جایگاه و جلوه‌های مساجد مشهدالرضا(ع)

به گزارش شهرآرانیوز، مسجد جایی است که خداوند از آن به عنوان خانه خود یاد کرده و آن را پناهگاه بندگانش قرار داده است. مکانی که مدرسه سلوک، تکیه‌گاه تزکیه و تهذیب نفس بوده و طبق فرمایش رهبر معظم انقلاب باید برای رسیدن به مسجد تراز اسلامی، امامان جماعت، هیئت‌های امناء و خادمان هر یک بخشی از این کار بزرگ و اثرگذار را بر دوش خود حس کنند.

در روز جهانی مساجد فرصتی حاصل شد تا گزارشی از نقش مساجد در عرصه‌های مختلف عبادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی تهیه کنیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.

 

وجود مبارک علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع) در مشهد موجب شده، فعالیت‌های قرآنی در جوار عترت شکل بگیرد و مجاوران حضرت با حضور در کلاس‌های آموزشی و نشستن پای رحل قرآن با کلام‌وحی مأنوس شوند و جرعه‌های نور در زندگی آنها جریان پیدا کند. 

با تأسیس اداره علوم قرآنی آستان قدس رضوی در بهمن سال ۷۶، یک جلسه قرآن حرم مطهر رضوی به چند کلاس در مسجد گوهرشاد، رواق‌ها و صحن جمهوری اسلامی افزایش یافت و از فروردین سال ۷۷ مساجد سطح شهر نیز میزبان کلاس‌های آستان قدس رضوی شدند. حجت‌الاسلام سیدمسعود میریان، مدیر مرکز قرآن کریم آستان قدس رضوی در این‌باره می‌گوید: «از سال ۹۶ فعالیت‌های قرآنی بیرون از مجموعه حرم مطهر رضوی به مرکز امور قرآنی سازمان فرهنگی آستان قدس رضوی واگذار شد. امسال ۱۲۳ شعبه در مساجد سطح شهر مشهد میزبان کودکان پنج سال تمام در بیست‌وچهارمین دوره مهدالرضا (ع) هستند. کلاس‌های قرآن بزرگسالان نیز در رشته‌های روخوانی، روانخوانی، تجوید، حفظ و تدبّر در قرآن در ۲۷ مسجد برگزار می‌شود».

کانون‌های فرهنگی هنری مساجد با تصویب شورای عالی فرهنگی سال ۱۳۷۲ شکل گرفت که در حال حاضر بیش از ۲۵ هزار کانون در مساجد کل کشور فعال هستند. محمد ابدالی تکلو، مدیر ستاد هماهنگی کانون‌های مساجد خراسان رضوی در این‌باره می‌گوید: «۱۸۱۸ کانون و ۱۳۰۰ کتابخانه در استان خراسان رضوی داریم که ۳۸۰ کانون و ۲۴۵ کتابخانه در مشهد فعال هستند».
«فَهما» مخفف فرهنگ و هنر مساجد ایران، عنوان طرح تابستانه مساجد است که در طی ۲ سال اخیر اوقات فراغت نوجوانان و جوانان را با برگزاری کلاس‌های آموزشی جذاب کرده است. ابدالی در توضیح بیشتر می‌افزاید: «امسال کلاس‌های آموزشی طرح تابستانه فَهما به دلیل شیوع ویروس کرونا تا ۱۰ شهریورماه در شهر‌های با وضعیت قرمز و نارنجی در فضای مجازی برگزار می‌شود و کلاس‌های آموزشی در شهر‌های با وضعیت سفید و زرد تلفیقی در فضای مجازی و حضوری پذیرای نوجوانان و جوانان است».
کانون‌های مجری ویژه برنامه اوقات فراغت با توجه به فرمایش رهبر معظم انقلاب مبنی بر پویش «من ماسک می‌زنم» مشارکت فعال دارند. طبق گفته مدیر ستاد هماهنگی کانون‌های مساجد خراسان رضوی، برنامه‌های کانون‌های مساجد در سه شبستان فرهنگ، هنر و نوآوری و رواق‌های نور، کتاب، دانش، همدلی، رسانه، سرود، فیلم، نمایش، قلم، ترنج، کارآفرینی و فناوری در حال برگزاری است.
‌کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد در ایام کرونا با کمک پایگاه‌های مقاومت بسیج، مساجد، معابر و محله را ضدعفونی می‌کنند. بنابر توضیح ابدالی تکلو، کانون‌ها نیز در این ایام به شناسایی افراد نیازمند و سالمند پرداخته تا مایحتاج معیشتی نیازمندان را برآورند و به کمک سالمند شتافته و آنان را در انجام کارهایشان یاری رسانند.

سنت حسنه وقف از دیرباز جزء صفات نیکو و کارهای شایسته‌ محسوب می‌شده که دارای اثرات ارزشمند بسیار است. اما امروزه مسئولان مربوطه اقدام به راه‌اندازی دفتر مشاوره وقف کرده‌اند تا موقوفات در راستای نیاز جامعه انجام شود. حجت‌الاسلام محمد احمدزاده مدیرکل اوقاف و امور خیریه خراسان رضوی در این‌باره می‌گوید: «دفتر مشاوره وقف از سال ۹۰ شکل گرفته است و خدمات مشاوره‌ای رایگان به واقفان ارائه می‌دهد. مساجدی موفق هستند که برای فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی آن مسجد، موقوفاتی را قرار داده باشند که عواید و درآمد آن خرج هزینه‌های جاری، تعمیر و مرمت مسجد شود. حدود ۱۰ درصد مساجد مشهد کم‌وبیش موقوفاتی دارند. مسجد جامع گوهرشاد یکی از این مساجد است که ۶۰۰ سال پیش توسط گوهرشادبیگم ساخته شد. او املاکی را وقف کرده است تا درآمد آن برای هزینه‌های جاری این مسجد به مصرف برسد. سال گذشته حدود ۸ میلیارد تومان صرف هزینه‌های جاری، خدمات فرهنگی، حفظ و مرمت مسجد شد».  

 

مجموعه بسیج به عنوان یک نهاد مردمی پایه و پیشرو، تکلیف و مسئولیت خود را حل مسائل انقلاب اسلامی و خدمت به آحاد مردم قرار داده است. جواد فریور معاون بسیج مساجد و محلات سپاه امام رضا(ع) در مورد نقش بسیج در فعالیت‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مساجد چنین می‌گوید: «در آستانه انتخابات بسیج نقش ترغیب آحاد مردم به حضور در انتخابات و هر چه پرشورتر برگزار شدن آن را دارد و شاخص‌های انتخاب اصلح را برای مردم تبیین می‌کند. بسیج همواره در برگزاری مراسمات آیینی، مذهبی و ملی حضور پررنگی داشته و نسبت به غنی‌سازی این مراسمات اقداماتی را انجام می‌دهد».

مساجد در دوران دفاع مقدس به عنوان مراکز اصلی اعزام و آموزش نیرو محسوب می‌شدند و همچنین مقر  گرفتن کمک‌های مردمی، ارسال هدایا، کمک به رزمندگان و اقدامات فرهنگی و امنیتی در محلات بودند. معاون بسیج مساجد و محلات سپاه امام رضا(ع) در توضیح بیشتر می‌گوید: «از جمله مأموریت‌ها و فعالیت‌های مساجد و پایگاه‌های بسیج، برگزاری مراسم‌ها و یادواره برای شهدا، تقدیر از خانواده رزمندگان و شهدا در محله و همچنین برگزاری مراسم‌های فرهنگی و آیینی بود تا ضمن بالا بردن روحیه شهادت و ایثارگری بتوانند معارف دفاع مقدس را در سطح جامعه جاری کنند. این جریان با قوت بعد از پایان دفاع مقدس نیز ادامه یافت و اوج آن در دهه شصت در مساجد در قالب گروه‌های سرود، تئاتر و مجموعه‌های هنری در محلات مشهد ظهور و بروز داشت. امروزه نیز به عنوان مجموعه‌ای پیشرو در حل مسائل انقلاب همواره سعی داشته در بحران‌ها و رویدادهای مختلف نقشی فعالانه و اثربخش ایفا کند. با توجه به بیماری کرونا اقدام به توزیع بسته‌های حمایتی و امدادی، تعمیر و بهسازی منازل آسیب‌دیده، ضدعفونی معابر و خیابان‌ها، توزیع ماسک و تولید ماسک و تجهیزات بهداشتی، توزیع بسته‌های حمایتی در رزمایش مواسات کرده است».

آیت‌الله خامنه‌ای، آیت‌الله واعظ طبسی و حجت‌الاسلام شهید هاشمی‌نژاد از جمله طلایه‌داران مبارز روحانی در شهر مشهدالرضا(ع) بودند که در کنار یکدیگر فعالیت‌های سیاسی و مبارزاتی خود را انجام می‌دادند. کرامت، بنّاها، فقیه‌سبزواری و فیل چهار مسجد فعال و انقلابی در چهار گوشه مضجع شریف امام رضا(ع) هستند که این روحانیان انقلابی در آنها به ایراد سخنرانی و وعظ می‌پرداختند. فاطمه طاووسی مادر شهیدان حسن و محمدباقر پوراسماعیل که در اوایل ازدواجش همسایه روبروی مسجد فیل بوده است به گوشه‌ای از خاطرات خود در مورد سخنرانی باشکوه شهید هاشمی‌نژاد در مهرماه سال ۴۲، شب دستگیری این واعظ شهیر و مقاومت مردم اشاره می‌کند و می‌گوید: «چند شب پشت سر هم آقای هاشمی‌نژاد در مسجد فیل سخنرانی داشتند که شب به شب بر تعداد جمعیت افزوده می‌شد و حتی از شهرهای نزدیک برای سخنرانی ایشان به مشهد آمده بودند، بطوری که دو حیاط را گرفتند، مردها در مسجد و آن دو حیاط برای حضور زنها شد. من آن سال محمدباقر را هشت ماهه باردار بودم. شبی که آقای هاشمی‌نژاد را دستگیر کردند طبق معمول مسجد و اطراف مسجد با حضور پرشور مردم بی‌نهایت شلوغ شده بود و من بیرون مسجد نشسته بودم و سخنرانی را گوش می‌دادم.

آن زمان هنوز روی جوی آب وسط خیابان را نپوشانده بودند و اطراف این جوی درختان تنومند توت بود.  شوهرم گفت: شما که هر شب با من می‌آیی، امکان دارد امشب شلوغ شود پس مراقب خودت باش. اگر دیدی من کنار درخت ایستاده‌ام، بیا به خانه ببرمت؛ آن شب من را به خانه برگرداند و خودش دوباره به مسجد رفت. دقایقی از حضورم در خانه نگذشت که صدای تیراندازی بلند شد. گریه‌ام گرفته بود. شوهرم که خانه آمد، افسوس می‌خورد که ای کاش می‌شد چند تا عکس از آن مراسم باشکوه می‌گرفت و بعد تعریف می‌کرد: چند پلیس با لباس شخصی بین مردم حضور داشتند که به آقای هاشمی‌نژاد گفتند: تو باید با ما به کلانتری بیایی. آقای هاشمی‌نژاد هم رو به مردم گفتند: به من دستور دادند مجلس را ختم کنم و می‌خواهند من را به کلانتری ببرند. از هر سوی جمعیت یک صدایی بلند شد، یکی می‌گفت: غلط کردند، دیگری شعار می‌داد؛ الله اکبر. آقای هاشمی‌نژاد را سوار فولکس کردند. مردم عصبانی شده و ماشین را روی دست بلند کردند، راننده گاز می‌داد و چرخ‌های ماشین روی هوا می‌چرخید. آقای هاشمی‌نژاد گفتند: ماشین را زمین بگذارید با من کاری ندارند. در همان حال تیراندازی هوایی شد که آن شب چند نفر مجروح و شهید شدند. مردم ماشین را زمین گذاشتند اما برای ممانعت از عبور ماشین حامل آقای هاشمی‌نژاد، دوچرخه‌هایشان را جلوی آن ریختند».

 

منبع: خبرگزاری رضوی