محکومیت مجازی، اقدام قضایی

ایمان فروزان نیا - دخترک بزک کرده و خندان با توری سفید روی سر و لباس گلدار پولکی روی صندلی نشسته است. شبیه بچه ای است که می خواهد به عروسی برود و مادرش برای اینکه دلش نشکند، یک لباس عروس کوچک هم برای او خریده است اما در این مجلس از عروس دیگر خبری نیست و عروس قصه همین دخترک یازده ساله است. کنارش مردی نشسته است که دوبرابر او سن دارد و عاقد می خواهد آن ها را به عقد موقت هم دربیاورد. فیلم «عقد موقت» دخترک معصوم در منطقه بهمئی استان کهگیلویه وبویراحمد دیروز جزو داغ ترین سوژه های فضای مجازی بود و واکنش های زیادی را به دنبال داشت و باعث شد یک بار دیگر هشتگ کودک همسری در توئیتر ترند شود.

ماجرا از چه قرار بود؟
انتشار ویدئوی مراسم عقد دختربچه ای یازده ساله با یک مرد جوان بیست ودوساله، توجه بسیاری از کاربران فضای مجازی، روزنامه نگاران و مسئولان را جلب کرد؛ مثل معصومه ابتکار که از مسئولان مربوط درخواست کرد پیگیری ماجرا را کرد یا شهیندخت ملاوردی، معاون سابق امور زنان و خانواده رئیس جمهور که مانند تعداد زیادی از کاربران، تعجب و ناراحتی اش از این اتفاق را بروز داد: «اولش که این فیلم دستم رسید، مثل دخترک فیلم بیشتر تصور یک شوخی یا خاله بازی را داشتم. بعد که از واقعی بودن آن اطمینان حاصل کردم، این سوال که واقعا درک و تشخیص این دختربچه از شرایط این نوع عقد و تفاوت آن با عقد دایم چیست و الفاظی که بر زبان جاری می کند و نیز شرایطی که خانواده اش را به تن دادن به این وضعیت سوق داده، لحظه ای رهایم نمی کند.»
با ورود مسئولان دادگستری و بهزیستی، خیلی زود ماجرای این فیلم مشخص شد. جواد حیدریان از روزنامه نگارانی که از ابتدا پیگیر ماجرا بود، در توئیترش این اتفاق را این طور توضیح داد: «دختربچه، کمتر از ۱۱سال دارد و طبق تشخیص قاضی در سن قبول چنین عقدی نبوده است. اگرچه صیغه عقد موقت به قول خانواده جهت تسهیل ارتباطات خانوادگی بوده و قرار بر ازدواج نبوده. قرار بوده بعد از شش سال ازدواج صورت گیرد. قاضی چنین تصمیمی را نپذیرفته و عقد باطل شده است.»
رئیس دادگستری شهرستان بهمئی هم اعلام کرد که هر پدری که در سنین کم دختر خود را مجبور به ازدواج کند، مجرم است و این جرم برای عاقد و داماد هم محسوب می شود.

جای خالی قوانین حمایتی
هر سال حدود 40هزار ازدواج زیر 14سال در کشور ثبت می شود و این آمار، خبر از یک فاجعه دارد. ازدواج در سن کودکی به آسیب های جسمی و روحی زیادی منجر می شود و پژوهش ها نشان می دهد که این کودکان در آینده بیشتر از سایر زنان در معرض مشکلاتی مثل طلاق و خیانت قرار خواهند گرفت. یکی از دلایل بالا بودن نرخ کودک همسری، نبود قوانین بازدارنده است. درحال حاضر طبق قانون، عقد نکاح دختر قبل از رسیدن به سن ۱۳سالِ تمامِ شمسی و پسر قبل از ۱۵سال تمام شمسی، منوط به اذن ولی به شرط رعایت مصلحت و با تشخیص دادگاه صالح ممکن است. کمتر از یک سال قبل، طرحی در صحن مجلس بررسی شد که براساس آن حداقل سن ازدواج دختران به ۱۶سال و برای پسران به ۱۸سال افزایش می یابد و ازدواج دختران زیر ۱۳سال، مطلقا ممنوع می شود اما متاسفانه این طرح در مجلس شورای اسلامی رد شد و برای بررسی و مطالعه بیشتر به یک کارگروه واگذار شد و تا امروز دیگر خبری از آن نیست.

منع کودک همسری؛ یک خواسته عمومی
اگرچه پخش این ویدئو نشان دهنده واقعیت های ناراحت کننده ای مثل ضعف های فرهنگی و قانونی است، در نقطه مقابل، پیگیری و مطالبه مردم در همین ماجرای اخیر نشان می دهد که موضوع منع کودک همسری دارد به یک دغدغه اجتماعی و بزرگ تبدیل می شود. اصلاح نگاه عموم به کودک همسری، از اصلاح قوانین هم مهم تر است، حتی اگر قانون، ازدواج کودکان را ممنوع کند، هنوز خانواده هایی پیدا می شوند که کودکانشان را به عقد موقت مردان مسن درمی آورند و به راحتی قانون را نادیده می گیرند. اگر در همین نمونه جدید، موبایلی صحنه را ضبط نکرده بود یا فیلم آن در فضای مجازی منتشر نشده بود، این کودک هم به جمع کودکانی می پیوست که پدیده شوم کودک همسری به آن ها تحمیل شده است. اگر این پدیده را ازطریق آموزش و فرهنگ سازی، افکار عمومی تمام طبقات جامعه زشت بشمارند، آن وقت می توان مطمئن بود که حتی با وجود نقص قوانین، آمار کودک همسری در کشور کاهش خواهد یافت.