حتی به شیطان فحاشی نکن!

یکی از موضوعاتی که در اسلام زیاد به آن سفارش شده است، نیکو صحبت کردن و پرهیز از به‌کار بردن کلمات زشت و ناسزا گفتن است. این دستور حتی درمورد پست‌ترین افراد و موجودات نیز حاکم است. در خطبه۲۰۶ نهج‌البلاغه آمده است که وقتی دشمنان علی(ع) به جنگ حضرت آمده بودند تا ایشان را بکشند، حضرت شنیدند که عده‌ای از اصحاب دربرابر این افراد ایستاده‌اند و به آن‌ها فحاشی می‌کنند.

امام در اینجا به یاران خود فرمودند: «إنّی أکرَهُ لَکُم أن تَکُونُوا سَبّابِینَ، و لکِنَّکُم لو وَصَفتُم أعمالَهُم و ذَکَرتُم حالَهُم، کانَ أصوَبَ فی القَولِ و أبلَغَ فی العُذرِ، و قُلتُم مَکانَ سَبِّکُم إیّاهُم: اَللّهُمَّ احقُنْ دِماءَنا و دَماءَهُم. حدیث و فِی نَقْلٍ: کَرِهتُ لَکُم أن تَکُونُوا لَعّانِینَ شَتّامِین؛ من خوش ندارم که شما ناسزاگو باشید، بلکه اگر اعمال و رفتار و موقعیت باطل آن‌ها را خاطرنشان کنید، مؤثرتر و در بیان عذر و حجت، رساتر و قانع‌کننده‌تر باشد. به‌جاى ناسزا گفتن به آن‌ها، بگویید: خدایا! خون‌هاى ما و آنان را حفظ کن». در نقلى دیگر آمده است: «من خوش ندارم که شما لعنت‌گر و دشنام‌گو باشید».

حتی در روایتی از پیامبر خدا(ص) آمده است که به شیطان هم فحاشی نکنید. فرمودند: «لا تَسُبُّوا الشَّیطانَ و تَعَوَّذُوا بِاللّه مِن شَرِّهِ: به شیطان ناسزا مگویید، بلکه از شر او به خدا پناه ببرید».

به‌طورکلی برای یک مؤمن، شایسته نیست که زبان او به فحاشی و ناسزاگویی عادت کند و فردی که این‌چنین است، باید برای خودش تنبیه قرار بدهد تا بتواند به‌مرور این عادت زشت را ترک کند تا به‌خصوص در هنگام عصبانیت و در پاسخ دادن به افراد بی‌باک و فحاش، کلمات زشت به‌کار نبرد و حتی فحاشی را با فحاشی پاسخ ندهد که در روایت زیبایی، امیرالمؤمنین(ع) به قنبر که می‌خواست به کسى که بدو ناسزا گفته بود ناسزا گوید، فرمودند :

«مَهْلاً یا قَنبرُ! دَعْ شاتِمَکَ مُهانا تُرْضِ الرَّحمنَ و تُسخِطُ الشَّیطانَ و تُعاقِبُ عَدُوَّکَ، فَوَالذی فَلَقَ الحَبَّه و بَرَأ النَّسَمَه ما أرضَى المؤمنُ رَبَّهُ بِمِثلِ الحِلْمِ، و لا أسخَطَ الشَّیطانَ بِمِثلِ الصَّمتِ، و لا عُوقِبَ الأحمَقُ بمِثلِ السُّکوتِ عَنهُ؛

آرام باش قنبر! دشنام‌گوى خود را خوار و سرشکسته بگذار تا خداى رحمان را خشنود و شیطان را ناخشنود کرده و دشمنت را کیفر داده باشى. قسم به خدایى که دانه را شکافت و خلایق را بیافرید، مؤمن، پروردگار خود را با چیزى همانند بردبارى و گذشت، خشنود نکرد و شیطان را با حربه‌اى چون خاموشى به خشم نیاورد و احمق به چیزى مانند سکوت در مقابل او مجازات نشد». (أمالی‌للمفید:۱۱۸/۲)

به‌طورکلی وقتی حرف منطقی و استدلال وجود دارد و دین ما برترین منطق‌ها و بهترین سخن‌ها را در خود نهفته است، چرا کسی باید رو به فحاشی بیاورد، درحالی‌که فحاشی و ناسزاگویی، علامت ضعف و نقص در تفکر و شخصیت افراد است که حتی توصیه شده است با چنین شخصی هم‌صحبت نشویم که حافظ می‌گوید: هرکه را نیست ادب، لایق صحبت نبود!

در روش اهل‌بیت(ع) نیز می‌بینیم که پاسخ فحاشی‌ها را با برخورد خوب و اخلاقی می‌دادند که بسیاری از اوقات، موجب منقلب شدن آن فرد و گرایش او به اهل‌بیت(ع) می‌شد. در حدیث معروف «عنوان بصری»، امام‌صادق(ع) به این شخص می‌فرمایند:

«وَ أمَّا اللَوَاتِی فِی الْحِلْمِ: فَمَنْ قَالَ لَک: إنْ قُلْتَ وَاحِدَةً سَمِعْتَ عَشْرًا  فَقُلْ: إنْ قُلْتَ عَشْرًا لَمْ تَسْمَعْ وَاحِدَه !وَ مَنْ شَتَمَک فَقُلْ لَهُ: إنْ کنْتَ صَادِقًا فِیمَا تَقُولُ فَأسْألُ ا... أنْ یغْفِرَ لِی؛ وَ أنْ کنْتَ کاذِبًا فِیمَا تَقُولُ فَاللَه أسْألُ أنْ یغْفِرَ لَک. وَ مَنْ وَعَدَک بِالْخَنَی فَعِدْهُ بِالنَّصِیحَه وَ الرَّعَآءِ.».

و اما آن سه چیزی که درباره بردباری و صبر است: پس کسی که به تو بگوید: اگر یک کلمه بگویی، ده تا می‌شنوی، به او بگو: اگر ده کلمه بگویی، یکی هم نمی‌شنوی !
و فردی که تو را شتم و سب کند و ناسزا گوید، به وی بگو: «اگر در آنچه می‌گویی راست می‌گویی، من از خدا می‌خواهم تا از من درگذرد و اگر در آنچه می‌گویی دروغ می‌گویی، پس من از خدا می‌خواهم تا از تو درگذرد».

و اگر فردی تو را بیم دهد که به تو فحش خواهم داد و ناسزا خواهم گفت، تو او را مژده بده که من درباره تو خیرخواه هستم و مراعات تو را می‌‌کنم.

از خداوند بزرگ می‌خواهیم که ما را از فحاشی و بددهنی دور کند و با این صفت زیبا، شفاعت اهل‌بیت(ع) را شامل حال ما و خانواده‌مان کند.
 ان‌شاءا...!