تبیین شأن پدر در مکتب امام رضا (ع)

زیستن به قاعده رضوی، زندگی را در مداری قرار می‌دهد که هر روز بهتر از دیروز است. روز‌های خوب هم پایه گذار شرایط خوب و فردا‌های بهترند. راهبری امام رضا (ع) تمام ساحتی است، در همه گستره زندگی؛ همه شمول و با شکوفایی بسیار. هر روز و برای هر مسئله‌ای در این آستان می‌توان به جواب رسید.

برای شئون مختلف می‌شود در این مکتب صاحب جایگاه شد. این روز‌ها که به نام «پدر» عظمتی خاص یافته است، باز می‌توان با حدیث خوانی از حضور ایشان به جایگاه والای پدر وقوف یافت و حاجی گونه گرد او به طواف پرداخت. این عین توحید است که در آیات متعدد حضرت خداوندگار، احسان به والدین را در کنار مقام رفیع توحید آورده است.

امام رضا (ع) به همین موضوع می‌پردازند، به این سخن که خداوند متعال فرمان داده است سه چیز همراه سه چیز دیگر انجام گیرد: «به نماز همراه زکات فرمان داده است، پس کسی که نماز بخواند و زکات نپردازد، نمازش نیز پذیرفته نمی‌شود.

به سپاسگزاری از خودش و پدر و مادر فرمان داده است، پس کسی که از پدر و مادرش سپاسگزاری نکند، خدا را شکر نکرده است. به تقوای الهی فرمان داده و به صله رحم، پس کسی که صله رحم انجام ندهد، تقوای الهی را هم به جا نیاورده است.» مشخص است کسی که به شکر الهی دست در آسمان نبرد، گرفتار مصائب زمین خواهد ماند و آنکه به تکریم پدر و مادر نپردازد هم برکت از دست خواهد داد و زندگی بی برکت، شراره‌های جهنم را، چون «پود» در «تارِ» روز‌های خویش خواهد داشت. روزی چنین هم از شب تاریک بدتر خواهد بود.

امام (ع) همچنین ضمن هشدار به عاقبت بدرفتاری با پدر و مادر، به نقل از رسول خدا (ص) فرمود: «نسبت به پدر و مادر نیکوکار باش تا پاداش تو بهشت باشد، ولی اگر عاق آن‌ها شوی، جهنمی خواهی بود.» یعنی ما عملا بر سر دوراهی قرار داریم که راه سومی ندارد.

این خود ما هستیم که می‌توانیم با نیک کرداری در محضر پدر و مادر، مسیرمان را به سوی بهشت تعیین کنیم یا خدای نکرده به بدرفتاری در حق آنان، هم لهیب جهنم را در جان احساس کنیم و هم در جهان دیگر، منزلگاهی به جز دوزخ نداشته باشیم. درست است که پدر و مادر کمتر حاضر به عاق کردن فرزند می‌شوند و رحمت نگاه پدر اجازه این کار را نمی‌دهد، اما کسی که در نگاه مهربان پیر موسفیدکرده به خشم و غضب برخیزد، خودش شرنگ «عاق» را می‌نوشد و از دایره رحمت بیرون می‌رود.

کم ندیده ایم مردمانی را که رخت از خانه پدری به جای دیگر کشیده اند و به جای زبان مهربان مادری، به زبانی دیگر تکلم می‌کنند. عاقبت شوم، مقصدی است که سر راهشان قرار دارد. جالب اینکه در تکریم پدر و مادر، قید ایمان نداریم، بلکه در برابر مقام ابوت آنان باید تعظیم کرد، حتی اگر کافر باشند. شأن پدری بجاست و این عظمت را خداوند در این جایگاه قرار داده است که به کفر هم از آن ساقط نمی‌شوند.

این را در نوشته امام رضا (ع) برای مأمون فرستادند و در آنجا به صراحت می‌خوانیم که به نیکی به پدر و مادر اشاره می‌کنند و می‌نویسند: «نیکی به پدر و مادر واجب و لازم است، اگرچه مشرک و کافر باشند، ولی در معصیت خدا نباید اطاعتشان کرد.» امام ضمن توصیه به پیروی از پدر و تبیین جایگاه و حق او بر فرزند، مردم را به رعایت احترام پدر سفارش می‎کرد و حرمت آنان را یادآور می‎شد، ازجمله به این سخن که «باید از پدر اطاعت کنی و نسبت به او نیکویی نمایی و در برابرش تواضع و خضوع کرده و به بزرگی از او یاد کنی و مورد تمجید و تعریف قرارش دهی و در محضرش آهسته سخن گویی، چراکه پدر اصل و ریشه فرزند است و فرزند بخشی از اوست.

اگر پدر نبود، فرزند هم نبود». با این تبیین است که می‌گوییم زیستن به قاعده تربیت رضوی، انسان را در مسیر تعالی قرار می‌دهد، بی آنکه چیزی بتواند سد راهش شود.