نگاهی به خطرناک‌ترین جاده‌های خراسان رضوی که با عبور از زیستگاه حیات وحش، جان حیوانات را نشانه می‌گیرند.
لیلا کوچک زاده | شهرآرانیوز؛ مهم نیست چقدر حیوانی به زیرکی معروف باشد که روباه سرآمد آن‌ها در اذهان عمومی است، اما همین موجود زیبا در صدر تلفات جاده‌ای حیات وحش در خراسان رضوی قرار گرفته است! این موضوع ثابت شده است که گسترش جاده‌ها یکی از عوامل اصلی کاهش تنوع زیستی در جهان است. عارضه‌ای انسان ساخت که می‌تواند به طور غیرمستقیم جمعیت حیات وحش را به واسطه قطعه قطعه کردن زیستگاه ها، تخریب آن و افزایش تردد خودرو‌ها کاهش دهد و حتی مانعی برای تکثیر گونه‌های حیات وحش باشد.
در خراسان رضوی حدود ۲۰ هزار کیلومتر جاده کشیده شده است که توسعه بدون رعایت ضوابط، به ویژه در مناطق ۴۱ گانه حفاظت شده، در افزایش تلفات جاده‌ای حیات وحش تأثیر مستقیم داشته است. حیواناتی که به دنبال آب و غذا از زیستگاه خود بیرون می‌زنند و مفتون پسماند‌های غذا و تغییر سبک زندگی انسان ها، زیر ارابه‌های آهنین تلف می‌شوند.
در گفتگو با معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی و با بررسی مقاله پژوهشی «شناسایی مناطق داغ تلفات جاده‌ای گوشت خواران و اولویت بندی آن‌ها در خراسان رضوی» نوشته علی مهدوی، فاطمه طباطبایی یزدی، علیرضا محمدی و علی خانی به واکاوی این موضوع پرداخته ایم.
سالانه ۴۰ تا ۵۰ تلفات حیات وحش
آن طور که معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی بیان می‌کند، آمار دقیقی از تلفات جاده‌ای حیات وحش در محور‌های خراسان رضوی وجود ندارد. بلکه آمار موجود، مربوط به مسیر‌های مجاور مناطق حفاظت شده یا جاده‌هایی است که از بین ۴۱ منطقه چهارگانه و شکار ممنوع می‌گذرد. محمد عرفانی می‌گوید: بسیاری از تلفات حیات وحش در جاده‌هایی خارج از این مناطق رخ می‌دهد که ما از آن اطلاعی نداریم و رصد آن در اختیار ما نیست. اما طبق آمار‌های ما، سالانه حدود چهل تا پنجاه حیوان وحشی در جاده‌هایی که از میان مناطق حفاظت شده می‌گذرند، از بین می‌روند.
گونه‌های شاخص حیات وحش ما کل، بز، آهو، گربه جنگلی، قوچ و میش، پلنگ و انواع مارهاست. دراین بین، اما بیشترین گونه‌های تلف شده، جونده ها، خارپشت و مار‌ها گزارش شده است. پس از این‌ها نیز کفتار، گربه جنگلی و گربه وحشی در معرض تصادف‌های جاده‌ای قرار می‌گیرند. به گفته عرفانی، در سال‌های اخیر از تلفات جاده‌ای پلنگ که از ارزشمندترین گونه‌های پلنگ ایرانی است و در پارک ملی تندوره، تراکم زیادی دارد، گزارشی نبوده است.
معاون محیط زیست خراسان رضوی درباره نقاط حادثه خیز استان بیان می‌کند: ۱۵۰ نقطه حادثه خیز در تلفات جاده‌ای حیات وحش در خراسان رضوی شناخته شده است که شامل جاده‌های شهری و آسفالته و جاده‌های روستایی می‌شود. به گفته عرفانی، بیشتر تلفات حیات وحش در مسیر‌های روستایی که مجاور با مناطق حفاظت شده است، اتفاق می‌افتد. به این دلیل که در این جاده‌ها تابلو‌های هشداردهنده برای رعایت سرعت، احتیاط و اعلام زیستگاه و تردد حیات وحش دیده نمی‌شود.
او تصریح می‌کند: مهم‌ترین راهکار در کاهش تصادف‌ها و تلفات جاده ای، اطلاع رسانی شهروندانی است که در مجاورت مناطق حفاظت شده زندگی می‌کنند. مثلا اهالی بردسکن، سبزوار و خواف باید از زندگی یوزپلنگ در محدوده سکونت و ترددشان آگاه باشند. رعایت قوانین راهنمایی ورانندگی هم بخش بعدی است. تابلو‌های هشداردهنده برای رعایت سرعت، احتیاط و اعلام زیستگاه حیات وحش اهمیت دارد. به گفته عرفانی تاکنون ۶۰ تا ۷۰ درصد تابلو‌های هشداردهنده برای عبور حیات وحش در جاده‌های استان نصب شده است. همچنین در محور سبزوار، چندین کیلومتر فنس کشی برای حفاظت از تردد یوزپلنگ انجام شده است.
او بیان می‌کند: جاده‌های مجاور با منطقه پارک ملی توران در استان سمنان که زیستگاه گونه ارزشمند یوزپلنگ ایرانی است، فنس کشی شده است تا این حیوان مجبور نشود از جاده تردد کند و از زیرگذر جاد ه‌ها عبور کند. خوشبختانه این فنس کشی‌ها برای حفاظت از این گونه باارزش به استان ما در شهرستان سبزوار هم رسیده است.
***
در فصل بهار، در جاده‌های نیشابور و سرخس و چناران که به مشهد منتهی می‌شود، تلفات سنجاب زمینی و خارپشت زیاد است
۴۱
تعداد مناطق حفاظت شده خراسان رضوی
۲۰.۵۷۵ کیلومتر
خراسان رضوی ۲۰ هزار و ۵۷۵ کیلومتر راه دارد که ۶۴۲۲ کیلومتر آن بین شهری و ۱۴ هزار و ۱۵۲ کیلومتر راه روستایی است.
تابلو‌های هشداردهنده در جاده‌های خراسان رضوی کافی نیست.
در سال‌های اخیر از تلف‌شدن پلنگ در جاده‌های استان گزارشی منتشر نشده است.
بسیاری از تلفات جاده‌ای به سگ سانان و سگ‌های ولگرد و پستانداران کوچک جثه برمی گردد. سگ حیوانی اهلی است و جزو حیات وحش قرار نمی‌گیرد و دغدغه حفاظتی و انقراض ندارد.
تعیین کردن محدوده سرعت و درنظرگرفتن جریمه در جاده‌های مجاور با زیستگاه‌های حیات وحش راهکار مناسبی برای جلوگیری از تلفات جاده‌ای است.
بیشتر تلفات جاده‌ای ابتدای شهر‌ها مربوط به شغال هاست. این جانوران، به دلیل تغذیه از پسماند‌ها به زیستگاه‌های انسانی وابسته هستند و به همین دلیل دچار حادثه می‌شوند.
پاییز رکورددار تلفات
مقاله پژوهشی «شناسایی مناطق داغ تلفات جاده‌ای گوشت خواران و اولویت بندی آن‌ها در خراسان رضوی» در بازه‌ای ۹ساله از سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۹، جاده‌های هم جوار با مناطق حفاظت شده استان را بررسی کرده است. در این پژوهش بیان شده است که توسعه شبکه جاده‌ای در خراسان رضوی چه در میان و بیرون مناطق حفاظت شده استان، منجر به افزایش نرخ تلفات جاده‌ای به ویژه گونه‌های گوشت خوار شده است.
در کل ایران نیز به ویژه در مناطق حفاظت شده، گسترش جاده‌ها بسیار شتاب زده و بدون رعایت ضوابط و اصول اولیه حفاظتی بوده است. موضوعی که به افزایش روزافزون تصادفات جاده‌ای گونه‌های حیات وحش منجر شده و بقای آن‌ها را با خطر روبه رو کرده است. اما در طول دوره این مطالعه، درمجموع ۱۹۹ گوشت خوار مربوط به یازده گونه جانوری متعلق به خانواده سگ سانان، کفتارها، راسو‌ها و گربه سانان در اثر برخورد با وسایل نقلیه تلف شده اند. بیشترین تعداد تلف شده در این ۹ سال، به ترتیب روباه معمولی، شغال، گرگ، کفتار و گربه وحشی بوده است.
۸ محدوده داغ تلفات جاده‌ای
حیوانات معمولا در هنگام عبور از جاده با وسایل نقلیه برخورد می‌کنند و تلف می‌شوند که این موضوع در فصل‌های مختلف سال باتوجه به دمای هوا و دسترسی آن‌ها به آب و غذا و وضعیت زادوولدشان تغییر می‌کند. طبق این تحقیق، فصل پاییز رکورددار تلفات جاده‌ای حیات وحش در جاده‌های استان ما بوده است. زمستان، تابستان و بهار نیز در رده‌های بعدی قرار می‌گیرند. اما درمجموع، هشت محدوده داغ تلفات جاده‌ای در جاده‌های مجاور با مناطق حفاظت شده شناسایی شده است که بیشتر در شمال، مرکز و غرب استان واقع شده اند.
محور درگز-قوچان در شمال، مجاور با پارک ملی تندوره است که به بهشتی برای سکونت پلنگ ایرانی معروف شده است. گونه‌ای باارزش که تراکم جمعیتی زیادی در این منطقه دارد. اما طبق این گزارش در بازه نه ساله، شش پلنگ در این محدوده تلف شده است. بخش مرکزی شامل محور‌های نیشابور-کاشمر و کاشمر به تربت حیدریه است که دو منطقه حفاظت شده «رئیسی» و شکارممنوع «سیدمرتضی» را دربرمی گیرد. جایی که زیستگاه گونه‌های ارزشمندی مانند کفتار، آهو و قوچ است. بخش غربی نیز محور سبزوار-بردسکن و سبزوار به نیشابور است. جایی که منطقه حفاظت شده و پناهگاه حیات وحش شیراحمد در آن قرار گرفته و زیستگاه آهو، کفتار و روباه است.
دوونیم میلیون هکتار باارزش
با دانستن رفتارشناسی، زیستگاه شناسی، بیولوژی و پویاشناسی جمعیت، میتوان آن بخش از فعالیت‌های انسانی که جمعیت حیات وحش را متضرر می‌کند، شناسایی کرد. چنان که جاده سازی ها، احداث زمین‌های کشاورزی در زیستگاه‌های حیوانات و حتی حضور گردشگران با ایجاد آلودگی صوتی و نوری و حتی آوردن انگل و انواع بیماری ها، زندگی حیات وحش را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
درهرصورت، طبق گفته‌های معاون محیط زیست خراسان رضوی، نیمی از جاده‌های استان به تابلو‌های هشداردهنده مجهز شده است، اما این فقط یک بخش رصد و حفاظت از حیات وحش را شامل می‌شود و باتوجه به وسعت زیاد مناطق حفاظت شده در استان از نظر پارک‌های ملی و پناهگاه حیات وحش و مناطق حفاظت شده که به دو و نیم میلیون هکتار می‌رسد و در کشور بی نظیر است، لزوم توجه و رسیدگی به این مناطق برای حفاظت از حیات وحش باارزش آن لازم به نظر می‌رسد.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
