چند گام روبه جلو در اشتغال زنان

اشتغال زنان در دهه‌های اخیر در ایران دارای اهمیت بسیار شده است و مباحث زیادی را به میان آورده است. کار زنان در حالی است که در بسیاری مواقع باعث استقلال و افزایش اعتمادبه‌نفس آن‌ها می‌شود. جامعه ایرانی در حال گذر از سنت به مدرنیته است. حال این سؤال در ذهن‌ها پدید می‌آید که آیا اشتغال امروزه زنان اجبار و ضرورت دارد یا آنان خود و با میل و رغبت به انتخاب آن می‌پردازند. اشتغال زنان تاریخ دیرینه‌ای دارد. زنان روستایی و عشایر در تولید اقتصاد خانواده نقشی پویا و فعال داشته‌اند.

مثلا در تولید محصولات، همپای مردان همیشه مشغول فعالیت بوده‌اند. گذشته از آن، آن‌ها علاوه بر کار مادری و خانه‌داری، کار‌هایی همچون قالی‌بافی و سبدبافی و ... داشته‌اند، ولی به عنوان شغل، تا این اواخر به آن پرداخته نشده بود.

تعریف اشتغال زنان به شکل امروزی آن از انقلاب صنعتی شکل گرفت، زیرا کارخانجات و کارگاه‌های زیادی به وجود آمدند که به دلیل دستمزد پایین زنان در مقایسه با مردان تمایل زیادی برای استفاده از نیروی کار آنان داشتند. ما در ایران اشتغال زنان را باید از دو دیدگاه بررسی کنیم.

نخست که در دین اسلام شاهد این هستیم کار بیرون از خانه تا جایی که با مصالح خود زن و خانواده منافات نداشته باشد اشکالی ندارد و گاهی حتی از دیدگاه جامعه ضرورت هم دارد: مشاغلی که ویژه امور زنان و برای خدمت‌رسانی بهتر به خود ایشان است مثل پرستاری، پزشکی، نیروی انتظامی و ... فقه اسلام تا آنجا پیش می‌رود که می‌گوید: زن وظیفه اقتصادی در خانه ندارد و حاصل دسترنج و مزد در اختیار خود اوست. دومین دیدگاه و نظر را باید در تحولات صورت‌گرفته در جامعه بررسی کرد. امروزه زنان از تحصیلات عالی برخوردار شده‌اند و تحت تأثیر فرهنگ‌های مختلف، این باور برای ایشان به وجود آورده است که حتما باید بیرون از خانه شاغل باشند ولو نیاز اقتصادی نداشته باشند. سومین دسته از تحولات زنان به آنانی تعلق دارد که برای رفع نیاز اقتصادی و کمک به همسر می‌کوشند. بعضی از این زنان اگر از لحاظ مالی تأمین شوند، بیشتر تمایل به خانه‌داری و مادری دارند.

دسته دیگر زنان بدسرپرست و خودسرپرست (مجردان) هستند. این زنان یا دارای همسر نیستند یا همسران آنان دچار بیماری، گرفتار زندان و اعتیاد و ترک منزل و ... هستند و به‌اجبار و حتی بدون مهارت و تخصص در جامعه مشغول به کار و کسب درآمد می‌شوند‏. اگر دولت از این زنان حمایت‌های مالی صورت دهد و به آن‌ها آموزش‌ها و مهارت‌های تخصصی و حرفه‌ای رایگان ارائه دهد با فراغ بال بیشتری به فعالیت اقتصادی و اشتغال خود می‌پردازند. آماری که مرکز آمار ایران به‌تازگی درباره وضعیت اشتغال و بیکاری در پاییز منتشر کرد نشان داد نرخ بیکاری افراد پانزده‌ساله و بزرگ‌تر به ۸.۹ درصد رسیده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۰.۵ درصد کاهش یافته است.

بر اساس این آمار، پاییز سال گذشته جمعیت فعال پانزده‌ساله و بزرگ‌تر ۲۵ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر بوده که از این تعداد ۲۳.۵ میلیون نفر شاغل و ۲.۳ میلیون نفر بیکار هستند. در مقایسه با پاییز سال گذشته بیکاران ۰.۵ درصد و شاغلان ۰.۲ درصد کم شده‌اند.

جزئیات این گزارش از این حکایت دارد که بین ۲.۳ میلیون نفر بیکار، بیش از ۱.۶ میلیون نفر مرد هستند که حدود ۸۵ هزار نفر از تعدادشان کم شده و نرخ بیکاری آن‌ها ۰.۵ درصد کاهش داشته است.
تعداد زنان پانزده‌ساله و بزرگ‌تر بیکار در پاییز هم بیش از ۶۵۳ هزار نفر گزارش شده که با کاهش ۴۷۰ هزار نفری همراه بوده و کاهش نرخ بیکاری آن‌ها را به ۰.۲ درصد رسانده است. هم‌چنین از بین جمعیت شاغل، بیش از ۲۰ میلیون نفر مرد هستند که تعدادشان در مقایسه با پاییز پارسال ۳۱۷ هزار نفر اضافه شده است.

سهم زنان از جمعیت شاغل نیز حدود ۳.۵ میلیون نفر است که از تعدادشان حدود ۱۹۵ هزار نفر کم شده است. امروزه با توجه به گستردگی فرهنگی و ارتباطات وسیع و شرایط اقتصادی حاکم بر جامعه و شرایط خانوادگی حاکم بر زنان، آن‌ها خود داشتن فعالیت اقتصادی و اشتغال خانگی را نیز در کنار نقش مادری و خانه‌داری انتخاب می‌کنند.