بخوان سرود ولایت که عید اهل ولاست | اعمال و آداب جشن روز عید غدیر

حمیده ذاکری | شهرآرانیوز؛ در جهان هر چیزی برای خودش معنایی دارد. روزها، ماه‌ها، سال و ساعت و شب و روز در نظام خلقت جایگاه مشخصی دارند و خداوند متعال برای هر کدامشان منزلتی در نظر گرفته است. عید غدیرخم یکی از این روزهاست که خدا یکی از بزرگ‌ترین نعمت‌ها را به ما بخشیده، دین

خودش را برای ما به حد اعلای خود رسانده، این روز را برجسته کرده و در بین اعیاد مهم اسلام قرارش داده است. برای اینکه بدانیم در شأن این عید‌ا... الأکبر چگونه رفتار کنیم به احایث، روایات و همچنین به اعمال ائمه‌اطهار (ع) و بزرگان دین نظر کرده‌ایم که مشروحی از آن را در ادامه می‌خوانید.

روز غدیر، روز تبسم

امیرالمؤمنین (ع) که صاحب اصلی این روز مبارک هستند، در خطبه‌ای درباره این روز آن را نعمتی از جانب پروردگار بیان کرده‌اند و درباره آن فرموده‌اند: «رحمت خدا برشماباد! پس از پایان این تجمع، به خانه‌ها برگردید و به خانواده خود، وسعت و گشایش دهید و به برادران خود نیکی کنید و خداوند را بر نعمتی که ارزانی‌تان کرده، سپاس گویید. باهم باشید، تا خداوند هم متحدتان سازد، به یکدیگر نیکی کنید، تا خداوند هم الفت شما را پایدار کند، از نعمت الهی به یکدیگر هدیه دهید، آن‌گونه که خداوند برشما منت نهاده و پاداش آن را در این روز، چندین برابر عید‌های گذشته و آینده قرار داده است. نیکی در این روز، ثروت را می‌افزاید و عمر را طولانی می‌کند. ابراز عاطفه و محبت به هم در این روز، موجب رحمت و لطف خدا می‌شود.»

آماده عید شویم

از آنجایی که در این روز مراسم خانوادگی انجام می‌دهیم سفارش شده در این روز معطر باشید. برای این عید مانند سایر اعیاد به فکر لباس مناسبی باشید. امام صادق (ع) فرمودند: در روز غدیر لازم است مؤمن پاکیزه‌‏ترین و فاخرترین لباس خود را بپوشد. امام رضا (ع) فرمودند: روز غدیر روز زینت است، کسى که براى روز غدیر زینت کند خداوند همه گناهان کوچک و بزرگش را می‌آمرزد، فرشتگانى به سویش مى‏‌فرستد تا حسنات او را بنویسند و تا عید غدیر سال بعد بر درجات او بیفزایند. در روایات آمده است ایشان در این روز برای بعضی از افراد لباس نو و کفش و انگشتر می‌فرستادند.

این نعمت را شکر کنیم

فرات‌بن‌احنف می‌گوید: به امام صادق (ع) عرض کردم: «آیا مسلمانان عیدی برتر از عید فطر و قربان و جمعه و روز عرفه دارند؟ فرمود: آری!... آن روز، روزی است که پیامبر اکرم (ص) علی (ع) را به عنوان هادی امت نصب کرد و این آیه (الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دینا) نازل شد و دین کامل گشت و نعمت خدا بر مومنان، تمام شد. گفتم: در آن روز، چه کاری سزاوار است که انجام دهیم؟ فرمود: آن روز، روز عبادت و نماز و شکر و حمد خداوند و شادمانی است، به خاطر منتی که خدا بر شما نهاد و ولایت ما را قرار داد. دوست دارم که آن روز را روزه بگیرید.» 

شاد باشیم

امام صادق (ع) فرمود: روز غدیر روز خوشحالى و شادى است. شادی در روز غدیر جزو اعمال توصیه شده است. در این خصوص امام رضا (ع) فرمودند: روز غدیر روز تبسم به روى مؤمنین است. کسى که در این روز به روى برادر مؤمنش تبسم کند، خداوند، در روز قیامت، نظر رحمت به او مى‏‌افکند، هزار حاجتش را برآورده ساخته و قصرى از در سفید برایش بنا مى‌‏کند و صورتش را زیبا مى‏‌سازد. همچنین امام علی (ع) درخصوص ابراز شادمانی در این روز فرموده‌اند: در برخورد‌ها شادى را آشکار کنید. شاید ندانید که آشتی کردن و بخشیدن یکدیگر جزو اعمال این روز است که از سوی ائمه سفارش شده است.

تبریک و تهنیت بگوییم

براساس روایات درباره عید غدیر، پیامبر (ص) نخستین شخصی بودند که این روز را با شادی و تهنیت عزیز شمرد‌ند و روایتی درباره آن فرمود‌ند: «به من تهنیت بگویید، به من تهنیت بگویید.» بر این اساس در سیره اهل‌بیت در خصوص چگونگی پاسداشت این روز روایات متعددی وجود دارد که به اهمیت این عید و فضیلت تبریک و تهنیت گفتن در این روز به یکدیگر پرداخته است.

امام صادق (ع) شیوه تهنیت گفتن در روز غدیر را چنین آموزش داده و فرموده‌اند: «وقتى یکدیگر را ملاقات کردید، بگویید: سپاس خداى را که ما را به این روز گواهى داشت و ما را از مؤمنان و کسانى قرار داد که به پیمان و میثاقى که درباره والیان امرش و بر پا دارندگان قسط و عدالتش از ما گرفته است وفا کردیم و ما را از انکارکنندگان و تکذیب‏ کنندگان رستاخیز قرار نداد.»

جشن خانگی برگزار کنیم

دید و بازدید و صله‌رحم یکی از اعمال توصیه شده برای عید غدیر است. از آنجایی که تهنیت و شادباش در این روز نیز توصیه شده است شما با یک تیر می‌توانید دو نشان بزنید و با برگزاری جشن ساده در خانه هر دو عمل را انجام دهید. تصور کنید قرار است در خانه‌تان مولودی برپا شود، چه کار می‌کنید؟ قطعا به پوشیدن بهترین لباس فکر خواهید کرد، چند روز قبل خانه را تمیز و مرتب می‌کنید، وسایل مورد نیاز برای پذیرایی از مهمان‌ها را خریده و خانه را تزیین می‌کنید. در کنار اینها خوب است به فکر یک کار فرهنگی هم باشید و با آماده کردن یک بسته فرهنگی که می‌تواند تعدادی از احادیث درباره تکریم عید غدیر باشد، برای احیای این روز سنگ تمام بگذارید.

نذری بدهیم‌

می‌دانیم یکی از اعمال روز غدیر روزه است، همچنین در این روز اطعام از جانب ائمه توصیه شده است. با این حساب چه چیزی بهتر است از برگزاری یک مهمانی و افطاری ساده با حضور اقوام و آشنایان. در روایتی از امام رضا (ع) نقل شده است که ایشان در روز غدیر عده‌ای را برای افطار مهمان می‌کردند.

در این باره امام صادق (ع) می‌فرمایند: غذا دادن به یک مؤمن در روز عید غدیر ثواب اطعام یک میلیون پیامبر و صدیق (در رأس آنها خود ائمه معصومین) و یک میلیون شهید (در رأس آنها حضرت عباس (ع) و شهدای کربلا) و یک میلیون فرد صالح در حرم خداوند را دارد. (بحار، ج۶، ص ۳۰۳)

هدیه و عیدی بدهیم

عیدی دادن سادات سنتی است که در این روز برای ما به یادگار مانده است. با این همه، دیگر افراد هم می‌توانند در این روز به قصد گرامی داشتن آن، همان‌طور که امیرالمومنین (ع) توصیه کرده است به دیگران به خصوص فرزندان، افراد خانواده و آشنایان عیدی بدهند. صدقه و احسان در این روز مستحب است. در روایات آمده است که امام رضا (ع) در عید غدیر احوال بستگان و اطرافیان خود را تغییر می‌داد و وضع تازه‏‌اى در آنها ایجاد می‌کرد. ایشان در‌این‌باره فرموده‌اند: «روز غدیر روزى است که خداى متعال در مال کسى که خدا را عبادت کند و بر خانواده، خویشان و برادران ایمانى‌‏اش توسعه دهد فزونى پدید مى‏‌آورد.»

در خانه 

• حال و هوای خانه را با مرتب کردن و تغییر دکوراسیون منزل عوض کنید.
• از چند روز قبل با اهل خانه مشورت کنید و چند پیشنهاد برای روز عید جلو آنها بگذارید.
• دید و بازدید عید را به جای آورید و روز عید به دیدار بزرگ‌تر‌ها و سادات بروید.
• با انتخاب کودکان نذری را یک شیرینی یا غذا در نظر بگیرید و آن را با هم درست کنید و در میان همسایه‌ها نیز پخش کنید.
• آویز و تزئینات منزل درست کنید. با کمک چند کاغذ رنگی و نخ شرشره کتیبه درست کنید و جلو در منزل یا در خانه آویزان کنید.
• مفهوم سید و سادات را به بچه‌ها توضیح بدهید و درباره آن صحبت کنید.
• به اهل منزل عیدی‌هایی که دوست دارند با نشانه‌ای که از این عید باشد، بدهید.
• برای کودکان چند کتاب و پویانمایی مرتبط با مفهوم عید غدیر‌خم تهیه کنید.

برخی اعمال روز عید غدیر 

زیارت

زیارت امام علی (ع) در این روز توصیه شده است. امام رضا (ع) به احمد‌بن‌محمد بن‏ابى نصر بزنطى فرمودند: اى فرزند ابونصر، هر کجا بودى در روز غدیر کنار قبر امیرمؤمنان (ع) حاضر شو! همانا خداوند در این روز گناه شصت سال مرد و زن مؤمن را مى‌‏آمرزد. به‌درستى که پروردگار در این روز دو برابر آنچه در ماه رمضان، شب قدر و شب عید فطر آزاد مى‏‌کند، مى‌‏رهاند. براى این روز چند زیارت نقل شده است:

زیارت اوّل: زیارت «امین‏‌ا...» که بعضى از بزرگان آن را به عنوان زیارت مخصوص این روز نقل کرده‌اند.

زیارت دوم: زیارتی که امام حسن عسکرى (ع) آن را از پدر بزرگوارشان نقل مى‌کنند و کیفیت آن چنین است: وقتى اراده زیارت حضرتش را کردى نخست بر در آن قبه شریفه بایست و اذن دخول بخواه. خوب است اذن دخولى که با جملات «اللهُمَ‏ انّى‏ وَقَفْتُ‏ عَلى‏ بابٍ‏ مِنْ ابْوابِ بُیُوتِ نَبِیِّکَ، صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَ الِهِ، ...» شروع می‌شود خوانده شود.

زیارت سوم: زیارت کوتاهى است که سید بن طاووس در اقبال از امام صادق (ع) براى روز غدیر نقل کرده است و آنها که فرصت زیارت طولانی قبل را ندارند مى‌‏توانند به خواندن این زیارت اکتفا کنند. امام مى‏‌فرمایند: اگر در روز غدیر در مشهد مولاى ما امیر‌مؤمنان (ع) حضور داشتى بعد از نماز، با نزدیک شدن به قبر ایشان و اگر در شهرهاى دیگر مى‏‌باشى، بعد از نماز با اشاره به قبر ایشان بخوان: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلى وَلِیِّکَ وَاخى‏ نَبِیِّکَ، وَوَزیرِهِ وَحَبیبِهِ وَخَلیلِهِ.»

نماز و دعای امام صادق (ع)

روز غدیر، دو رکعت نماز بخوانید.
پس از نماز به سجده بروید و صد مرتبه خدا را شکر کنید (مثلا بگو: شکراً لِلَّه).
بعد از آن سر از سجده بردار و این دعا را بخوان: «اللهُمَّ انِّى‏ اسْئَلُکَ بِانَّ لَکَ الْحَمْدَ، وَحْدَکَ لا شَریکَ لَکَ، وَانَّکَ واحِدٌ احَدٌ...».
پس از آن بار دیگر به سجده بروید و صد مرتبه «الحمد للَّه‏» و صد مرتبه «شکراً للَّهِ» بگویید.

نکته: مرحوم محدث قمى مى‌گوید: بهتر است که این نماز نزدیک ظهر انجام شود که مقارن منصوب شدن حضرت على (ع) به خلافت بوده است.

عقد اخوّت

به سبب عظمت روز غدیر، خوب است که برادران مؤمن، با یکدیگر در این روز، عقد اخوت و برادرى بخوانند. مرحوم «حاجى نورى» در مستدرک الوسائل مى‌گوید: دست راست خود را بر دست راست برادر مؤمن خود بگذار و بگو: «واخَیْتُکَ فِى ا. برادر شدم با تو در راه خدا و دوست باصفایت شدم در راه خدا و مصافحه کردم با تو در راه خدا و عهد کردم با خدا و فرشتگانش و کتاب‌هایش و رسولانش و پیامبرانش و امامان معصومین علیهم‏‌السلام‏ بر اینکه اگر من از اهل بهشت و اهل شفاعت بودم و اجازه‌ام دادند که‏ داخل بهشت گردم، داخل نشوم جز با تو». بعد از آن برادر مؤمن مى‏‌گوید: «قَبِلْتُ؛ قبول کردم».

آنگاه بگو: «اسْقَطْتُ‏ عَنْکَ جَمیعَ حُقُوقِ الْأُخُوَّةِ، ما خَلَا الشَّفاعَةَ وَ الدُّعآءَ وَ الزِّیارَةَ؛ ساقط کردم‏ از تو تمامى حقوق برادرى را جز شفاعت و دعا و زیارت.» در این صورت، وقتى که طرف مقابل قبول کرد، برادر معنوى یکدیگر خواهید شد و، چون وظیفه اخوّت بسیار سنگین است، همه حقوق برادرى را جز زیارت، دعا و شفاعت به یکدیگر مى‌بخشید.

روزه گرفتن

در روایتى از امام صادق (ع) روزه در چنین روزى برابر روزه شصت ماه شمرده شده است! و در روایتى روزه روز غدیر خم کفاره شصت سال است.

غسل کردن

مرحوم «شیخ کفعمى» در «بلدالامین» غسل این روز را مستحب دانسته است.

دعاى ندبه

دعاى ندبه را در این روز بخواند.

ذکر صلوات

ذکر صلوات بر محمد و آل محمد (ص) در این روز از سوی امام صادق (ع) توصیه شده است.

دعای روز غدیر

از شیخ مفید (ره) نقل شده است که این دعا را که با این جملات شروع می‌شود در روز غدیر بخوانید: اللَّهُمَّ انّی اسْئَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ نَبِیِّکَ، وَ.