آبخیزداری برای مقابله با سیل

علیرضا ظهیری - یکی از راه‌های مدیریت آب و بهره‌وری مناسب از منابع آبی و در عین حال جلوگیری از افزایش خسارات مربوط به سیل، اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری است.
اجرای این طرح‌ها امروزه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ چرا که با وجود کمبود منابع آبی و نشست زمین در پی بروز خشک‌سالی و اضافه برداشت آب، مدیریت سیلاب‌ها و روان‌آب‌ها می‌تواند در جبران این کسری نقش عمده‌ای ایفا کند.
در این باره هشتمین همایش ملی سامانه‌های سطوح آبگیر باران با حضور اندیشمندان، مدیران و متخصصان این بخش در دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد.
مدیرعــــامل آب منـــطقه‌ای خراسان‌رضوی که به‌عنوان یکی از میهمانان این مراسم شرکت کرده بود، در حاشیه این همایش و در جمع خبرنگاران گفت: بر اساس برنامه‌ای که در استان تدوین شده است، باید تا سال ۱۴۰۵ میزان کسری مخزن یا اضافه برداشت آب را صفر کنیم. محمد علایی با تأکید بر اینکه باید منابع تغذیه‌ای سفره‌های آب زیرزمینی را مدیریت کنیم، ادامه داد: طرح‌های آبخوان‌داری و آبخیزداری و البته تغذیه مصنوعی مخزن‌های آبی می‌تواند این کسری را جبران کند. وی افزود: در این مدل طرح‌ها با کند شدن سیلاب‌ها و نفوذ این آب‌ها در زمین می‌توانیم اقدام بزرگی را در حوزه مدیریت مناسب از منابع آبی انجام دهیم. علایی در ادامه افزود: امروز آب مشهد را تأمین می‌کنیم، اما متأسفانه شاهد هستیم سطح آب زیرزمینی در غرب مشهد سالی یک‌متر نشست می‌کند و همین مسئله توجه به مسائل حوزه آبخیزداری را بیشتر نشان می‌دهد.

هدررفت آب به اندازه بودجه عمرانی کشور
رئیس ستاد توسعه فناوری‌های آب، خشک‌سالی، فرسایش و محیط‌زیست معاونت علمی رئیس‌جمهور نیز در این همایش گفت: ده‌ها میلیارد مترمکعب آب ارزشمند باران به سیل و شرایط بحرانی در اواخر اسفند و فروردین تبدیل شد. متأسفانه در این ماه‌ها به اندازه بودجه عمرانی کشور آب از دست دادیم. به گزارش ایسنا، نادرقلی ابراهیمی با بیان اینکه در سال میلیون‌‎ها تن فرسایش خاک داریم، افزود: باید ارزش، جایگاه و کارکرد اقتصادی پارامتر آب و خاک را در نظر بگیریم و متأسفانه شرایط آمایشی ما مطابق با شرایط اقلیم نیست.

اجرای طرح‌های آبخیزداری در ۱۲ میلیون هکتار از اراضی کشور
مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوان‌داری سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور نیز در جمع خبرنگاران با بیان اینکه سابقه آبخیزداری در کشور به گذشته‌های دور برمی‌گردد، گفت: هدف ما از برگزاری چنین همایش‌هایی این است که بتوانیم هم متخصصان و هم مردم را با مزایای آبخیزداری بیشتر آشنا کنیم. ابوالقاسم حسین‌پور با بیان اینکه تاکنون فعالیت‌های حوزه آبخیزداری و آبخوان‌داری در ۱۲ میلیون هکتار از حوزه آبخیز کشور اجرا شده است، ادامه داد: همچنین اقدامات حوزه آبخیزداری در ۱.۵ میلیون هکتار از حوزه‌های آبخیزی کشور در بیش از ۹۰ درصد شهر‌های کشور و ۱۰۰۰ حوزه آبخیز در حال انجام است که پیشرفت فیزیکی این پروژه‌ها ۷۵ درصد بوده است و به‌زودی مراحل اجرا به پایان خواهد رسید. وی افزود: همچنین مطالعه ۱۴ میلیون هکتار از حوزه آبخیز نیز به پایان رسیده است که در صورت تأمین اعتبار عملیات اجرایی این حوزه‌ها نیز آغاز خواهد شد.
حسین‌پور با اشاره به تدوین طرح‌های جدید حوزه آبخیزداری متناسب با نیاز روز و تغییر اقلیم و با رویکرد فراهم کردن زمینه مشارکت ذی‌نفعان این حوزه گفت: پخش سیلاب بر عرصه آبخوان‌های کشور در ۱۱ میلیون هکتار از اراضی کشور و اجرای طرح‌های آبخیزداری در بالادست قنوات ازجمله طرح‌های تدوین‌شده در این حوزه است. وی با تأکید بر اینکه ۲۸درصد کشور در معرض سیل قرار دارند که باید با اجرای پروژه‌های آبخیزداری از خطرات سیل بکاهیم، ادامه داد: از همین رو اجرای طرح‌های آبخیزداری با هدف کاهش مخاطرات سیل در جوار شهر‌ها و روستا‌ها در دستورکار است.

مقابله با ریزگرد‌ها
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان‌رضوی هم با بیان اینکه امسال ۳۰ میلیارد تومان اعتبار برای مقابله با ریزگرد‌ها به ما اختصاص یافته است، اظهار کرد: با اختصاص این اعتبار اجرای طرح مالچ‌پاشی در منطقه‌ای از شهرستان گناباد و عملیات بیابان‌زدایی در ۲۰۰۰ هکتار از اراضی استان اجرا شده است.
علیرضا صحرایی با بیان اینکه سابقه مقابله با ریزگرد در خراسان‌رضوی به ۵۵ سال پیش می‌رسد، افزود: خوشبختانه تاکنون توانسته‌ایم در ۷۵۰ هزار هکتار از اراضی خراسان‌رضوی عملیات بیابان‌زدایی را اجرایی کنیم. وی با اشاره به تهیه نقشه مناطق سیل‌خیز استان گفت: ۷۵ درصد از اراضی خراسان‌رضوی زیر پوشش اداره‌کل منابع طبیعی است و از این رو برنامه‌های ما برای اجرای طرح‌های آبخیزداری در ۸ میلیون هکتار از اراضی وجود دارد که تاکنون این عملیات در ۲ میلیون هکتار انجام شده است.
صحرایی با اشاره به اختصاص اعتبارات ۸۵ میلیارد تومانی در ۲ سال اخیر از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی و اعتبارات داخلی برای اجرای طرح‌های آبخیزداری در استان گفت: امسال ۷۵۰ هکتار از اراضی استان و در ۶۰ حوزه آبخیزی استان عملیات در حال انجام است که در این رابطه ۱۰۰ سازه آبخیزداری با پیشرفت فیزیکی ۵۰ درصد هم اجرایی شده است. به گزارش ایسنا، محمد کافی، رئیس دانشگاه فردوسی مشهد، در این همایش با تأکید بر اینکه باید در راستای حفظ حوزه‌های آبخیزداری و سامان‌دهی سطوح آبگیر باران تلاش شود، اظهار کرد: امیدوارم حوادث فروردین امسال درس و هشداری برای مدیران باشد که آبخیزداری را مهم بدانند. در این زمینه باید تمهیداتی اتخاذ شود تا قطرات آب باران هدر نرود و به‌خوبی از آن استفاده، ذخیره و هدایت شود. محمدتقی دستورانی، رئیس دانشکده منابع طبیعی و محیط‌زیست دانشگاه فردوسی مشهد، نیز گفت: ۱۱میلیارد مترمکعب کسری مخازن زیرزمینی در سال داریم که به نگرانی عمده ما تبدیل شده است.