مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی: ۵۴درصد کودکان کار شناسایی شده در سال گذشته ترک تحصیل کرده بودند

به گزارش شهرآرانیوز، مسعود فیروزی امروز ۲۹ خرداد ماه، در جلسه سیاست‌گذاری در مواجهه با کودکان کار و خیابان در شهر که در دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد، اظهار کرد: بسیاری از آسیب‌های اجتماعی مانند کوه یخ است که بخشی از آن بیرون آب قرار دارد که آن را می‌بینیم و به آن می‌پردازیم، اما از بخش بزرگ‌تری که زیر آب قرار گرفته غافل می‌شویم. 

وی بیان کرد: صرف نظر از اینکه کودکان کار و خیابان ممکن است جامعه را دچار آسیب‌هایی کنند، اکر دو مسئله مورد توجه قرار گیرد به قدری مهم هستند که حاکمیت‌ها عزم خود را برای مدیریت جزم می‌کنند. اول اینکه کودک کار و خیابان، کودک نمی‌ماند بلکه بزرگ می‌شود و دوم اینکه زمینه گسست کودک از خانواده وجود دارد. 

فیروزی با بیان اینکه در جهان بیش از ۱۶۰ میلیون کودک کار و خیابان وجود دارد، عنوان کرد: کودکانی در خیابان‌ها زندگی یا کار می‌کنند، بخش زیادی از زندگی خود را در خیابان‌ها سپری می‌کنند. با توجه به اینکه در مشهد بیش از ۶۰ تا ۷۰ درصد کودکان کار اتباع هستند، بسیاری به اعتبار کار کودک در خیابان مهاجرت می‌کنند تا کودکان مخارج زندگی آن‌ها را تامین کنند. 

مدیر کل بهزیستی خراسان رضوی گفت: ۱۳ دستگاه در سامان‌دهی کودک کار و خیابان مسئول هستند، اما هر کس از زاویه خود نگاه می‌کند، بنابراین گاهی کار یک فرد برای گروه دیگر تزاحم ایجاد می‌کند. بهزیستی کف میدان است و به عنوان یک هماهنگ‌کننده مسئولیت سامان‌دهی را برعهده دارد، اما اداره کل اتباع، سازمان فنی و حرفه‌ای کشور، هلال احمر، شهرداری، دانشگاه علوم پزشکی، وزارت بهداشت، بنگاه‌های بیمه، کمیته امداد و دادسرا نیز وظیفه‌مند هستند.

وی افزود: فعلا بهزیستی درگیر موضوع شده و با توجه به دستورالعمل و قوانین بالادستی تلاش خود را می‌کند. در حوزه کودکان کار و خیابان همه دنیا به لحاظ بررسی‌ها، تحقیقات و قوانین مانند ایران تا جایی سریع آمدند و بعد متوقف کردند. کار‌های جدید کمتر به این موضوع پرداخته است. 

فیروزی ادامه داد: اجرای آیین‌نامه ساماندهی کودکان خیابانی مربوط به سال ۸۴ است، اما می‌تواند برای برون‌رفت از مشکلات مورد استفاده قرار گیرد. قانون حمایت از اطفال و نوجوانان، اجرای برنامه اقدام و عمل و ارائه خدمات اقامتی و سرپایی به کودکان کار و خیابان از جمله سیاست‌های سازمان بهزیستی است.

مدیر کل بهزیستی خراسان رضوی با اشاره به اینکه ۵۸۴ کودک کار و خیابان در سال ۱۴۰۱ شناسایی شدند، تصریح کرد: ۴۰ درصد این کودکان از خدمات شبانه‌روزی و ۶۰ درصد از خدمات روزانه بهره‌مند شدند و بیش از ۱۴ هزار خدمت دریافت کردند. در سال گذشته ۵۰ درصد پذیرش مراکز در سه ماهه اول، ۲۴ درصد در سه ماهه دوم یعنی ۷۵ درصد ۶ ماهه اول و ۲۵ درصد ۶ ماهه دوم بوده است.

وی خاطرنشان کرد: بسیاری از آسیب‌های شهر مشهد بومی نیست و بخش عظیمی از معتادان متجاهر، دختران خیابانی، دختران فراری و زنان روسپی غیر بومی هستند. ۴۸ درصد کودکان کار ایرانی و ۵۲ درصد اتباع هستند. ۳ درصد کودکان کار شناسایی شده زیر ۶ سال، ۳۷.۵ درصد ۶ تا ۱۱ سال، ۳۸.۵ درصد ۱۲ تا ۱۴ سال و ۲۰.۵ درصد ۱۵ تا ۱۸ سال بودند.

فیروزی اضافه کرد: در سال جاری ۹۹ درصد کودکان شناسایی شده کودک کار بودند. ۳ درصد کودکان کار زیر سن مدرسه، ۲۷ درصد در مقطع ابتدایی، ۱۲ درصد راهنمایی، ۳ متوسط و ۵۴ درصد ترک تحصیل بودند. ۵ درصد از این کودکان از منزل فرار کرده بودند، ۶۳ درصد کار در خیابان و ۲۸ درصد خانواده بدسرپرست داشتند. ۹۶ درصد زمان پذیرش از نظر جسمی سالم بودند. ۳۵ درصد سابقه کودک‌آزاری نداشتند و ۶۵ درصد یک نوع کودک‌آزاری غالبا جنسی و جسمی را تجربه کرده بودند.

مدیر کل بهزیستی خراسان رضوی گفت: ۶۸ درصد کودکان کار با پدر و مادر زندگی می‌کنند، ۵ درصد فرزند طلاق هستند، والدین ۲ درصد متارکه کرده‌اند، ۱۰ درصد با نامادری و ۱۰ درصد با ناپدری زندگی می‌کنند، ۵ درصد پدر ۲ درصد مادر و ۲ درصد والدین آن‌ها فوت کرده‌اند. کمتر از ۵ درصد کودک به معنای واقعی کودک خیابان هستند. ۹۰ درصد حداقل با یکی از والدین زندگی می‌کنند و بیش از ۹۹ درصد با خانواده در ارتباط هستند.

وی بیان کرد: ۷۲ درصد این کودکان کمتر از یک هفته، ۲۶ درصد بین یک هفته تا ۶ ماه و ۲ درصد بیش از ۶ ماه در خیابان بودند. ۲۰ درصد کار نمی‌کنند، ۲۱ دستفروشی، کمتر از یک درصد واکس، ۴ درصد تکدی‌گری، ۱۸ درصد شیشه‌شویی، ۴ درصد گل‌فروشی و ۲۲ درصد جمع‌آوری ضایعات انجام می‌دهند.

فیروزی افزود: ۸ درصد این کودکان سابقه سومصرف مواد مخدر داشتند و ۹۲ درصد فاقد آن بودند. ۵ درصد دارای سابقه کیفری و ۹۵ درصد بدون سابقه بودند. ۸۳ درصد با الزامات و مداخلات لازم به خانواده تحویل شدند و ۴ درصد به مراکز شبه خانواده اتتقال یافتند.

مهم‌ترین آسیب در سیاست‌های مرتبط با کودکان کار، ابهام در شناخت و تعریف مسئله این کودکان است

در ادامه حمیده عادلیان، مدیر گروه مددکاری اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی، اظهار کرد: با همه تلاش‌هایی که دستگاه‌های مرتبط در حوزه کودکان کار و خیابان انجام دادند، اما متاسفانه کماکان این چالش، معضل و آسیب وجود دارد. در عرصه سیاست‌های این حوزه نتوانستیم به شکل درستی ورود پیدا کنیم. 

وی با بیان اینکه در عرصه سیاست‌گذاری سه مرحله طراحی، اجرا و ارزیابی، نظارت و کنترل سیاست‌ها وجود دارد، عنوان کرد: ورود ما در طراحی و اجرا بوده و در ارزیابی، نظارت و کنترل فعالیت زیادی صورت نگرفته است. در بهزیستی بخشی از ارزیابی‌ها صورت می‌گیرد، اما کنترل زمانی می‌تواند کامل شود که فرایند‌های اصلاحی مبتنی بر تجزیه و تحلیل داده‌ها انجام شود. تمام دستگاه‌های متولی باید توسط نهاد‌های دیگری مورد ارزیابی قرار گیرند.

عادلیان افزود: بیشترین کار در زمینه طراحی سیاست‌ها صورت گرفته و اقدامات بیشتر در حیطه رویکرد‌های محافظه‌کارانه حمایتی است. مسئله آسیب‌های اجتماعی در ساختار‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه بوده و حوزه رفاه باید به سمت رویکرد‌های مبتنی بر توسعه باشد. 

مدیر گروه مددکاری اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی گفت: مهم‌ترین آسیب در زمینه سیاست‌ها ابهام در شناخت و تعریف مسئله کودک کار و خیابان است. موازی‌کاری‌ها و تداخل وظایف نهادی از دیگر آسیب‌ها بوده، هرچند سعی شده در قانون حمایت از کودکان در نظر گرفته شود، اما ایت مشکل کماکان وجود دارد و موجب می‌شود اتفاقی که باید، صورت نگیرد.

وی ادامه داد: عدم مرجعیت کلان سیاستی از دیگر آسیب‌ها است. دستگاه‌های زیادی متولی هستند که به امر آسیب‌های اجتماعی بپردازند. جایی نداریم که مرجعیت کلان را برای سیاست‌گذاری‌ها، تصمیم‌گیری‌ها و ارزیابی کار دنبال کنیم. بی‌ثباتی و تغییر مداوم در سیاست‌های اتخاذ شده نیز آسیب دیگر در سیاست‌های حوزه کودکان کار و خیابان است. 

عادلیان بیان کرد: یکی از مهم‌ترین نکات، ضمانت اجرایی برای تعهدات است که وجود ندارد. برخی دستگاه‌ها دوره‌ای فعالیت‌هایی را انجام می‌دهند و در دوره دیگر متوقف می‌شوند. دولت ایران دولت رفاهی نیست، بنابراین سیاست‌های دیگر بیشتر هدف است، به همین دلیل شاهد این هستیم که بهزیستی از نظر جایگاه تاثیرگذاری، تصمیم‌گیری، اعتبارات و پیگیری‌های مبتنی بر وظایف جایگاه تاثیرگذاری را ندارد تا سایر دستگاه‌ها را ملزم به پیاده‌سازی و انجام وظایف کند.

مدیر گروه مددکاری اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی خاطرنشان کرد: نبود رویکرد‌های پیشگیرانه و رویکرد‌های مبتنی بر توسعه و رشد موحب شده در زمینه ساختار‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کار نشود. چنین رویکرد‌هایی شرایط و وضعیتی را ایجاد می‌کند که سیاست‌ها و سیاست‌گذاری بنیادین و زیربنایی وجود نداشته باشد و صرفا رویکرد‌های محافظه‌کارانه باشد. یکی از مشکلات اساسی در حوزه سیاست‌گذاری حوزه سیاست‌های رفاهی است. 

وی با اشاره به اینکه سه دسته سیاست‌های مواجهه با کودکان کار و خیابان وجود دارد که دسته اول تادیبی، دوم نوسازی و سوم امدادی است، تصریح کرد: قانون حمایت از اطفال و نوجوانان که در سال ۱۳۹۹ تصویب شد، بهترین سیاست و جزو دستاورد‌های مهم ایران است. به دلیل نبود ضمانت‌های اجرایی اتفاقات زیادی صورت نمی‌گیرد. سیاست‌های ایران کماکان تادیبی بوده و اندکی به سمت امدادی سوق پیدا کرده است. 

عادلیان اضافه کرد: قانون حمایت از اطفال و نوجوانان به رفع برخی چالش‌ها از جمله ابهام در تکالیف نهاد‌های متولی، دایره شمول وضعیت مخاطره‌آمیز برای کودکان، نبود ساختار و تشکیلات مجری قانون و مشخص نبودن جرایم و مجازات‌ها کمک کرد. مشکل فعلی قانون، نداشتن ضمانت اجرا و عدم همکاری و هماهنگی بین بخشی دستگاه‌ها است.

مدیر گروه مددکاری اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی گفت: سازمان بهزیستی به عنوان سازمان اصلی برای پیاده‌سازی و اجرای سیاست‌های مبتنی بر توسعه در نظر گرفته شده، بنابراین نیاز است کمیته‌ای متشکل از همه دستگاه‌های مرتبط با نقش محوری سازمان بهزیستی تشکیل شود. نقش مشارکت ذی‌نفعان، رویکرد‌های اجتماع‌محور، رویکرد‌های کودک‌محور و ظرفیت سازمان‌های مردم‌نهاد باید در این کمیته دیده شود. آموزش و یادگیری‌های اجتماعی و توانمندسازی خانواده‌ها و رویکرد‌های مبتنی بر خانه باید اتفاق بیفتد.