محله‌محوری؛ نقشه راه «شهر» داری در مشهد

مرتضی محمدپور | شهرآرانیوز؛ وقتی از محلات مرکزی مشهد به سمت حاشیه حرکت می‌کنیم، متوجه تغییر در سبک و کیفیت زندگی شهروندان می‌شویم، موضوعی که نتیجه اش افزوده شدن گره بر جبین همشهریان مشهدی ساکن در مناطق کم برخودار است. این شرایط میراث تبعیض در تخصیص بودجه‌های مدیریت شهری در سال‌های گذشته و کم توجهی به توسعه متوازن مناطق مختلف شهر است، حال اخبار دلگرم کننده‌ای از بودجه ۱۴۰۱ مشهد به گوش می‌رسد.

بر این اساس، شهرداری مشهد و شورای اسلامی شهر مشهد تصمیم گرفته اند برای سال آینده «محله محوری» را به منظور توسعه متوازن محلات شهری در دستورکار خود قرار دهند. برای واکاوی بیشتر جزئیات این موضوع، با سخنگو و رئیس کمیسیون تلفیق شورای اسلامی شهر مشهد گفتگو کرده ایم.

نقطه عطفی برای رفع تبعیض‌ها

عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر مشهد در گفتگو با شهرآرا، به کار گرفتن رویکرد «محله محوری» را به عنوان یک طرح بی سابقه، نقطه عطف بودجه ۱۴۰۱ مشهدالرضا (ع) می‌خواند و می‌گوید: بر مبنای پایش‌های دقیق شهری، ۷۰ محله به عنوان محلات هدف بازآفرینی، معین شده اند و از این میان، ۴۹ محله به طور ویژ ه در حاشیه مشهد قرار دارند.

یکی از طرح‌های نخست ما در شورای ششم که به تصویب رسید، تخصیص یک بودجه مشخص تا سقف ۱۰ میلیارد تومان به هرکدام از این محلات بود تا آن دسته از پروژه‌های زودبازده که به صورت مردمی و براساس نیاز‌های ساکنان آن محلات تعریف شده اند، به طور ویژه و به قید فوریت در دستورکار شهرداری‌های مناطق قرار بگیرند.

تاکنون ۳۹۷ پروژه را شورا‌های اجتماعی محلات، امامان جماعت و دفاتر تسهیلگری مشخص کرده اند و ۳۰۴ پروژه از این تعداد به تایید کمیته‌های نظارتی شورا رسیده است که بخش درخورتوجهی از آن‌ها در سال جاری به مرحله عملیاتی رسیده است و بقیه هم در سال آینده اجرایی خواهد شد.

حسین حسامی با تاکید بر اینکه شورا تلاش کرده است برنامه‌های در دست اجرا همیشه قابل گزارش گیری، رصد و پایش باشد، می‌افزاید: محدود بودن این بودجه باعث می‌شود پروژه‌های پیشنهادشده با نظارت و مدیریت دقیق، به مرحله انتخاب برسند و اجرایی شوند، ضمن اینکه مکان محور شدن پروژه‌های شهری که یکی از ویژگی‌های منحصربه فرد بودجه ۱۴۰۱ مشهداست، این امکان را ایجاد می‌کند که نظارت و رصد همه پروژه‌های شهری در هر زمان میسر باشد.

به این ترتیب، می‌توان در هرلحظه به طور کاملا شفاف از نوع قرارداد، پیمانکار اجراکننده و بودجه تخصیص یافته به آن پروژه، گزارش تهیه کرد.

همه چیز به صلاح دید مردم

رئیس کمیسیون تلفیق شورای اسلامی شهر مشهد، محله محور بودن بودجه را الگوی عملی شورای ششم در طراحی نقشه مدیریتی شهری می‌داند و تصریح می‌کند: در این زمینه مثلا ما در طرحی دیگر مقرر کردیم برای برنامه ریزی سازوکار‌های اجرایی در هر محله، نظر عموم مردم و شهرداری‌ها پرسیده شود؛

چون بار‌ها شاهد بوده ایم که به طور مثال، شهرداری در یک منطقه اقدام به ساخت پارک می‌کند، درحالی که دغدغه اصلی اهالی محله نه فضای سبز بلکه جمع آوری آب‌های سطحی بوده است.

شورای ششم برای حل این دوگانگی ها، برنامه ریزی کرده است که بودجه‌ها به محلات اختصاص پیدا کند و در ادامه، بنا به صلاح دید مردم و طبق نیازسنجی از اهالی همان محله به پروژه‌های مختلف اختصاص یابد، لذا این امکان دور از ذهن نخواهد بود که صد‌ها پروژه متنوع در سرتاسر شهر به صورت هم زمان، تعریف و اجرا شود و اساسا این تنوع در اجرا، تعریف جدیدی از مدیریت هدفمند شهری است.

حسامی تاکید می‌کند: یکی از اهداف رویکرد محله محور بودن در نظام بودجه بندی شورای ششم، این است که مردم دیگر احساس غریبه بودن با پروژه‌ها را نداشته باشند و اوضاع به گونه‌ای نباشد که آن‌ها در جریان زندگی روزمره خود به ناگاه با یک محوطه حصارکشی شده مواجه شوند و اطلاع پیدا کنند که مثلا عملیات اجرای یک پروژه عمرانی یا فرهنگی در یک نقطه از شهر آغاز شده است.

هدف اصلی این است که مردم در بهسازی شهر نقش مؤثر داشته باشند و پروژه‌ها را از خود بدانند. این هدف در شرایطی محقق می‌شود که از مرحله ضرورت سنجی برای آغاز یک پروژه تا مرحله بهره برداری آن، مردم در مدیریت محلات خودشان، مشارکت داده شوند.

توجه به حاشیه شهر؛ مصداق تحقق عدالت

در ادامه، سخنگوی شورای اسلامی شهر مشهد نیز با اشاره به اینکه امروز دیگر نه فقط اهالی حاشیه شهر بلکه عموم مردم مشهد خواهان بهسازی و تغییر شمایل شهر در این مناطق و محلات هستند، می‌گوید: در ادوار گذشته به طور پیوسته مشاهده می‌کردیم که برخی تخصیص‌ها بدون پشتوانه و روند کارشناسی صورت می‌گرفت و کارآمدی بودجه در انحصار محلات مرفه و طبقات خاص شهر بود و با وجود نیاز بیشتر مناطق کم برخوردار به بهسازی و توسعه، سهم کمتری از بودجه به این مناطق و محلات اختصاص می‌یافت.

در شرایط فعلی، گاهی شاهد هستیم که برخی محلات حاشیه شهر حتی از ابتدایی‌ترین امکانات همچون سیستم‌های جمع آوری آب سطحی محروم هستند اما، بسیاری از مناطق مرفه در مرکز شهر به تعدد از فرهنگ سرا و امکانات مربوط به فضای سبز بهره می‌برند.

موسی الرضا حاجی بگلو می‌افزاید: به حل وفصل این شکاف اجتماعی در تخصیص بودجه ۱۴۰۱ به طور دقیق، توجه شده، تاجایی که امسال به طور بی سابقه بالغ بر ۳۸ درصد از بودجه شهری به مناطق حاشیه‌ای تخصیص یافته است.

شعار شورای ششم از ابتدا ناظر بر عدالت و توجه به مناطق هدف بازآفرینی شهری بود و بر همین اساس، هنگامی که بودجه مدیریت سالیانه شهری ۱۴۰۱ حدود ۴۰ درصد افزایش پیدا کرد، اعضای شورا توجه ویژه به حاشیه شهر را به عنوان یک هدف راهبردی، در اولویت امور قرار دادند.