تفکیک و افراز شهری

یکی از بستر‌های مطلوب برای انسجام بخشی، نظم دهی فضایی، پیشگیری از گسترش بی رویه شهر‌ها و مقابله با نابودی اراضی دارای کاربری‌های متفاوت (به ویژه کاربری مسکونی)، اجرای قوانین مربوط به افراز و تفکیک در زمین‌های شهری است که باید طبق ضرورت براساس طرحی جامع، تفصیلی و  هادی صورت پذیرد.

«تفکیک و افراز» از مهم‌ترین اقدامات حقوقی به حساب می‌آید که در موارد مختلف قانونی به دلیل اثرات ویژه در اثبات و صدور اسناد مالکیت و پیامد‌های ناشی از آن، مثل بیع و ساخت وساز، قلع ماده نزاع و... بار‌ها محل توجه قرار گرفته است.

قبل از هرچیز لازم است تفاوت بین «تفکیک» و «افراز» را بدانیم. تفکیک ارضی به معنای جداسازی و تبدیل یک ساختمان، ملک و زمین به قطعات کوچک‌تر است، درحالی که افراز اراضی به معنی جدا کردن سهم مشاع شرکای ملک یا زمین بین دو یا چند نفر است که در این هنگام هرگاه شرکا بخواهند سهم خود را از زمین یا ملک مشخص کنند، باید به جداسازی آن اقدام کنند.

مبحث «تفکیک و افراز اراضی» از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی مدیریت شهری و پایه و اساس رشد موزون شهر‌ها و پیش نیاز اجرای طرح‌های جامع و تفصیلی و ضوابط مقرر در طرح‌های مذکور است که به دنبال محترم شمردن مالکیت‌های فردی نیز هست.

علاوه بر این ادارات ثبت و دادگاه ها، سازمان‌هایی هستند که در این مهم دخالت دارند. تفکیک اراضی شهری درواقع زمینه شکل گیری «توده و فضای ساختمانی» و «فرم شهری تا مقیاس محله و ناحیه» را فراهم می‌آورد؛ زیرا فضا‌ها و ساختمان‌ها براساس نوع تفکیک اراضی پدید می‌آیند.

چنانچه تفکیک اراضی براساس اصول و ضوابط شهرسازی انجام گیرد، کیفیت محیط کالبدی شهر از نظر شکل، ساختار و هارمونی ارتقا می‌یابد.

درحال حاضر بخش درخورتوجهی از رفت وآمد‌های شهروندان به شهرداری ها، مربوط به این موضوع است که در بسیاری مواقع حتی منجر به طرح دعاوی علیه شهرداری‌ها در محاکم حقوقی نیز می‌شود.

نکته دارای اهمیت اینکه متاسفانه قوانین فعلی کشور به تنهایی نمی‌توانند مانع ایجاد پدیده نامناسب «تفکیک‌های غیرقانونی» شوند.

در این حالت، تنها با آگاهی سازی عمومی و فرهنگ سازی صحیح و مدیریت و نظارت دقیق بر اجرای وظایف دستگاه‌های دولتی و ملزم کردن آحاد جامعه به رعایت قوانین و مقررات طرح‌های جامع و تفصیلی و هادی، می‌توان به بهبود وضعیت امیدوار بود.

در چشم انداز جهان شهر برکت و کرامت، «کالبد شهری» با واژگانی ازقبیل «متوازن، یکپارچه، روان، متصل و دسترس پذیر» توصیف می‌شود؛ امری که بخش مهم مسیر تحقق آن از بستر تفکیک و افراز مناسب شهری براساس قوانین و اصول جامع و علمی‌ می‌گذرد.