کهن‌ترین دست‌نویس صحیفه سجادیه در دنیا

حسینی نژاد | شهرآرانیوز - وقتی مسعود سعد سلمان در اواخر قرن پنجم و اوایل قرن ششم در غزنین برای یکی از ممدوحانش در دربار غزنویان، عمادالدوله ابوسعد بابو، دعای نیک مردان در «صحیفه کامله» را آرزو می‌کند، پیداست شهرت کتاب صحیفه کامله سجادیه در خراسان به حدی رسیده بود که مخاطب مفهوم این اشاره را درک کند و او محتاج توضیح بیشتری درباره کتاب و منشی و محتوای آن نباشد. سنی مذهب بودن شاعر و ممدوح هم مانع از آن نشده است که او در سخن خود به کتابی از امام شیعیان ارجاع دهد.‌

 

ای سؤال آزمندان بر صحیفه جود تو

چون دعای نیک مردان در صحیفه کامله

صحیفه سجادیه این مسیر را کمابیش در طول ۴۰۰ سال پشت سر گذاشت تا در خراسان بزرگ این چنین شهرت یافت. مسیری که با کنارهم قراردادن پراکنده‌هایی از متون و نسخه‌های برجامانده می‌توانیم بخش‌هایی از آن را امروز روشن‌تر پی بگیریم. قدیمی‌ترین نسخه شناخته شده از صحیفه سجادیه، در خراسان کتابت شده است و اکنون نیز در همان جا نگهداری می‌شود: نسخه شماره۱۲۰۴۵ کتابخانه آستان قدس رضوی در سال۱۳۴۸خورشیدی در جریان تخریب و تعمیر قسمتی از دیوار‌های بالاسر حرم، قسمت فوقانی دارالسلام، با شمار چشمگیری از اوراق و مصاحف قدیمی زیر سقف به دست آمد. اینکه این نسخه چرا و چه وقت و به دست چه کسی پنهان شده بود، روشن نیست، گرچه به احتمال بسیار، ماجرای این نسخه‌ها و اوراق پنهان شده، به گذشته‌های دور بازمی گردد، زیرا روی هیچ یک از نسخه‌ها عرض‌های مربوط به کتابخانه و حرم رضوی دیده نمی‌شود و تاریخ جدیدترین وقف نامه یادشده در آن‌ها هم سال۸۶۳قمری است.

نکته مهم درباره این نسخه کهن آن است که کاتب و مالک نسخه همه از مذهب کرّامیه هستند. کرامیه از فرق متقدم اسلامی است که سردمدار آن محمدبن کرام بود و پایگاه اصلی آنان شهر نیشابور بوده است.

کتابت نسخه صحیفه سجادیه از سوی عالمی کرامی در این شهر، نشان دهنده عمق محبت اهل بیت (ع) در میان اهالی نیشابور آن هم در میان فرقه‌های مختلف اهل سنت است. نسخه‌های مهمی از نهج البلاغه نیز در این شهر مهم خراسان کتابت شده که به نسخه‌های نیشابوری نهج البلاغه مشهور است. نسخه صحیفه سجادیه در سال ۴۱۷ قمری در نیشابور کتابت شده است.