم مطهر رضوی همیشه یکی از اساسی‌ترین دغدغه‌ها در حوزه تکریم زائران بوده است.

مرضیه ترابی | شهرآرانیوز؛ تأمین آب در حرم مطهر رضوی همیشه یکی از اساسی‌ترین دغدغه‌ها در حوزه تکریم زائران بوده است. شکل گرفتن شهر مشهد بر بستر اراضی روستای قدیمی سناباد و رشد سریع آن، باعث شده است که زیرساخت‌های آبی برای جمعیت روزافزون زائران و مجاوران کافی نباشد. به‌همین‌دلیل در طول تاریخ، افرادی مانند ابوالحسن‌عراقی‌دبیر، سوری‌بن‌معتز، امیرعلیشیر‌نوایی، نیرالدوله و‌... کوشیده‌اند با تزریق آب قنات‌های اطراف مشهد به محدوده حرم مطهررضوی و اطراف آن، مشکل تأمین آب را تا‌حدودی مرتفع کنند.

به‌دیگر‌سخن، تأمین آب مورد‌نیاز حرم مطهررضوی از طریق قنات، به‌عنوان یک فناوری کارآمد، بومی و با قابلیت توسعه مناسب، از همان ابتدا در دستور‌کار بوده است و اگر نمی‌توانسته‌اند اصل آب قنات را -مانند آنچه که نادرشاه در مورد آب قنات حصار گلستان انجام داد و آن را به داخل صحن کهنه آورد- به حرم مطهررضوی برسانند، با استفاده از وسایل قدیمی انتقال آب، از جمله سقا‌ها و گاری‌های آبکش، آب گوارا و با‌کیفیت را به این مکان مقدس می‌رسانده‌اند؛ با‌این‌حال، استفاده از این روش همیشه ممکن نبوده است. در برخی سال‌ها خشک‌سالی به‌سراغ مشهد و مناطق هم‌جوار آن می‌آمده و باعث افت آبدهی قنات‌ها می‌شده است. 

در این وضعیت، عملا نمی‌شده است روی قنات یا چشمه به‌عنوان منبع تأمین آب مورد‌نیاز در حرم مطهررضوی حساب کرد و مسئولان امر باید فکر دیگری می‌کرده‌اند. استفاده از چاه آب، از این زمان به‌عنوان یک راهکار جایگزین در دستور‌کار قرار گرفته است. مشهد به‌دلیل قرار گرفتن بر روی دشت آبرفتی و جلگه‌ای، ذخایر آب زیرزمینی مناسبی داشته که می‌شده است با حفر چاه به آنها دسترسی پیدا کرد. هرچند بهره‌برداری از آب چاه برای آب‌رسانی به خیل زائران کار ساده‌ای نبوده، اما از طرفی شیوه جایگزین دیگری هم وجود نداشته است.

نخستین چاه آب در حرم مطهررضوی

درباره اینکه اولین چاه آب در حرم مطهررضوی چه زمانی حفر شده، حرف و حدیث زیاد است. برخی می‌گویند نخستین‌بار بعد از اشغال ایران در شهریور سال‌۱۳۲۰‌خورشیدی، روس‌ها چاه عمیقی در نزدیکی میدان دقیقی (فلکه آب امروزی) حفر کرده‌‍‌اند و، چون خوب از آب درآمده و نیاز‌های مردم را رفع کرده است، مسئولان وقت آستان‌قدس پیشنهاد حفر چاه در محدوده حرم مطهررضوی را به نیرو‌های شوروی ارائه داده‌اند؛ به‌این‌ترتیب، نخستین چاه آب در حرم‌رضوی، حدود سال‌۱۳۲۴‌خورشیدی، در صحن موزه (رواق امام‌خمینی (ره) فعلی) حفر شده است. راویان این گزارش معتقدند که «نخستین‌بار روس‌ها در حرم مطهررضوی چاه حفر کردند و این‌چنین بود که برای اولین‌بار از ظرفیت آب زیرزمینی برای رفع نیاز‌های آبی زائران استفاده شد.»

هرچند که این روایت، روایت اشتباهی نیست، اما آوردن قید «نخستین» برای آن ناصواب به نظر می‌رسد. نگاهی به اسناد، عکس‌ها و نقشه‌های قدیمی حرم مطهررضوی که عموما مربوط به دوره قاجار و میانه عصر ناصری است، نشان می‌دهد که استفاده از چاه برای تأمین آب حرم‌مطهر از مدت‌ها قبل متداول بوده است.

عکسی از مسجد گوهرشاد در دوره قاجار وجود دارد که در آن، در ضلع جنوبی محدوده‌ای که به «مسجد پیرزن» شهرت داشته است، اتاقکی چوبی به چشم می‌خورد؛ اتاقکی که پس از تطبیق مکانی‌اش با نقشه حرم مطهررضوی در کتاب «مطلع‌الشمس» معلوم می‌شود که در‌واقع محل چاه آب مسجد گوهرشاد است؛ چاهی که هنگام بی‌آبی، از ظرفیت آن برای تأمین آب مورد‌نیاز زائران و نمازگزاران استفاده می‌شده است.

قرار گرفتن دهانه و چرخ چاه در محفظه چوبی، شاید به این دلیل باشد که دسترسی عمومی به منبع آب را محدود و اسباب بهداشت و امنیت را در این زمینه فراهم کنند. می‌دانیم که در عرضه آب آشامیدنی توسط سقا‌ها و به‌وسیله سنگاب‌ها نیز حداکثر تلاش می‌شده تا آب با واسطه به دست افراد برسد و آنها مستقیما به منبع اصلی دسترسی نداشته باشند.

با‌توجه‌به این مسئله، باید حفر نخستین چاه‌های آب در حرم مطهررضوی را مربوط به مدت‌ها قبل از سال‌۱۳۲۴‌خورشیدی بدانیم. اینکه چرا با وجود آگاهی از چاه مسجد گوهرشاد و شاید وجود چاه در مکان‌های دیگر حرم‌مطهر، ادعای حفاری روس‌ها در صحن موزه حفر نخستین چاه آب در نظر گرفته می‌شود، شاید در این مسئله ریشه داشته باشد که آن چاه، یعنی چاه صحن موزه، نخستین چاه عمیق حفر‌شده در حرم مطهررضوی بوده است؛ به هر‌حال، با گذشت زمان، شیوه‌های تأمین آب مورد‌نیاز در حرم مطهررضوی هم تغییر کرده و در دهه‌های بعد، از انشعاب آب شهری برای این کار استفاده شده است.

پیش از پیروزی انقلاب‌اسلامی، حرم مطهررضوی چهارده انشعاب آب شهری داشته است که بعد از پیروزی انقلاب‌اسلامی، به سه انشعاب اصلی آب تبدیل شده است؛ انشعاباتی که از مسیر بالاخیابان، پایین‌خیابان و خیابان تهران (امام‌رضا (ع)) آب مورد‌نیاز حرم مطهررضوی را به این مکان مقدس می‌رسانند.

گزارش خطا
ارسال نظرات
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
پربازدید
{*Start Google Analytics Code*} <-- End Google Analytics Code -->