سیری در سیره امام حسن مجتبی (ع)؛ امام صبور و مدبر

به گزارش شهرآرانیوز، اگرچه همه اهل‌بیت (ع) مظلوم هستند و ظلم بزرگ به آن حضرات، غصب حق الهی‌شان و درنهایت به شهادت رساندن آنها توسط حکام جور بود، وجوه و ابعاد مظلومیت امام‌حسن (ع) جور دیگری بود؛ دیدن ماجرای کوچه و مادر بین در و دیوار، تحمل ۲۵سال خانه‌نشینی پدر و صلح با معاویه، از جلوه‌های این مظلومیت است. به‌مناسبت فرارسیدن ایام شهادت آن حضرت در گفتگو با حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدجواد بهشتی، خطیب مذهبی و کارشناس برنامه‌های معارفی رسانه ملی، به شمه‌ای از این مظلومیت اشاره کرده‌ایم.

تربیت توسط مربیان معصوم

امامان معصوم (ع) برگزیدگان خدا هستند و نام آنها نیز در آسمان‌ها انتخاب شده است. پیامبر اکرم (ص) در واپسین ماه‌های حیات بابرکت خود، مسلمانان را در غدیر خم فراخواندند و برای آینده امت اسلامی نه یک نفر بلکه دوازده نفر را از جانب خدا معرفی کردند. نفر نخست آنها امیرالمؤمنین (ع) و دومین آنها حضرت امام‌حسن مجتبی (ع) بودند تا امام دوازدهم (عج).

اگر حیات بابرکت امام‌حسن (ع) را تقسیم‌بندی کنیم، حدودا هشت سال محضر نورانی پیامبر (ص) و پس از آن حدود سی سال محضر پدرشان امیرالمؤمنین (ع) را درک کردند. ایشان همچنین در دامان پرمهر و آکنده از معنویت مادرشان، حضرت زهرای مرضیه (س)، رشد و تربیت یافتند.

تمرین صبر در محضر امیر (ع)

از راه‌های شناخت شخصیت انسان‌ها، شناخت مربیان آنهاست. پیامبر (ص)، مولای متقیان (ع) و حضرت زهرا (س) مربیان امام‌مجتبی (ع) بودند و هر یک تأثیری شگرف بر شخصیت آن حضرت گذاشتند؛ چنان‌که احادیث و خاطراتی را از نبی مکرم (ص) بیان کرده‌اند. بعد از رحلت رسول خدا (ص) هم که جامعه، منحرف و حق امام‌علی (ع) غصب شد و امیرالمؤمنین (ع) خانه‌نشین شدند، امام‌حسن مجتبی (ع) در دوران تقریبی ۲۵سال غربت درکنار پدر بودند و غربت را در محضر ایشان، مشق و تمرین کردند.

تولیت موقوفات علوی و فاطمی

امیرالمؤمنین (ع) در آن ۲۵سال به امور مختلفی مشغول بودند؛ یکی از آن امور، تألیف کتاب بود تا دست مسلمین در آینده خالی نباشد و لذا هفت کتاب را تألیف و آیات قرآن را برای عمل به احکام دین تفسیر کردند و در اینجا هم باز امام‌حسن (ع) دستیار پدر بودند. همچنین حضرت علی (ع) در این مدت به حفر چاه‌های مدینه و دیگر امور پرداختند. 

در این مدت امام‌علی (ع) دارایی درخورملاحظه‌ای جمع کردند، اما همه این مال را وقف کردند و به رهروان خود آموختند که جوهره انسان، کار و ثمره آن، خدمت به خلق است، لذا تا پایان عمر نه بر مساحت خانه خود افزودند، نه میل و علاقه‌ای به بهره از دنیا نشان دادند. امام‌حسن (ع) پرورش‌یافته این خانه و نیز مادری همچون حضرت صدیقه‌زهرا (س) بودند که همه میراث خود را وقف کردند و متولی این موقوفات، امام‌حسن مجتبی (ع) بودند.

دفاع قرآنی از جایگاه امامت

بعد از شهادت امیرالمؤمنین (ع)، فرزندشان امام‌حسن مجتبی (ع)، فصل جدیدی از حیات خود را آغاز کردند. ایشان در مسجد خطبه خواندند و به استناد خطبه غدیرِ پیامبر (ص) و آیات قرآن همچون آیه۵۹ سوره مبارک نسا که می‌فرماید: «ای اهل ایمان! از فرمان خدا و رسول و فرمانداران (از طرف خدا و رسول) که از خود شما هستند، اطاعت کنید»، درصدد دفاع از جایگاه امامت و حق ولایتی که خدا برای ائمه (ع) قائل شده است، برآمدند؛ البته این شروع فصلی سخت در حیات بابرکت امام‌حسن (ع) بود و ایشان با دشمنان متعددی مواجه بودند.

چاره‌ای جز صلح برای امام نماند

نخستین دشمن امام‌حسن (ع) معاویه بود که پیش از آن با امیرالمؤمنین (ع) نیز دشمنی داشت. تنوع اعتقادی و ایمانی مسلمانان و اینکه نوع ایمان آوردن و نیز شدت ایمان و باورشان متفاوت بود، هم برای امام مشکل ایجاد می‌کرد؛ به‌ویژه آنکه معاویه از این آب گل‌آلود به نفع خود ماهی گرفت و کوشید با تطمیع و تبلیغ و استفاده فراگیر و گسترده از رسانه و شایعه‌پراکنی و دروغ، در سپاه امام‌حسن (ع) نفوذ کند و لذا برخی افسران سپاه حضرت، فریب معاویه را خوردند؛ مثل ابن‌عباس که در نیمه‌شبی فریب خورد و به معاویه پیوست و همچنین بودند برخی دیگر از افسران آن حضرت.

در ادامه حتما بخوانید صلحِ قهرمانانه | نگاهی به وضعیت سیاسی و اجتماعی دوران زندگانی امام حسن مجتبی(ع)

چرا صلح با معاویه؟

معاویه از جنگ رسانه‌ای علیه امام استفاده می‌کرد، تاجایی‌که حتی برخی به ظاهر یاران، پشت‌سر و پیش‌روی امام (ع)، علیه ایشان سخن می‌گفتند و امام‌حسن (ع) را به‌دلیل مسئله معاویه بازخواست می‌کردند و حرمت ایشان را نگاه نمی‌داشتند و به ایشان می‌گفتند ذلیل‌کننده مؤمنان! اینها همه باعث شد نهایتا امام‌حسن (ع) چاره‌ای جز صلح با معاویه نداشته باشند و لذا بعد‌ها وقتی از حضرت پرسیدند چرا با وی صلح کردید، فرمودند: «این بیم وجود داشت که اگر صلح نمی‌کردم، همین تعداد کم شیعیان هم از بین بروند و هیچ نشانی از اسلام ناب برای آیندگان باقی نماند». اینها همه دورانی بسیار سخت را برای امام‌حسن (ع) رقم زد.

بسترسازی صلح حسنی برای قیام حسینی

البته افراد خردمند و تیزبین خیلی زود دریافتند که معاویه چه کرده است؛ چنان‌که در جریان حکمیت حتی آنها که پیشنهاددهنده بودند، فهمیدند فریب معاویه را خورده‌اند.

امام‌حسین (ع) پس از امام‌حسن (ع) به صلح برادرشان پایبند بودند و حرمت نگاه داشتند، اما معاویه شروط صلح را زیر پا گذاشت و انقلابی‌ها دریافتند که او چه مکر و توطئه‌ای کرده است و نهایتا حضرت سیدالشهدا (ع) خلافت یزید و بیعت با او را نپذیرفتند و قیام عاشورا با کیفیتی که می‌دانیم، رقم خورد، لذا صلح امام‌حسن (ع) در زمینه‌سازی برای عاشورای حسینی اثرگذار بود و بستر آن را فراهم کرد.

پناه مردم؛ کریم اهل‌بیت (ع)

اگرچه امام‌حسن (ع) در غربت شدید قرار داشتند، متولی اوقاف پدر و مادرشان بودند و از عواید همان موقوفات بسیار به فقرا، ایتام و درراه‌ماندگان و نیازمندان رسیدگی می‌کردند و خاطرات بسیاری از کرامت ایشان نقل شده و همین سبب شهرت امام به کریم اهل‌بیت (ع) شده است.

امام‌حسن (ع) از رسیدگی به فقرا و پاسخ به سؤال سائلان، سر باز نزدند و پناه و ملجأ آنها بودند و اینها آموزه‌هایی است که باید سیره امام حسن مجتبی (ع) تبیین و نهادینه شود تا مبنای عمل در جامعه قرار بگیرد.