امام‌جواد (ع) و ترویج فرهنگ زیارت

هرچند زیارت دربین مسلمانان امری رایج است و اختصاص به شیعه ندارد، شیعیان به پیروی از ائمه‌اطهار (ع)، به زیارت بسیار اهمیت می‌دهند. در میراث شیعی، شماری زیارت‌نامه ماثور در دست است که از امامان (ع) به ما رسیده است؛ مثلا زیارت امین‌ا... که شیخ‌طوسی و سیدبن‌طاووس آن را از جابر جعفی از امام‌باقر (ع) از امام‌سجاد (ع) نقل کرده اند یا زیارت جامعه‌کبیره که امام‌هادی (ع) آن را به موسی‌بن‌عبدا... نخعی آموزش داد.

علمای بزرگوار شیعه که مروجان مکتب اهل‌بیت (ع) هستند، علاوه‌بر آنکه خود عامل به زیارت رفتن بوده‌اند، همواره شیعیان را نیز به زیارت رفتن تشویق می‌کنند؛ برای نمونه شیخ‌عبدا... مامقانی (ره) (متوفی ۱۳۵۱ قمری) می‌نویسد: «زیارت از عبادات مطلوبه در شریعت مطهره و سنن مؤکده است، بلکه در زیارت حضرت ختمی‌مرتبت (ص) وارد شده که اگر همه ترک کنند، والی جمعی را بر آن اجبار نماید.»

مرحوم آیت‌ا... شیخ‌محمدحسین غروی‌اصفهانی مشهور به کمپانی (متوفی ۱۳۲۰ شمسی) به زیارت حرم امیرالمؤمنین (ع) التزام داشت و در زیارت آن حضرت، زیارت جامعه‌کبیره را از حفظ می‌خواند. چنان که آمد، فرهنگ غنی زیارت دربین شیعیان، ریشه در تعالیم امامان (ع) دارد. در این میان، براساس روایاتی که از امام‌جواد (ع) به ما رسیده، ایشان به ترویج زیارت امام‌رضا (ع) اهتمام داشته است. شیخ‌صدوق رضوان‌ا... علیه در کتاب عیون‌اخبارالرضا (ع) با سند معتبر از حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) از امام‌جواد (ع) نقل کرده است که «برای هرکس که پدرم (سلام بر او باد) را در توس زیارت کند و عارف به حق او باشد، بهشت را از جانب خدای تعالی ضمانت کردم».

در روایتی از امالی شیخ‌صدوق هم از حضرت عبدالعظیم (ع) روایت شده است که شنیدم محمدبن‌علی‌الرضا (علیهماالسلام) فرمود: «کسی زیارت نمی‌کند پدرم (سلام بر او باد) را درحالی‌که اذیتی به او برسد از باران یا سرما یا گرما، مگر آنکه خدا جسدش را بر آتش حرام می‌کند». همچنین صدوق در کتاب عیون‌اخبارالرضا (ع) با سند معتبر از حضرت عبدالعظیم (ع) نقل می‌کند که «به ابوجعفر [امام جواد]علیه‌السلام عرض کردم: متحیرم بین زیارت قبر ابی‌عبدا... [امام‌حسین]علیه‌السلام و زیارت قبر پدر شما (سلام بر او باد) در توس. نظر شما چیست؟ فرمود: همین‌جا بمان.

سپس رفت و برگشت و اشک‌هایش بر صورتش جاری بود و فرمود: زوار قبر ابی‌عبدا... (علیه‌السلام) فراوانند و زوار قبر پدرم (سلام بر او باد) در توس اندکند». البته این روایت اخیر ناظر به آن زمان بوده و پس از ترویج زیارت امام‌هشتم (ع) توسط فرزندشان امام‌جواد (ع)، رفته‌رفته زیارت امام‌رضا (ع) رونق گرفته است، چنان که در زمان امام‌هادی (ع)، اهل قم و آوه (شهری شیعه‌نشین در نزدیکی ساوه) به زیارت امام‌رضا (ع) می‌رفته‌اند و در روایتی از امام‌هادی (ع) که آن‌هم در کتاب عیون‌اخبارالرضا (ع) از حضرت عبدالعظیم (ع) نقل شده است، شیعیان این دو شهر به‌دلیل اینکه به زیارت امام‌رضا (ع) می‌رفته‌اند، «مغفور لهم» (آمرزیده) معرفی شده‌اند.
علاوه‌بر روایاتی که از امام‌جواد (ع) در ترویج زیارت امام‌هشتم (ع) نقل شد، روایتی از آن حضرت در کتاب کامل‌الزیارات در توصیه به زیارت حضرت معصومه (س) نیز نقل شده است: «هرکس قبر عمه‌ام را در قم زیارت کند، برای اوست بهشت».