میراث زنده «تیمچه حکاک‌ها» در مشهد

«تیمچه حکاک‌ها»، پهلو‌به‌پهلوی حرم مطهر بوده، در ضلع قبله «صحن فتحعلی‌شاه» یا «صحن نوی قاجاری». زائران، از زیر ایوان ساعت صحن که رد می‌شده‌اند، تیمچه حکاک‌ها پیش رویشان قرارداشته. این تیمچه هم مثل خود صحن، از بنا‌های قجری بوده است؛ ساخته‌شده به همت «میرزا فضل‌ا... وزیرنظام نوری». میرزا فضل‌ا...، برادر «میرزا آقاخان نوری» است، رقیب ناجوانمرد امیرکبیر که سرانجام، با دسیسه‌های فراوان توانست مقدمات عزل، تبعید و مرگ او را تدارک ببیند.

میرزا فضل‌ا...، اما بر عکس میرزاآقاخان، به دنبال آبادانی و توسعه و ترقی بود. او مدت کوتاهی به امر برادرش «به خدمت بقعه متبرکه و قبه مبارکه حضرت رضا (ع) و نظم خدام و ضبط موقوفات آن روضه عرش‌درجات» منصوب شد، اما در همان مدت کوتاه توانست منشأ خدمات فراوان و آبادانی بسیار بشود.

او، به‌ویژه کوشید تا وضعیت بازار‌های اطراف حرم مطهر را سامان بدهد. میرزافضل‌ا... وزیرنظام، سرایی در ضلع جنوب غربی صحن کهنه بنا کرد که بعد‌ها به «بازار وزیرنظام» معروف شد و تا همین دهه‌های اخیر باقی بود، جایی که حالا ضلع شمالی صحن جمهوری اسلامی است.

تیمچه حکاک‌ها را هم وزیرنظام ساخت تا نگین‌تراش‌ها هم که از پیشه‌های تاریخی اطراف حرم بودند، سامانی بیابند. حجره‌های تیمچه در هر دو طبقه، در اختیار نگین‌تراش‌ها بود. آنها عمدتا به خاطر تراش فیروزه، به «فیروزه‌تراش‌ها» هم مشهور بودند.

در ادامه حتما بخوانید شاه‌مقصود‌های فلکه دوم گلشهر

نوسازی‌های اطراف حرم که آغاز شد، فیروزه‌تراش‌ها پراکنده شدند، حتی ساخت بازار رضا (ع) هم آن‌قدر‌ها نتوانست آنها را دور هم جمع کند. در بازار رضا (ع) همه پیشه‌های اطراف حرم در کنار هم، حجره داشتند و دارند. فیروزه‌تراش‌ها جایی برای خودشان نداشتند تا اینکه «پاساز فیروزه» بنا شد.

«پاساژ فیروزه» در چهارراه شهدا، میراث‌دار پیشه تاریخی نگین‌تراشی و انگشترفروشی است. پاساژ، یک دهه پس از بازار رضا (ع) ساخته شده و معماری‌اش، یادآور معماری تاریخی تیمچه‌هاست. بازاری سرپوشیده با حجره‌هایی نه‌چندان بزرگ. این بازار هم از بازار‌های سنتی مشهد است، جایی که می‌شود از پشت ویترین حجره‌های آن، یکی از تاریخی‌ترین پیشه‌های این شهر را تماشا کرد.

بنا، چند باری مرمت و بهسازی شده و حالا مشاغل دیگر هم پایشان را به پاساژ باز کرده‌اند، اما هنوز هم می‌شود بهترین شجر‌ها و عجمی‌ها و عقیق‌ها را همین‌جا پیدا کرد. پاساژ فیروزه هنوز هم، میراث زنده تیمچه حکاک‌ها و پیشه فیروزه‌تراشی است.