دیابت نوع ۵، بیماری تازه‌شناخته‌شده!

به گزارش شهرآرانیوز، با شناسایی دیابت نوع ۵ به‌عنوان شکلی تازه از این بیماری، نگاه علمی به دیابت گسترده‌تر شده و ضرورت تفکیک انواع آن برای درمان مؤثر بیش از پیش آشکار شده است.

فدراسیون بین‌المللی دیابت (IDF) به‌تازگی «دیابت نوع ۵» را به‌عنوان یک نوع جدید و مستقل از دیابت به‌رسمیت شناخته است؛ نوعی که بیش از همه در کشور‌های کم‌درآمد دیده می‌شود و به سوءتغذیه در دوران کودکی مرتبط است. این تصمیم علمی بار دیگر تأکید می‌کند که دیابت فقط یک بیماری نیست، بلکه طیفی از وضعیت‌های گوناگون است که همگی باعث افزایش قند خون می‌شوند، اما علت‌های متفاوتی دارند.

در حالی که معمولاً تنها دو نوع اصلی دیابت شناخته شده‌اند (نوع ۱ و نوع ۲)، واقعیت این است که بیش از دوازده نوع مختلف از این بیماری وجود دارد که هرکدام منشأ، سازوکار و درمان متفاوتی دارند. در ادامه نگاهی جامع به انواع مختلف دیابت، از نوع کلاسیک تا اشکال نادر و تازه‌شناخته‌شده خواهیم داشت.

دیابت نوع ۱: حمله سیستم ایمنی به بدن

دیابت نوع ۱ در اثر واکنش خودایمنی بدن رخ می‌دهد؛ به‌گونه‌ای که سیستم ایمنی به اشتباه به سلول‌های تولیدکننده انسولین در پانکراس حمله می‌کند. این نوع دیابت ممکن است در هر سنی، از کودکی تا کهنسالی، بروز پیدا کند. برخلاف تصورات رایج، دیابت نوع ۱ هیچ ارتباطی با سبک زندگی یا رژیم غذایی ندارد. عوامل ژنتیکی و محرک‌های محیطی (مانند برخی عفونت‌های ویروسی) از مهم‌ترین عوامل بروز این نوع دیابت هستند.

در ادامه حتما بخوانید دیابت نوع یک در بزرگسالان، خطر خاموش برای قلب و طول عمر

درمان دیابت نوع ۱ بر پایه تزریق مادام‌العمر انسولین است؛ به‌صورت تزریقات روزانه یا استفاده از پمپ انسولین. در برخی موارد خاص، پیوند سلول‌های تولیدکننده انسولین از اهداکنندگان فوت‌شده می‌تواند به کاهش تعداد تزریق‌ها کمک کند یا حتی نیاز به انسولین را به‌طور کامل برطرف کند. همچنین، تعداد اندکی از بیماران از درمان‌های نوین پیوند سلول‌های بنیادی بهره‌مند شده‌اند که در مواردی باعث بهبود چشمگیر شده است. البته این درمان‌ها همچنان نیاز به دارو‌های سرکوب سیستم ایمنی دارند و هنوز در دسترس عمومی نیستند.

دیابت نوع ۲: شایع‌ترین شکل دیابت

دیابت نوع ۲ رایج‌ترین نوع دیابت در سراسر جهان است و معمولاً با شاخص توده بدنی (BMI) بالا مرتبط است. با این حال، افراد با وزن طبیعی نیز می‌توانند دچار این نوع دیابت شوند، به‌ویژه اگر زمینه ژنتیکی قوی وجود داشته باشد. برخی گروه‌های قومی مانند آسیایی‌های جنوبی، آفریقایی‌ها و افراد با تبار کارائیبی در معرض خطر بیشتری هستند. درمان این نوع دیابت بر پایه افزایش ترشح انسولین از پانکراس یا بهبود حساسیت بدن به انسولین است. دارویی مانند متفورمین که صد‌ها میلیون نفر در سراسر جهان از آن استفاده می‌کنند، با کاهش تولید قند در کبد و بهبود واکنش سلول‌ها به انسولین، قند خون را کنترل می‌کند.

تاکنون ده‌ها داروی مختلف برای مدیریت دیابت نوع ۲ توسعه یافته‌اند. انتخاب درمان مناسب برای هر فرد به‌صورت شخصی‌سازی‌شده، اثربخشی درمان را به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهد. نکته مهم دیگر اینکه تغییر سبک زندگی نیز می‌تواند باعث بهبود یا حتی بازگشت بیماری شود. در یک مطالعه، رژیم کم‌کالری (حدود ۸۰۰ کالری در روز) به مدت یک سال باعث شد ۴۶ درصد شرکت‌کنندگان بهبود قابل‌توجهی در وضعیت دیابت خود تجربه کنند.

دیابت بارداری

این نوع دیابت که معمولاً بین هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ بارداری ظاهر می‌شود، نتیجه تغییرات هورمونی است که حساسیت بدن به انسولین را کاهش می‌دهند. عوامل خطر آن شامل اضافه‌وزن، سابقه خانوادگی دیابت یا داشتن نوزاد بزرگ‌جثه در بارداری قبلی است. زنان با تبار خاورمیانه‌ای، آسیای جنوبی و آفریقایی-کارائیبی نیز بیشتر در معرض این نوع دیابت قرار دارند. افزایش سن نیز با کاهش حساسیت به انسولین همراه است. درمان دیابت بارداری می‌تواند شامل تغییرات رژیم غذایی، ورزش، دارو‌های خوراکی یا تزریق انسولین باشد.

دیابت‌های نادر

در کنار انواع شناخته‌شده، دست‌کم ۹ نوع دیابت نادر وجود دارد که برخی منشأ ژنتیکی دارند و برخی دیگر ناشی از درمان‌های پزشکی هستند.

دیابت نوزادی (Neonatal Diabetes): این نوع دیابت از روز‌های نخست زندگی بروز می‌کند و معمولاً با جهش‌های ژنتیکی خاصی در ترشح انسولین مرتبط است. برخی بیماران همچنان توانایی تولید انسولین را دارند و می‌توانند با دارو‌های خوراکی کنترل شوند.

دیابت بلوغ جوانان (MODY): نوعی دیگر از دیابت ژنتیکی است که معمولاً در نوجوانی یا ابتدای بزرگسالی بروز می‌کند. چندین نوع مختلف از این دیابت وجود دارد که برخی با نحوه جذب قند توسط سلول‌های پانکراس و برخی دیگر با رشد نرمال پانکراس مرتبط هستند.

دیابت نوع ۳ c: این نوع بر اثر آسیب فیزیکی به پانکراس ایجاد می‌شود؛ مثلاً پس از جراحی برداشتن بخشی از پانکراس یا در پی التهاب پانکراس (پانکراتیت). افرادی که دچار سرطان پانکراس یا فیبروز کیستیک هستند نیز در معرض این نوع دیابت قرار دارند. تقریباً یک‌سوم مبتلایان به فیبروز کیستیک تا سن ۴۰ سالگی به دیابت دچار می‌شوند.

دیابت نوع ۵: دیابتی ناشی از سوءتغذیه

در تازه‌ترین طبقه‌بندی، دیابت نوع ۵ به‌عنوان نوعی دیابت مرتبط با سوءتغذیه در دوران کودکی شناسایی شده است. این نوع دیابت بیشتر در کشور‌های کم‌درآمد مشاهده می‌شود و تخمین زده می‌شود که بین ۲۰ تا ۲۵ میلیون نفر در جهان به آن مبتلا باشند. در این نوع دیابت بیماران، وزن پایین و کمبود انسولین دیده می‌شود، اما منشأ آن برخلاف دیابت نوع ۱ خودایمنی نیست. در واقع، در دوران رشد (بارداری یا کودکی) بدن فرد مواد مغذی کافی برای رشد طبیعی پانکراس دریافت نکرده است.

مطالعات حیوانی نشان داده‌اند که رژیم غذایی کم‌پروتئین در دوران بارداری یا نوجوانی می‌تواند رشد ناقص پانکراس را به‌دنبال داشته باشد. کوچک بودن اندازه پانکراس با کاهش ظرفیت تولید انسولین و افزایش خطر ابتلا به دیابت مرتبط است. دیابت مفهومی گسترده‌تر از تصور عمومی دارد. از اختلالات خودایمنی و ژنتیکی گرفته تا پیامد‌های سوءتغذیه یا جراحی، همه می‌توانند منجر به افزایش قند خون شوند. شناخت دقیق نوع دیابت برای ارائه درمان مناسب امری حیاتی است.

منبع: همشهری