معادباوری؛ ترمز و سرعت‌گیر انسان

معاد رکن دوم از اصول اعتقادی ما مسلمانان است. ما یک مبدأ داریم که با اصل توحید و درباره خدا تبیین می‌شود و یک معاد که به بازگشت به‌سوی خدا تصریح دارد و تفسیر آیه «إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ» است. اغلب انحرافاتی که جامعه با آنها روبه‌روست، به‌دلیل نبود دغدغه‌مندی به‌ویژه ازسوی مسئولان درباره معادباوری است که چالش‌های بسیاری را در ابعاد فردی و اجتماعی ایجاد کرده است.

شاید ما معاد را در قالب دروس خوانده و امتحانش را هم داده باشیم، اما باورداشت یک اصل با دانستن آن فرق می‌کند. به قول علامه جوادی‌آملی، دانایی چیزی است و دارایی چیزی دیگر؛ برای مثال شخص ممکن است دانا باشد و بداند مواد مخدر بد است، اما بازهم به آن معتاد شود؛ چون دانایی با جان او عجین نشده است؛ لذا بیشتر انحرافات در عرصه‌های اقتصادی، خانوادگی، اخلاقی، فرهنگی و حتی بین‌المللی به ضعف در معادباوری بازمی‌گردد؛ چون اهمیتی را که باید به معاد نداده و آن را در باور‌های مردم نیاورده‌ایم. با باور به معاد است که انسان از انحراف، خطا و گناه پرهیز می‌کند؛ چون دوست ندارد دچار عذاب الهی شود.

صرف برگزاری کلاس و آموزش در این‌باره به ما کمکی نمی‌کند. باید رسانه، فیلم و نمایش به میدان تبلیغ و تبیین این اصل ورود کنند. وقتی بیش از یک‌ششم (یا یک‌سوم) آیات قرآن و نیز بسیاری از روایات پیامبر (ص) و اهل‌بیت (ع) به معاد اختصاص دارد، جامعه دینی (فارغ از اینکه ما حکومتی به این اسم داریم)، باید تبیین و نهادینه کردن این اصل اعتقادی را البته نه در حد یک دانستنی و علم حصولی، در دستورکار خود قرار دهد تا این اعتقاد، به فرهنگ جامعه وارد شود. زمانی مردم از قبرستان حیا داشتند، اما امروز قبرستان آن‌طور که باید، ما را به یاد آخرت نمی‌اندازد و جلوه‌های آن نیز تغییر کرده است.

قرآن کریم می‌فرماید: «بَلْ یُرِیدُ الْإِنْسانُ لِیَفْجُرَ أَمامَهُ»؛ یعنی انسان علاقه‌مند است عمر را به هوای نفس بگذراند! لذا از موانع، گریزان است؛ چون خیال می‌کند از این طریق آزادی عمل دارد، درحالی‌که این آزادی برای خروج از مدار انسانیت است. با همین نگاه معاد را زیر سؤال می‌برد، درحالی‌که اگر معاد نباشد، ضمانت اصلاح ساختار نظام اجتماعی از بین می‌رود؛ همان‌طور که قوانین اجتماعی از طریق جریمه‌ها ضمانت اجرا دارند، معاد نیز اصلاح اجتماعی را ضمانت می‌کند و اگر نباشد، امنیت از بین می‌رود.

در ادامه حتما بخوانید ودیعه الهی برای حرکت از معاش به معاد

اعتقاد به معاد، نگرش انسان به دنیا را تغییر می‌دهد تا دنیا را ابزار رسیدن به زندگى جاوید قرار دهد. همچنین این اعتقاد باعث می‌شود انسان در روابط چهارگانه خود اعم از ارتباط با خدا، ارتباط با خود، ارتباط با طبیعت و ارتباط با انسان‌ها، تقوا پیشه و از ضدارزش‌ها دوری کند. این باور مانع از سلطه‌طلبی انسان می‌شود؛ چنان‌که پیامبر (ص) با آن جایگاه رفیع فرمودند: «من نیز بشری مثل شما هستم». اما همان وجود مقدس در اصلاح ساختار‌های اجتماعی تا پای جان ایستادند؛ چنان‌که حضرت سیدالشهدا (ع) در کربلا و برای اصلاح اجتماعی، همه هستی خود را ایثار کردند.

معادباوری باید در عرصه‌های فردی، اجتماعی، اقتصادی و حتی بین‌المللی تجلی داشته باشد. از معبر همین اعتقاد است که انسان نوع‌دوست می‌شود. سبک زندگی قرآنی در عرصه معاد یعنی آنکه هر کاری انجام می‌دهیم، با نگاه به قبر و قیامت باشد؛ چنان‌که پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «برای قبر، خود را آماده کنید!». معادباوری، ترمز و سرعت‌گیری است که غفلت از آن نه‌فقط انسان بلکه دیگران را هم نابود می‌کند؛ چنان‌که خودرو بدون ترمز، سرنشینان و عابران را به نابودی می‌کشاند.