موقوفات گوهرشاد و عبدالله رضوی الگویی موفق در زنجیره تولید غذایی
موقوفات گوهرشاد و عبدالله رضوی با اجرای طرح‌های نوآورانه از احیای قنات تاریخی و ایجاد استخر‌های ذخیره‌سازی آب تا پرورش دام سبک، تولید خوراک دامی، اصلاح نژاد دام کردی، توسعه باغات کم‌آب‌بر و پرورش ماهی، توانسته است «زنجیره کامل تولید» را محقق کند.
به گزارش شهرآرانیوز، موقوفه گوهرشاد به‌عنوان یکی از مجموعه‌های پیشرو در بهره‌گیری از ظرفیت‌های کشاورزی و دامپروری، طی سال‌های اخیر با اجرای طرح‌های گسترده و نوآورانه در سایت فیانی شاندیز، رویکردی تازه در مدیریت منابع، تولید پایدار و اشتغال‌زایی ترسیم کرده است. این مجموعه با اتکا به احیای قنات ۶۰۰ساله، ایجاد زیرساخت‌های نوین آبیاری، پرورش دام و ماهی، اصلاح نژاد دام بومی و توسعه کشت‌های کم‌آب‌بر، توانسته زنجیره‌ای کامل از تولید تا عرضه محصول را شکل دهد؛ زنجیره‌ای که علاوه بر تأمین بخشی از نیاز‌های بازار، الگویی برای کشاورزی دانش‌بنیان و دامپروری اقتصادی در خراسان و کشور به شمار می‌رود.
محمدرضا جنگی، سرپرست بهره‌وری اقتصادی موقوفه گوهرشاد، در بازدید از سایت فیانی واقع در منطقه شاندیز، درباره اقدامات گسترده این مجموعه در حوزه کشاورزی و دامپروری توضیحاتی ارائه کرد. او با اشاره به مساحت ۱۳۰ هکتاری زمین‌های این سایت و اهمیت موقعیت استراتژیک آن، تأکید کرد که هدف مجموعه، تحقق «زنجیره کامل تولید» از مرحله کشت و پرورش تا عرضه محصول به مصرف‌کننده است.
احیای قنات تاریخی و ذخیره‌سازی منابع آب
جنگی در ابتدای سخنانش به موضوع آب به‌عنوان رکن اساسی فعالیت‌های کشاورزی و دامپروری اشاره کرد و گفت: این زمین دارای قناتی با قدمتی بیش از ۶۰۰ سال است که مادرچاه آن در باغ بیلدر و در فاصله حدود پنج‌کیلومتری قرار دارد. در دو سال اخیر، عملیات لایروبی و نوبَرسازی این قنات انجام شد که دبی آب آن دو تا دوو‌نیم برابر افزایش یافت.
ذخیره‌سازی ۹۲ هزار مترمکعب آب و پرورش ماهی کپور
او افزود: در ادامه، دو استخر ذخیره آب با ظرفیتی بیش از ۹۲ هزار مترمکعب ایجاد شد که علاوه بر تأمین آب شبکه‌های آبیاری بارانی و قطره‌ای، برای پرورش ماهی کپور نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
دامداری سبک در سالن ۲۴۰۰ متری با ۱۵۰۰ رأس مولد
سرپرست بهره‌وری اقتصادی موقوفه گوهرشاد، به بخش دامپروری اشاره کرد و توضیح داد: سالن دامداری با مساحت ۲۴۰۰ مترمربع احداث شده که اکنون بیش از ۱۵۰۰ رأس دام مولد سبک در آن نگهداری می‌شود. در این مجموعه تلاش شده محصول به‌صورت خام عرضه نشود؛ بلکه فرایند از کشت ذرت علوفه‌ای تا برداشت، سیلوکردن و بسته‌بندی خوراک دام به‌طور کامل انجام شود.
به گفته او، این زنجیره منجر به تولید سالانه ۳۰۰۰ تن ذرت علوفه‌ای بسته‌بندی‌شده و حدود ۶۰ تُن گوشت قرمز می‌شود که به بازار عرضه می‌گردد.
توسعه فعالیت‌ها در دیگر سایت‌های موقوفه
جنگی افزود: علاوه بر سایت فیانی، موقوفه گوهرشاد دو سایت دیگر در محسن‌آباد و روستای کاهو دارد که در آن‌‌ها بیشتر بر تولید محصولات باغی و شیلات تمرکز شده است. سالانه حدود ۶۰ تُن ماهی و نزدیک به ۱۰۰ تُن میوه در این دو سایت تولید و روانه بازار می‌شود.
اصلاح نژاد دام کردی و افزایش چندقلوزایی
یکی از مهم‌ترین اقدامات انجام‌شده در این مجموعه، اصلاح نژاد دام سبک بومی خراسان موسوم به «دام کردی» است. جنگی دراین‌باره گفت: این دام به‌طور طبیعی مقاوم به بیماری‌ها و سخت‌زایی است. با همکاری مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی، روی اصلاح ژنی آن کار کردیم و اکنون حدود ۶۰ درصد دام‌ها دوقلوزا و ۲۰ تا ۳۰ درصد سه‌قلوزا هستند. این موضوع می‌تواند زیان‌ده‌بودن دامداری سبک را برای دامداران با سرمایه محدود جبران کند.
او افزود: برای رفع مشکل کمبود شیر این دام‌ها، نژاد اسپانیایی موسوم به «اصف» وارد شده تا در کنار اصلاح نژاد، بهره‌وری نیز افزایش یابد.
خار شتری، گیاهی دیم که ۷برابر یونجه، پروتئین دارد
جنگی در ادامه درباره تولید خوراک دام توضیح داد: یکی از اصلی‌ترین محصولات ما ذرت علوفه‌ای است که علاوه بر تأمین خوراک دام‌های مجموعه، به‌طور گسترده در بازار عرضه می‌شود. پیش‌بینی ما برای امسال تولید حدود ۱۰ هزار تن ذرت علوفه‌ای در استان است. این میزان می‌تواند قیمت‌های کاذب ناشی از دلالی را بشکند و هزینه خوراک دامداران را کاهش دهد.
وی همچنین به کاشت محصول دیم «خار شتری» اشاره کرد و گفت: خار شتری بدون نیاز به آبیاری رشد می‌کند و پروتئین آن هفت‌برابر یونجه است. این محصول که تاکنون کمتر مورد توجه قرار گرفته، اکنون به‌عنوان خوراکی ارزشمند برای دام‌های سبک استفاده می‌شود و به‌طور بومی هزینه‌های تولید را کاهش داده است.
چشم‌انداز آینده
سرپرست بهره‌وری اقتصادی موقوفه گوهرشاد در پایان خاطرنشان کرد: تمامی این اقدامات در راستای خدمت به جامعه، کمک به دامداران و توسعه اقتصاد کشاورزی و دامپروری در خراسان انجام می‌شود. امیدواریم با تکمیل این زنجیره تولید، علاوه بر تأمین نیاز‌های بازار، الگویی موفق برای سایر تولیدکنندگان در کشور ارائه دهیم.
جنگی در ادامه سخنان خود با اشاره به رویکرد‌های جدید در حوزه کشاورزی و دامداری مجموعه، اظهار داشت: علاوه بر فعالیت‌هایی که امروز مشاهده کردید، بخش مهمی از برنامه‌های ما به توسعه زراعت با محوریت محصولات کم‌آب‌بر اختصاص دارد. در این زمینه به‌ویژه کاشت گیاهانی همچون آنقوزه را دنبال می‌کنیم که علاوه بر ارزش صادراتی، در صنایع داروسازی نیز کاربرد گسترده‌ای دارد. این محصول به دلیل مصرف بسیار اندک آب، جایگزین مناسبی برای محصولات پرمصرفی، چون گوجه‌فرنگی، هندوانه و خربزه است که به‌تدریج از الگو‌های کشت ما حذف خواهند شد.
وی با اشاره به اقدامات مجموعه در حوزه باغداری افزود: در بخش باغات نیز سیاست ما حرکت به سمت درختان کم‌آب‌بر همچون توت و عناب اوکراینی است. امسال با کاشت ۲۵۰ اصله نهال توت، یک سالن نوغان‌داری فعال شد که حدود ۱۵ نفر در بازه ۴۵روزه فروردین و اردیبهشت در آن مشغول به کار بودند و محصول آن به تولید پیله ابریشم منجر شد. این پیله‌ها سپس به شهرستان‌های مبدأ منتقل شدند تا فرآوری و تولید نخ ابریشم در آنجا ادامه پیدا کند.
سرپرست بهره‌وری اقتصادی موقوفات هراد ادامه داد: عناب اوکراینی نیز از محصولات جدیدی است که به دلیل اندازه درشت و شباهت ظاهری به گلابی، در بازار با استقبال خوبی روبه‌رو شده و علاوه بر کیفیت، به‌دلیل کم‌آب‌بربودن، برای توسعه باغات ما در محسن‌آباد و کاهو در دستورکار قرار گرفته است. هدف اصلی ما تبدیل‌شدن به الگوی کشت در حوزه محصولات کم‌آب‌بر مانند آنقوزه و زعفران و همچنین توسعه باغات با درختان کم‌آب‌بر است.
وی درباره طرح‌های توسعه دامداری مجموعه نیز گفت: در صورت تحقق برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، ظرف چهار تا پنج ماه آینده دو سالن دیگر مشابه سالنی که بازدید شد، تکمیل و به بهره‌برداری خواهد رسید. با راه‌اندازی این سه سالن و واردات دام‌های دومنظوره، پیش‌بینی می‌کنیم بتوانیم تا ۲۰ درصد از نیاز گوشت قرمز استان را تأمین کنیم. در مجموع حدود ۴۵ هزار مترمربع بنای جدید در دست احداث است که با تکمیل آن، ظرفیت‌های دامداری مجموعه به شکل قابل‌توجهی افزایش خواهد یافت.
جنگی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به طرح نهضت ملی مسکن بیان کرد: حدود ۱۲ هزار مترمربع از اراضی مجموعه برای اجرای طرح ملی مسکن اختصاص یافته است که مجوز آن اخذ شده و قرار است ۴۵ قطعه مسکونی در قالب پنج واحد برای هر قطعه احداث و از طریق بنیاد به متقاضیان بومی واگذار شود. این اقدام علاوه بر تأمین نیاز‌های مسکن منطقه، به توسعه روستا‌ها و بهبود شرایط سکونتی اهالی کمک خواهد کرد.
وی در پایان با اشاره به ظرفیت‌های اشتغال‌زایی این مجموعه خاطرنشان کرد: در حال حاضر حدود ۱۶ نفر به‌طور ثابت در مجموعه مشغول فعالیت هستند و با احتساب نیرو‌های غیرمستقیم، روزانه بین ۳۰ تا ۳۵ نفر در سایت‌های فیانی، محسن‌آباد و کاهو به کار گرفته می‌شوند. این روند با اجرای طرح‌های جدید توسعه‌ای، ظرفیت اشتغال را به‌طور چشمگیری افزایش خواهد داد.
ورود موقوفات عبدالله رضوی به عرصه پرورش آبزیان
موقوفات عبدالله رضوی با مدیریت مرحوم میرزای ناظر، سال‌هاست که به‌منظور تحقق نیت واقف و کمک به تأمین غذای سالم مردم، وارد حوزه پرورش آبزیان شده است. یکی از طرح‌های شاخص در این بخش، پرورش ماهی قزل‌آلا از نژاد اصلاح‌شده فرانسوی است که سالانه حدود ۵۰ تن تولید دارد.
سیدمحمد هاشمی، مسئول اجرای نیات واقف و مدیر موقوفه عبدالله رضوی، در این باره گفت: در سایت پرورش، چرخه رشد ماهی از مرحله خرید بچه‌ماهی‌های یک‌گرمی تا پنج‌گرمی آغاز می‌شود که طی شش تا هشت ماه، به وزن یک تا یک‌ونیم کیلوگرم می‌رسند. این روند نه‌تنها به تقویت زنجیره تأمین پروتئین سالم کمک می‌کند، بلکه فرصت اشتغال و درآمد پایدار را برای منطقه نیز فراهم ساخته است.
وی افزود: یکی از نوآوری‌های موقوفه، طراحی و اجرای سالن‌های حد واسطه برای تولید نوزاد ماهی است. پیش‌تر پرورش‌دهندگان ناچار بودند بچه‌ماهی را از مراکز بیرونی خریداری کنند، اما اکنون با ایجاد زیرساخت‌های داخلی، چرخه تولید از مرحله تخم تا ماهی قابل‌عرضه به‌طور کامل در اختیار موقوفه قرار گرفته است. این اقدام هزینه‌ها را کاهش داده و کیفیت تولید را ارتقا داده است. همچنین استفاده بهینه از منابع آب در این چرخه مورد توجه قرار گرفته است. آب استخر‌های پرورش ماهی پس از استفاده وارد شبکه آبیاری باغ‌ها می‌شود و به این ترتیب، از هدررفت منابع جلوگیری می‌شود.
سلامت و اعتماد عمومی
مسئول اجرای نیات واقف و مدیر موقوفه عبدالله رضوی اشاره داشت: یکی از ویژگی‌های مهم ماهیان تولیدی موقوفه عبدالله رضوی، عدم استفاده از آنتی‌بیوتیک است. مسئولان مجموعه می‌گویند به دلیل استفاده از آب قنات و چاه‌های سالم و پاکیزه، بیماری در میان ماهی‌ها به حداقل می‌رسد و نیازی به دارو‌های شیمیایی نیست. همین مسئله موجب شده است محصولات این مجموعه جایگاه ویژه‌ای در میان مردم پیدا کند و مشتریان بسیاری به‌صورت مستقیم برای خرید ماهی سالم به محل پرورش مراجعه کنند.
مدیریت آب و انرژی در موقوفات
وی ابراز داشت: از دیگر طرح‌های زیرساختی اجراشده در این مجموعه، احداث استخر ذخیره آب با ظرفیت ۳۲۷ هزار مترمکعب است. این اقدام نقش حیاتی در تأمین آب کشاورزی منطقه داشته و باغ‌ها و مزارع وابسته به موقوفه را از خطر خشکسالی نجات داده است. همچنین نیروگاه خورشیدی مجموعه با ظرفیت ۸۵۰ کیلووات، نزدیک به یک مگاوات برق تولید می‌کند و آن را به شبکه سراسری می‌فروشد. درآمد حاصل از این فعالیت نیز در راستای تحقق نیات واقف صرف می‌شود و به تعادل انرژی کشور کمک می‌کند.
تحقق نیات واقف؛ از درمان تا معیشت
مرحوم میرزای ناظر، واقف این مجموعه، در وقف‌نامه خود تأکید کرده است که عواید حاصل باید در سه بخش اصلی هزینه شود: چهار واحد برای اداره و توسعه درمانگاه‌ها و خدمات سلامت، سه واحد برای نگهداری و حمایت از کودکان یتیم، یک واحد برای برگزاری مراسم عزاداری ایام محرم و عاشورا، دو واحد نیز برای تأمین هزینه‌های متولی شرعی و اداره موقوفه. این تقسیم‌بندی نشان می‌دهد که فعالیت‌های اقتصادی مجموعه نه‌تنها سودآور بلکه در خدمت اهداف عام‌المنفعه و اجتماعی نیز قرار دارد.
اگر طرح‌های اصلاح نژاد دام و توسعه آبزی‌پروری در موقوفات عبدالله رضوی با همین روند ادامه یابد، این مجموعه می‌تواند به الگویی ملی در ترکیب وقف، اقتصاد مقاومتی و تأمین امنیت غذایی تبدیل شود.
بدین ترتیب، موقوفات نه‌تنها یادگاری از نیکوکاران گذشته هستند، بلکه با مدیریت علمی و خلاقانه، می‌توانند پاسخگوی نیاز‌های امروز جامعه در حوزه‌هایی همچون دامپروری، کشاورزی، آبزی‌پروری، انرژی‌های تجدیدپذیر و خدمات اجتماعی باشند.
هادی بیژن‌نژاد، مدیر درمانگاه خیریه ناظر شاندیز، با اشاره به نقش مهم نیت واقف و خدمات مستمر این مرکز درمانی در طول چهار دهه گذشته گفت: یکی از مهم‌ترین توصیه‌های مرحوم ناظر این بود که بخشی از درآمد موقوفه صرف درمان بیماران کم‌بضاعت منطقه شود و خوشبختانه این سنت حسنه همچنان به‌طور جدی ادامه دارد.
بیژن‌نژاد با بیان اینکه بنای درمانگاه در سال ۱۳۶۴ و در زمان حیات واقف شکل گرفته است، افزود: این اقدام در آن زمان، به‌ویژه با توجه به شرایط سخت دسترسی اهالی روستا‌های اطراف به خدمات درمانی، اقدامی بسیار ارزشمند و اثرگذار بود که تاکنون منشأ خدمات گسترده‌ای به مردم منطقه شده است.
وی تصریح کرد: در حال حاضر روستا‌های مختلفی در شعاع حدود ۱۰کیلومتری شاندیز، تحت پوشش خدمات درمانگاه قرار دارند و اهالی بر اساس فرایند استحقاق‌سنجی، از یارانه‌های درمانی بهره‌مند می‌شوند؛ به‌گونه‌ای که برخی خدمات با تخفیف ویژه و حتی در مواردی به‌طور رایگان ارائه می‌شود.
به گفته مدیر درمانگاه ناظر، تنها در سال گذشته، این مرکز موفق به ارائه بیش از ۱۴ هزار و ۶۸۰ ویزیت پزشک عمومی، ۴۹۷ ویزیت متخصص، ۱۵۹۱ خدمت مامایی، ۷۶۴۱ خدمت پرستاری، ۳۵۰۹ خدمت دندانپزشکی و ۴۱۲ آزمایش تخصصی شده است.
بیژن‌نژاد با اشاره به حوزه‌های فعال درمانگاه اظهار داشت: خدمات عمومی، دندانپزشکی، مامایی، پرستاری و همچنین بخش تخصصی زنان در حال ارائه خدمت به مردم است. علاوه بر این، تلاش‌هایی برای فعال‌سازی مجدد بخش‌های دیگر از جمله پدیاتری (کودکان) در جریان است.
وی افزود: طبق سیاست موقوفه، درصدی از هزینه‌های درمانی بیماران توسط درمانگاه پوشش داده می‌شود؛ به عنوان نمونه اگر هزینه آزمایش یا ویزیت ۲۰۰ هزار تومان باشد، بیمار تنها ۳۰ تا ۵۰ هزار تومان پرداخت می‌کند و در موارد خاص نیز خدمات کاملاً رایگان ارائه می‌شود.
مدیر درمانگاه خیریه ناظر در پایان خاطرنشان کرد: برنامه‌ریزی‌های لازم برای توسعه کمی و کیفی خدمات این مرکز در دست انجام است و امیدواریم با حمایت واقفان و همراهی خیرین بتوانیم همچنان نیاز‌های درمانی مردم محروم منطقه را با کیفیت بهتر تأمین کنیم.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
