از تو حرکت، از خدا برکت | ۴ دلیل فضیلت تأمین معاش از منظر اهل‌بیت (ع)

حمیده ذاکری | شهرآرانیوز؛  امام و پیشوای جامعه بودند، معروف و سرشناس بودند، اهل شهر آنها را به بزرگی می‌شناختند و احترام می‌کردند. کارشان روشنگری بود و کرسی درس و بحثشان به‌راه، با این حال ممکن بود در یک روز گرم تابستانی، آنها را مشغول کار در روی زمین ببینی. مانند پدرشان علی‌بن‌ابیطالب (ع) کشاورزی می‌کردند و زمین‌های زیادی به دستشان آباد شده بود؛ امری که امروز باورش برای من و تو، غریب است و برای مردم آن روزگار هم عجیب بود. یکی می‌گفت فرزندان علی (ع) اهل دنیا هستند.

دیگری که نمی‌شناختشان، تذکر می‌داد که کار سخت را رها کن و به خودت استراحت بده، اما هیچ‌کدام نمی‌دانستند که تلاش برای معیشت خانواده و کسب روزی حلال نزد فرزندان فاطمه (س)، مساوی با جهاد است؛ آن‌چنان‌که از امام‌رضا (ع) می‌خوانیم: «آن که براى تأمین معاش عائله خود فعالیت می‌کند، اجرش از مجاهد راه خدا بزرگ‌تر است» (تحف‌العقول، ص ۴۴۵). اما چرا تلاش برای تأمین هزینه‌های خانواده تا این اندازه در نزد اهل‌بیت دارای فضیلت بود؟ در ادامه به چهار نمونه از اهداف این بزرگواران باتوجه‌به سیره عملی و کلامی‌شان اشاره می‌کنیم.

برای رفاه و گشایش خانواده

نخستین هدف اهل‌بیت (ع) از ترویج کار و تلاش و فعالیت اقتصادی، تأمین هزینه خود و خانواده خویش و گشایش دادن بر اهل خانه بود و این امر را فضیلت می‌دانستند؛ چنان‌که انس‌بن‌مالک می‌گوید: روزی که رسول خدا (ص) از غزوه تبوک بازمی‌گشت، سعدبن‌معاذ انصاری (یا سعد انصاری) به استقبال آن حضرت آمد و با پیامبر (ص) دست داد. حضرت فرمود: چه باعث شده است که دست‌هایت این‌گونه سفت و پینه‌بسته باشد؟ او جواب داد: با بیل برای کسب نفقه خانواده‌ام کار می‌کنم. حضرت دست وی را بوسید و فرمود: این دست هرگز آتش جهنم را حس نمی‌کند. (تاریخ بغداد، ج۷، ص۳۵۳-۳۵۴).

برای عزت و کرامت

آمده است که امام‌صادق (ع) به یاران و نزدیکان خود سفارش می‌کردند که کار و تلاش را بعد از خواندن نماز صبح شروع کنند و به‌اصطلاح به دنبال کسب روزی حلال بروند. همچنین از آن حضرت نقل شده است که امام زین‌العابدین (ع) بامدادان در طلب روزی خارج می‌شد.

این بزرگواران بیکاری و سربار دیگران بودن را نکوهش می‌کردند و به همین خاطر می‌توان گفت که هدف دیگر آنها از ترویج فعالیت اقتصادی و تأمین معیشت، برای بی‌نیازی از اطرافیان و حفظ کرامت افراد است. رسول خدا (ص) افراد بیکار را طرد می‌کرد و در این باره می‌فرمود: مطرود درگاه الهى است کسى که بار زندگى خود را بر دوش دیگران بیفکند. (تحف‌العقول، ص ۳۷)

برای دوری از فقر و فساد

همه ما می‌دانیم و باید به این امر باور داشته باشیم که روزی‌رسان همه ما خداوند متعال است، اما این حقیقت به معنی دست از کار کشیدن و تن به فقر دادن نیست. امام حسن عسکرى (ع) در این‌باره می‎‌فرمایند: «گرچه خداوند ارزاق مردم را تضمین کرده است، مبادا اندیشه ضمانت خداوند رازق، مغرورتان سازد و شما را از انجام فریضه کار و کوشش بازدارد» (تحف‌العقول، ص ۴۸۹).

فریضه‌ای که موجب برطرف شدن فقر و دوری از فساد است؛ آن‌چنان که در رهنمودی از رهبر معظم انقلاب می‌خوانیم: «کاد الفقر ان یکون کفرا. جامعه‌اى که در آن فقر باشد، بیکارى باشد... حالت آرامش ایمانى پیدا نمی‌کند. فقر، انسان‌ها را به فساد می‌کشاند، به کفر می‌کشاند؛ فقر را باید ریشه‌کن کرد».
بیانات در دیدار مردم استان ایلام در سالروز ولادت امیرالمؤمنین (ع) / ۱۳۹۳/۰۲/۲۳

در ادامه حتما بخوانید گوشه‌ای از آموزه‌های اسلام درباره معامله | تجارت براساس فضیلت

برای گشایش مردم

خانه اهل‌بیت (ع)، خانه امید همه مردم شهر بود. این حقیقت را با نگاهی به سیره همه این بزرگواران به‌خصوص امام‌حسن مجتبی (ع) و امام باقر (ع) درمی‌یابیم. در روایت است که هیچ فردی از در خانه امام‌باقر (ع) ناامید برنمی‌گشت. سُلَیْمانَ‌بْن‌قُرْم، یکی از اصحاب امام‌باقر (ع)، در این باره از آن حضرت چنین نقل کرده است: او هرگز از نیکی به برادرانش و آنان که به او روی می‌آوردند یا کسانی که به او امید می‌بستند و از او انتظار نیکی داشتند، خسته و ملول نمی‌شد. (بحارالانوار، ج۴۶، ص ۲۸۸)

و می‌دانیم که امام‌حسن (ع) اموال خود را چندبار به‌طور کامل به نیازمندان بخشید. درحقیقت خاندان اهل‌بیت (ع) فعالیت اقتصادی را برای گشایش امور خَلق، محترم و نیکو می‌دانستند و مصرف مال در راه‌های خیری، چون صله‌رحم، صدقه و حج و زیارت را توصیه می‌کردند و خود در این راه نخستین بودند.