بررسی فلسفه و آثار زیارت در متون دینی

زیارت مرقد مطهر ائمه (ع) یا زیارت آنها از راه دور به مناسبت‌های مختلف، رسم و سنت دیرینه ما شیعیان است؛ رسمی که به‌شدت به آن پایبندیم و هیچ چیز حتی بحرانی مثل کرونا نمی‌تواند پای دلمان را از رفتن به آن بازبدارد.

خبرنگار آمنه مستقیمی

به گزارش شهرآرانیوز، برای شیعه که در شادی و غم، در سختی و آسایش و به وقت غنا و ناداری، پناهی جز حرم‌های اهل‌بیت (ع) ندارد و اساسا هم انتخاب اولش، بودن درکنار امامان و تنفس زیر سایه وجود مقدس آنهاست، زیارت، حکم معبری را دارد که او را از برزخ روزمرگی‌ها به بهشت وصال و انس می‌رساند؛ به همین دلیل هم زیارت مرقد مطهر ائمه (ع) یا زیارت آنها از راه دور به مناسبت‌های مختلف، رسم و سنت دیرینه ما شیعیان است؛ رسمی که به‌شدت به آن پایبندیم و هیچ چیز حتی بحرانی مثل کرونا نمی‌تواند پای دلمان را از رفتن به آن بازبدارد.

در زیارت آگاهانه و از روی معرفت ائمه معصوم (ع)، به‌عنوان انسان‌های کامل و اولیای خداوند، بار سفر می‌بندیم و راهی آستان آن حضرات می‌شویم. در بیان فلسفه‌های زیارت می‌توان گفت دین چیزی جز محبت نیست. ائمه اطهار (ع)، محب و محبوب خدا هستند و حب محبوب خدا، حب خداست، لذا زیارت مرقد مطهر اهل‌بیت (ع)، جلو‌ه‌ای از این عشق، محبت و دلدادگی است. علاوه‌بر این، زیارت نوعی تجدیدبیعت است با آرمان‌های ائمه (ع) و نیز تکریم آنها به‌عنوان انسان کامل. با زیارت در مقابل خدا و دین او اظهار تواضع و تسلیم می‌کنیم و از این باب هم زیارت آثار بسیار دارد.

زیارت کارکرد‌های متنوع دارد و تنها یک سفر و عرض ارادت و توسل و حاجت خواستن نیست؛ زیارت امام‌شناسی را در ما تقویت می‌کند؛ شناختی که مقدمه شناخت خداست. هدف و مقصد نهایی در زیارات، لقای الهی و قابلیت دیدار رحمت اوست؛ به همین دلیل، زیارت اولیای الهی مقدمه زیارت خدا و ارتباط و تعلق وجودی به او محسوب می‌شود. زیارت نوعی ادای دین به روشنگری‌ها و هدایت‌های ائمه (ع) نیز هست. وقتی آنها همه هستی خود را برای هدایت بندگان گذاشتند، ما نیز باید تلاش کنیم قدری از دِینشان را ادا کنیم که زیارت در این راه به ما کمک می‌کند. زیارت، ابراز تولی و تبری هم به‌شمار می‌رود.

زیارت آثار فردی و اجتماعی فراوانی دارد که مرور کوتاه آنها هر آدمی را وسوسه می‌کند. در این میان، درباره زیارت امام‌حسین (ع) و امام‌رضا (ع) روایات خاص‌تری وجود دارد. امام‌باقر (ع) می‌فرمایند: «شیعیان ما را به زیارت امام‌حسین (ع) امرکنید؛ چراکه زیارتش روزی را افزون می‌کند، عمر را طولانی می‌گرداند و بلا‌ها و بدی‌ها را دفع می‌کند» (تهذیب‌الاحکام، ج۶، ص۴۲). امام‌رضا (ع) نیز درباره ثواب زیارت امام‌حسین (ع) فرموده‌اند: «هرکه اباعبدا... (ع) را کنار شط فرات زیارت کند، مانند شخصی است که خداوند را در بالای عرش زیارت کرده است» (تهذیب‏‌الاحکام، ج۶، ص۴۶).

زیارت امام‌رضا (ع) هم آثار خاص و منحصربه‌فردی دارد. از ایشان روایت است: «هرکه مرا که از منزل و کاشانه به دور افتاده‌ام زیارت کند، در روز قیامت در سه جایگاه به‌سراغش می‌روم تا او را از ترس و سختی آن مکان‌ها خلاص کنم؛ هنگام دادن نامه اعمال به دست راست و چپ و در عبور از صراط و نزد حسابرسی و میزان» (من‌لایحضره‌الفقیه، ج۲، ص۵۸۴). این حدیث، رأفت بی‌حدوحصر امام مهربانی‌ها را به زائران خود نشان می‌دهد که در چه مواضع سختی به داد آنها می‌رسند؛ جایی که هیچ فریادرسی برای آدمی نیست.

یکی دیگر از آثار شگفت‌آور و انگیزه‌بخش زیارت امام‌رضا (ع)، حاجت‌روایی زائران است. ایشان خود فرموده‌اند: «آگاه باشید من ظالمانه با سم، شهید خواهم شد و در سرزمین غربت دفن خواهم گردید، پس کسی که برای زیارت من باروبنه خود را ببندد (و به زیارت من بیاید)، دعایش مستجاب و گناهانش آمرزیده شود» (بحارالانوار، ج۱۰۲، ص۳۶). این هم جلوه‌ای دیگر از محبت و رأفت رضوی را نشان می‌دهد که با یک زیارت چنین برکاتی را نصیب زائر خود و مسیر رسیدن او به خواسته‌هایش را فراهم می‌کند.

نکته مهم آنکه همه این آثاری که برای زیارت امام‌حسین (ع) و امام‌رضا (ع) برشمردیم، صرفا محدود به زیارت از نزدیک و حضور در حرم مطهر آن حضرات نیست، بلکه می‌توان از راه دور هم دل را به ضریح آنها گره زد و عرض ارادت کرد؛ خود اهل‌بیت (ع) نیز این زیارت از راه دور را به ما یاد داده‌اند تا هرجا کارمان گره خورد و پناهی نداشتیم، با یک سلام و یک زیارت عاشورا، امین‌ا... یا جامعه کبیره، زائر آن حضرات شویم و خود را در فضای زیارت قرار دهیم؛ فضایی که تنفس در آن، حال آدمی را خوب می‌کند.