دانشنامه گویا

مرحوم آیت ا... واعظ‌زاده خراسانی به‌تن‌هایی یک دائرة‌المعارف و دانشنامه بود، جامعیت و تبحر او از علوم قرآنی گرفته تا ادبیات عرب و فارسی، رجال، تاریخ اسلام، و فقه زبانزد عام و خاص بود. مرحوم استاد واعظ‌زاده خراسانی هم استاد دانشگاه و هم استاد حوزه بود. بخشی از جامعیت او محصول همین دوجانبه‌نگری حوزوی و دانشگاهی بود.

نکته دیگری که مرحوم واعظ‌زاده خراسانی را سرآمد در علوم مختلف کرده بود، بحث مراودات علمی و اجتماعی ایشان با علما و اندیشمندان درون مذهبی و سایر مذاهب اسلامی بود. وی در طول سال‌های متمادی قبل و بعد انقلاب در دیدار‌های چهره‌به‌چهره و گفتگو‌های حضوری و هم‌چنین به صورت مکاتبات علمی و نامه‌ای با علما و اندیشمندان تشیع و اهل‌سنت و سایر مذاهب اسلامی ارتباط داشت، از علمای الازهر گرفته تا عربستان‌سعودی و کشور‌های مختلف اسلامی همچون عراق و لبنان.

آیت‌ا... واعظ‌زاده خراسانی به بحث تقریب بین پیروان مذاهب اسلامی و وحدت امت اسلامی از نوع علمی ورود پیدا کرده بود. مرحوم استاد واعظ‌زاده خراسانی یکی از شاگردان پرکار و مورد اعتماد مرحوم آیت‌ا... بروجردی بود و خیلی از مکاتبات مرحوم آیت‌ا... بروجردی با الازهر و نامه‌نگاری‌ها با نظر مرحوم واعظ‌زاده خراسانی انجام می‌شد.

بخشی از ورود استاد به مسئله تقریب و وحدت به قبل انقلاب برمی‌گردد. شاگردی مرحوم آیت‌ا... بروجردی و سفر‌های متعدد به کشور‌های مختلف اسلامی، نامه‌نگاری‌ها و ادامه مراودات علمی و اجتماعی با علما موجب شد با پیشنهاد‌هایی که در حوزه تقریب داشت، موافقت و مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در سال ۱۳۶۹ تأسیس شود.

بهترین فرد برای ریاست عالیه و دبیر کلی این مجمع، استاد واعظ‌زاده خراسانی بود. به دلیل تلاش‌ها و زحمات فراوانی که در این راه انجام داد، می‌توان او را پدر تقریب در عصر حاضر دانست. در خلال سال‌های ابتدایی که مجمع جهانی تقریب مذاهب تأسیس شد، او به این نتیجه رسید یک محفل علمی و رسمی نیز برای اشاعه تفکر و اندیشه تقریب مذاهب نیاز است؛ بنابراین دانشگاه مذاهب اسلامی را تأسیس کرد که امروز یکی از افتخارات ایران در بحث تقریب است.

سازمان مرکزی آن در تهران واقع شده که شامل رشته‌های تحصیلی متعدد همچون فقه و حقوق امامیه، فقه شافعی، فقه حنفی، تاریخ اسلام، فلسفه و کلام، عرفان و ... می‌شود که شعباتی هم در کردستان، کرمانشاه، هرمزگان، سیستان‌وبلوچستان و گلستان دارد.

بخشی از دغدغه استاد واعظ‌زاده خراسانی کتاب «المعجم» بود. ۱۰ سالی که مسئولیت مجمع جهانی تقریب مذاهب را در تهران داشت، وقتش آنجا خیلی گرفته شد. وقتی از این مسئولیت کنار رفت، صبح تا ظهر روی این کتاب وقت می‌گذاشت و حتی در خانه هم دغدغه‌اش، کتاب المعجم و کار‌های قرآنی بود. استاد واعظ‌زاده خراسانی، چون دنبال کار‌های علمی بود و می‌خواست در فعالیت‌های علمی خود و مخصوصا کتاب ارزشمند المعجم متمرکز باشد، از این مجمع استعفا داد.

بالا رفتن سن ایشان و کهولت سن نیز دلیل دیگری بود که به صلاح نبود در کار اجرایی باشد. گرچه از دبیر کلی مجمع جهانی تقریب مذاهب استعفا داد، عضو شورای عالی و عضو هیئت امنای دانشگاه مذاهب بود. خیلی وقتش را صرف جلسات تقریبی می‌کرد و دیدار‌های تقریبی داشت. این‌جور نیست که اگر از سمت دبیر کلی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی کنار رفت، کار تقریبی را هم تعطیل کرده باشد.

مرحوم واعظ‌زاده خراسانی یک شخصیت پرکار و بانظم بود. اواخر عمرشان در نودسالگی بار‌ها خدمت ایشان رسیدم. می‌دیدم مشغول فیش‌برداری و نوشتن هستند. این بخش از شخصیت استاد واعظ‌زاده خراسانی باید امروز مورد توجه جوانان اهل علم باشد. گاهی جوان‌های ما کم‌کاری می‌کنند، ولی ایشان با این کهولت سن، همیشه قلم‌به‌دست و اهل مطالعه بود و در کنار حجم زیاد کاری، نظم خاصی هم در کار‌های خود داشت. یعنی برنامه‌های شخصی، علمی، گفتگو‌ها و دیدارهایش، همه از یک نظم خاص برخوردار بود.