شکاف اخلاق عملی و نظری

جامعه ایران دچار یک بحران یا دست‌کم یک ناهنجاری در نظام و معیار‌های اخلاقی است. حتما علل و عوامل آن گوناگون است. بنده معتقدم که یکی از علل اصلی یا درخور توجه آن، شکاف عمیقی است که میان اخلاق عملی و اخلاق نظری در ایران وجود دارد. به این معنا که در مقام نظر چنان تعریف انتزاعی و آرمانی از اخلاق می‌کنیم که در کمتر مدینه فاضله‌ای می‌توان نمونه آن را یافت، اما در مقابل و هنگام عمل بدترین رفتار‌ها را کرده و به‌راحتی نیز توجیه می‌کنیم. در همین زمینه چند سال پیش با یکی از استادان فلسفه تحلیلی در ایران گفت‌وگوی مکتوبی داشتم که امیدوارم منتشر شود. استاد محترمی که نکات بسیار شایان توجهی را متذکر می‌شدند. در آن مکاتبات بنده از نوعی نسبیت اخلاقی دفاع می‌کردم و یکی از مصادیقی که در تأیید استدلالم بیان کردم، کمک گرفتن از فوتبال بود. مشابه اتفاقی که یکشنبه‌شب و در مسابقه نهایی میان ۲ تیم اتلتیکومادرید و رئال‌مادرید شاهد آن بودیم. ۲ تیم بعد از ۹۰ دقیقه بازی با نتیجه صفر- صفر مساوی بودند. بازی در وقت اضافه هم با همان نتیجه در حال پایان یافتن بود که اتفاق جالبی رخ داد. مهاجم تیم اتلتیکو از مدافعان رئال عبور کرد و به سوی دروازه در حال حرکت بود و به احتمال قریب به یقین می‌توانست گل بزند و با توجه به اینکه چند دقیقه‌ای بیشتر وقت نمانده بود، به احتمال زیاد آنان برنده مسابقه فینال می‌شدند. اتفاقی که آرزوی این تیم و مربی آن بود. چرا که تاکنون چندبار در مسابقه نهایی در مقابل حریف شکست خورده بودند و پیروز شدن در این دیدار حیثیتی شده بود. با این حال در آخرین لحظه یکی از بازیکنان رئال از پشت سر با تکل به‌نسبت خشن مهاجم را سرنگون کرد و خودش با کارت قرمز مستقیم اخراج شد و در پایان یک ضربه آزاد هم به سود تیم اتلتیکو اعلام شد که ثمری نداشت و در نهایت این تیم در ضربات پنالتی شکست خورد.
بازیکن خاطی هنگامی که از زمین خارج می‌شد، از کنار مربی تیم اتلتیکو عبور کرد و او دستی به سرش کشید و ظاهرا به او نشان داد که کارش ایراد نداشته است. نکته دیگر اینکه این بازیکن به‌عنوان بهترین بازیکن زمین انتخاب شد. جالب‌ترین بخش ماجرا اظهارات سرمربیان ۲ تیم بعد از بازی است.
زین‌الدین زیدان، سرمربی رئال‌مادرید، در پایان بازی و درباره والورده (بازیکن خاطی) گفت: «او بهترین بازیکن رقابت‌ها شد و برایش بسیار خوش‌حالم. کارش را عالی انجام داد. او در هنگام تکل، کاری که باید را انجام داد. تکل خشن و زشتی بود، ولی کاری بود که باید انجام می‌شد. در پایان مهم بود که از موراتا (مهاجمی که روی او خطا شد) عذرخواهی کرد و این نشان از شخصیت بالای والورده دارد». سرمربی اتلتیکومادرید نیز در این‌باره گفت: «من معتقدم دادن جایزه بهترین بازیکن میدان به والورده کاملا درست بوده است، چون او با کاری که انجام داد پیروزی در این بازی را نصیب رئال کرد. کار او مهم‌ترین اتفاق بازی بود. اگر او مرتکب خطا نشده بود، احتمالا گل به ثمر می‌رسید. من به او گفتم که نگران نباشد، چون کاری را انجام داد که باید انجام می‌داد. باید ببینیم او را چند جلسه محروم می‌کنند». این نحوه برخورد نشان می‌دهد که چقدر راحت قواعد، مقررات و انتظارات از یکدیگر را پذیرفته‌اند و درک نظری آنان از اخلاق با عمل اخلاقی‌شان نزدیک است. حتی در مواردی که تعارض شدید منافع وجود دارد، باز هم به قواعد رفتاری اخلاقی یکدیگر احترام می‌گذارند.